ابلاغیه نفیا یا اثباتا یعنی چه

ابلاغیه «ملاحظه نظریه کارشناس و اظهار هر مطلبی نفیاً یا اثباتاً» فرصتی حیاتی برای طرفین دعواست تا پس از بررسی نظر کارشناس دادگستری، آن را تأیید یا رد کنند. این عبارت یعنی دادگاه به شما اجازه می دهد تا در مهلت قانونی، دلایل خود را برای موافقت یا مخالفت با نظر کارشناس ارائه دهید و نقش مهمی در سرنوشت پرونده ایفا می کند. بی توجهی به این ابلاغیه می تواند به پذیرش ضمنی نظریه کارشناس منجر شده و عواقب حقوقی جدی برای شما به همراه داشته باشد.

در دنیای پیچیده دعاوی حقوقی، اصطلاحات و فرآیندهای دادگاه گاهی اوقات برای افراد عادی گیج کننده به نظر می رسند. یکی از این عبارات کلیدی که ممکن است در ابلاغیه های دادگاه با آن مواجه شوید، «ملاحظه نظریه کارشناس و اظهار هر مطلبی نفیاً یا اثباتاً» است. دریافت چنین ابلاغیه ای، به خصوص زمانی که با مفاهیم حقوقی آن آشنایی کافی نداشته باشید، می تواند موجب نگرانی و سردرگمی شود. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی، تمامی ابعاد این ابلاغیه را از جنبه های مفهومی، حقوقی و عملی بررسی می کند تا شما بتوانید با دیدی روشن و آگاهانه، بهترین تصمیم را برای پرونده خود اتخاذ نمایید.

با مطالعه این راهنما، نه تنها معنای دقیق حقوقی این عبارت را درک خواهید کرد، بلکه با مبانی قانونی آن آشنا شده، مراحل عملی پس از دریافت ابلاغیه را گام به گام فرا می گیرید و از طریق مثال های کاربردی، چگونگی واکنش صحیح در موقعیت های مختلف را می آموزید. این اطلاعات به شما کمک می کند تا از تضییع حقوق خود جلوگیری کرده و مسیر پرونده تان را به درستی پیگیری کنید.

درک مفهوم «ابلاغیه نفیا یا اثباتا»

پس از صدور قرار کارشناسی و انجام تحقیقات لازم توسط کارشناس رسمی دادگستری، نوبت به ابلاغ نتیجه این تحقیقات به طرفین دعوا می رسد. در این مرحله، دادگاه ابلاغیه ای با مضمون «ملاحظه نظریه کارشناس و اظهار هر مطلبی نفیاً یا اثباتاً» ارسال می کند که درک معنای دقیق آن برای هر یک از طرفین دعوا حیاتی است.

«نفیاً یا اثباتاً» در زبان حقوقی به چه معناست؟

عبارت «نفیاً یا اثباتاً» ریشه در لغت «نفی» به معنای رد کردن و «اثبات» به معنای تأیید کردن دارد. در بافت حقوقی، به خصوص در ابلاغیه مربوط به نظریه کارشناسی، این عبارت به طرفین دعوا این اختیار را می دهد که نسبت به محتوای گزارش کارشناس، موضع گیری کنند. به بیان ساده، شما این حق را دارید که:

• نظریه کارشناسی را تأیید کنید (اثباتاً): یعنی با محتوای نظریه کارشناس موافق هستید و آن را صحیح می دانید.
• نظریه کارشناسی را رد کنید (نفیاً): یعنی به بخشی یا تمام محتوای نظریه کارشناس اعتراض دارید و آن را از نظر شکلی یا ماهوی دارای ایراد می دانید.

هدف اصلی دادگاه از طرح این عبارت، رعایت اصل حق دفاع و دادن فرصت برابر به هر دو طرف دعوا برای ابراز نظر و دفاع از حقوق خود در مقابل یافته های تخصصی کارشناس است. این فرآیند، شفافیت و عدالت در دادرسی را تضمین می کند.

چرا دادگاه نیاز به نظریه کارشناسی پیدا می کند؟

قاضی دادگاه، هرچند دارای دانش حقوقی گسترده ای است، اما در تمامی زمینه های تخصصی از قبیل امور فنی، پزشکی، حسابداری، ملکی و غیره، تخصص لازم برای تشخیص حقیقت یا ارزیابی دقیق را ندارد. در چنین مواردی، برای روشن شدن جنبه های تخصصی پرونده و اتخاذ تصمیمی عادلانه، قاضی به «کارشناس رسمی دادگستری» مراجعه می کند.

موارد و دلایل ارجاع پرونده به کارشناس بسیار متنوع است. به عنوان مثال، در دعاوی:

• ملکی: برای تعیین متراژ دقیق، ارزیابی قیمت روز اموال، تشخیص نوع کاربری یا بررسی حدود و ثغور ملک.
• کیفری: برای تشخیص اصالت خط و امضاء در اسناد مجعول، تعیین میزان خسارت جسمی در پرونده های ضرب و جرح (توسط پزشکی قانونی) یا بررسی علل حوادث رانندگی.
• خانوادگی: برای تعیین اجرت المثل ایام زوجیت یا ارزیابی اموال مشترک.
• تجاری و مالی: برای حسابرسی دقیق، تعیین میزان سود و زیان، یا ارزیابی سهام شرکت ها.

ارجاع پرونده به کارشناس از طریق صدور «قرار کارشناسی» صورت می گیرد. این قرار، به معنای دستوری از سوی دادگاه برای انجام یک امر تخصصی است که قاضی تشخیص می دهد برای روشن شدن ابعاد پرونده و صدور رأی عادلانه، به آن نیاز دارد. نظریه کارشناس به عنوان یکی از مهم ترین دلایل اثبات ادعا، به قاضی در مسیر تصمیم گیری کمک شایانی می کند، هرچند که نظر کارشناس جنبه مشورتی داشته و قاضی ملزم به تبعیت از آن نیست، اما در عمل اهمیت بسیار زیادی دارد.

فرآیند وصول و ابلاغ نظریه کارشناسی

پس از آنکه کارشناس رسمی دادگستری، تحقیقات خود را به اتمام رساند و گزارش تخصصی خود را تهیه کرد، این نظریه به دادگاه ارسال می شود. فرآیند وصول و ابلاغ نظریه کارشناسی به طرفین دعوا، طبق قوانین جاری کشور به شرح زیر است:

1. ارسال نظریه به دادگاه: کارشناس پس از تهیه گزارش خود، آن را از طریق مجاری قانونی به دفتر دادگاهی که قرار کارشناسی را صادر کرده بود، ارائه می دهد.
2. ثبت و بررسی اولیه: دفتر دادگاه، نظریه کارشناس را ثبت کرده و قاضی نیز آن را مورد مطالعه اولیه قرار می دهد.
3. ابلاغ به طرفین: مهم ترین مرحله برای طرفین دعوا، ابلاغ این نظریه است. در حال حاضر، ابلاغ نظریه کارشناسی عمدتاً از طریق «سامانه ابلاغ الکترونیکی ثنا» صورت می گیرد. ابلاغیه به همراه فایل پیوست نظریه کارشناسی برای هر دو طرف دعوا ارسال می شود.

نکته حیاتی: در زمان دریافت ابلاغیه الکترونیکی، باید دقت کنید که نظریه کارشناسی به طور کامل به آن پیوست شده باشد. در مواردی نادر، ممکن است به دلیل مشکلات فنی یا خطای انسانی، فایل نظریه به ابلاغیه پیوست نشده باشد. در چنین شرایطی، لازم است به صورت حضوری به شعبه دادگاه مراجعه کرده و تقاضای ملاحظه و دریافت نسخه چاپی یا الکترونیکی نظریه کارشناسی را بنمایید تا بتوانید آن را به دقت مطالعه کنید. هرگونه تأخیر در دسترسی به نظریه، می تواند فرصت شما برای واکنش به موقع را از بین ببرد.

مبانی قانونی و زمان بندی

برای هرگونه اقدام حقوقی مؤثر در مواجهه با ابلاغیه «نفیا یا اثباتا»، درک مبانی قانونی این فرآیند و آگاهی کامل از مهلت های مقرر، امری ضروری است. قانون آیین دادرسی مدنی به تفصیل به این موضوع پرداخته است.

مستندات قانونی: کدام مواد قانون آیین دادرسی مدنی؟

مبنای قانونی حق اظهارنظر نفیاً یا اثباتاً نسبت به نظریه کارشناسی، به صراحت در قانون آیین دادرسی مدنی جمهوری اسلامی ایران بیان شده است:

• ماده ۲۶۱ قانون آیین دادرسی مدنی: «پس از وصول نظریه کارشناس، دادگاه آن را به طرفین ابلاغ می نماید. طرفین می توانند ظرف یک هفته از تاریخ ابلاغ، به دفتر دادگاه مراجعه کرده و با ملاحظه نظریه کارشناس چنانچه مطلبی دارند نفیاً یا اثباتاً به طور کتبی اظهار نمایند.» این ماده، اساس حق دفاع طرفین را در مقابل نظریه کارشناسی پایه ریزی می کند و لزوم ابلاغ آن به طرفین را تأکید می نماید.
• ماده ۲۶۳ قانون آیین دادرسی مدنی: این ماده به مهلت اعتراض و نحوه آن اشاره دارد و مقرر می دارد که اگر طرفین به نظر کارشناس اعتراض داشته باشند، باید ظرف یک هفته از تاریخ ابلاغ آن، اعتراض خود را به دادگاه اعلام کنند. همچنین، در صورت لزوم، دادگاه می تواند پرونده را به هیئت کارشناسی دیگر ارجاع دهد.
• ماده ۲۶۵ قانون آیین دادرسی مدنی: «در صورتی که یکی از طرفین به نظر کارشناس اعتراض نماید و ظرف مهلت مقرر دستمزد کارشناس یا هیأت کارشناسی را نپردازد، دادگاه با توجه به اوضاع و احوال، رأی صادر خواهد کرد.» این ماده به پیامدهای عدم رعایت مهلت و عدم پرداخت هزینه اعتراض می پردازد و اهمیت اقدام به موقع را دوچندان می کند.

آگاهی از این مواد قانونی به شما کمک می کند تا حقوق خود را شناخته و از فرصت های قانونی موجود برای دفاع از خود به نحو احسن استفاده کنید.

مهلت قانونی ۷ روزه برای اظهارنظر: چرا حیاتی است؟

همانطور که در مواد قانونی ذکر شد، مهلت ۷ روزه برای اظهارنظر نسبت به نظریه کارشناسی، یک زمان بندی بسیار مهم و حیاتی است که نباید آن را نادیده گرفت. این مهلت از تاریخ ابلاغ الکترونیکی نظریه در سامانه ثنا آغاز می شود.

اهمیت رعایت این مهلت از چند جهت قابل توجه است:

• تلقی به قبول: در صورتی که شما در مهلت مقرر ۷ روزه، هیچ گونه اظهارنظری (نه تأیید و نه رد) نسبت به نظریه کارشناسی نداشته باشید، دادگاه این سکوت را به منزله «قبول ضمنی» نظریه کارشناس تلقی خواهد کرد. این بدان معناست که دادگاه می تواند رأی خود را بر مبنای همان نظریه صادر کند، حتی اگر شما در واقع با آن مخالف باشید.
• عدم امکان اعتراض بعدی: پس از اتمام مهلت ۷ روزه و تلقی نظریه به قبول، امکان اعتراض به نظریه کارشناسی در همان مرحله دادرسی از بین می رود. این موضوع می تواند فرصت دفاع شما را محدود کرده و پرونده را به ضرر شما رقم بزند.

نحوه محاسبه مهلت: مهلت ۷ روزه از فردای تاریخ ابلاغ الکترونیکی در سامانه ثنا محاسبه می شود. برای مثال، اگر ابلاغیه در تاریخ ۱۰ام ماه به شما رسیده باشد، تا پایان وقت اداری روز ۱۷ام همان ماه فرصت دارید تا اعتراض خود را ثبت کنید.

امکان تمدید مهلت: قانوناً، مهلت ۷ روزه برای اظهارنظر نسبت به نظریه کارشناسی، یک مهلت قطعی و غیرقابل تمدید است. مگر در شرایط بسیار استثنایی و با دلایل بسیار موجه که دادگاه تشخیص دهد، امکان تمدید مهلت وجود ندارد. بنابراین، هرگز روی تمدید این مهلت حساب باز نکنید و در اولین فرصت اقدام نمایید.

با توجه به اهمیت این مهلت کوتاه، توصیه می شود به محض دریافت ابلاغیه، در اسرع وقت نظریه کارشناسی را مطالعه کرده و با مشاوره حقوقی، بهترین تصمیم را اتخاذ و اقدام لازم را انجام دهید.

راهنمای عملی: گام های لازم پس از دریافت ابلاغیه

دریافت ابلاغیه «ملاحظه نظریه کارشناس و اظهار هر مطلبی نفیاً یا اثباتاً» نیازمند واکنش سریع و آگاهانه است. در اینجا گام های عملی و ضروری که باید پس از دریافت این ابلاغیه بردارید، به تفصیل شرح داده شده است.

گام اول: دسترسی و مطالعه دقیق نظریه کارشناسی

اولین و مهم ترین قدم، دسترسی به متن کامل نظریه کارشناسی و مطالعه دقیق آن است. بدون این کار، امکان تصمیم گیری و اقدام صحیح وجود نخواهد داشت.

الف) اگر نظریه در سامانه ثنا پیوست شده باشد:

در اکثر موارد، فایل نظریه کارشناسی به صورت پیوست در ابلاغیه الکترونیکی شما در سامانه ثنا قرار دارد. باید وارد حساب کاربری خود در سامانه ثنا شده، ابلاغیه مربوطه را باز کرده و فایل پیوست را دانلود نمایید. پس از دانلود، آن را به دقت مطالعه کنید.

ب) اگر نظریه پیوست ابلاغیه نباشد:

در برخی موارد نادر، ممکن است فایل نظریه کارشناسی به ابلاغیه پیوست نشده باشد. در این حالت، شما باید بدون فوت وقت و در اولین فرصت ممکن، به صورت حضوری به شعبه دادگاه رسیدگی کننده به پرونده خود مراجعه کنید. در آنجا، تقاضای ملاحظه و دریافت کپی از نظریه کارشناسی را بنمایید.

نکات مهم در مطالعه نظریه:

هنگام مطالعه نظریه کارشناسی، به موارد زیر توجه ویژه داشته باشید:

• بررسی مطابقت با قرار کارشناسی: آیا کارشناس دقیقاً به سوالات و خواسته هایی که دادگاه در قرار کارشناسی مطرح کرده بود، پاسخ داده است؟ آیا از حدود وظایف و اختیارات خود فراتر رفته یا بخشی از وظایفش را انجام نداده است؟
• شناسایی ایرادات شکلی و ماهوی:
  • ایرادات شکلی: آیا نظریه کارشناس فاقد امضا است؟ آیا تاریخ ندارد؟ آیا به اصول نگارشی و ساختاری گزارش نویسی توجه نشده است؟
  • ایرادات ماهوی: آیا محتوای نظریه با واقعیت های موجود در پرونده یا ادعاهای شما مغایرت دارد؟ آیا کارشناس به شواهد و مدارک مهمی توجه نکرده است؟ آیا استدلال های کارشناس منطقی و مستدل است؟
• بررسی مستندات کارشناس: آیا کارشناس برای اثبات نظریه خود، به مدارک و مستندات کافی و معتبر استناد کرده است؟ آیا این مستندات در پرونده موجود هستند یا کارشناس خود آن ها را جمع آوری کرده است؟
• تطبیق با ادعاها و دلایل خود و طرف مقابل: نظریه کارشناس را با دلایلی که شما و طرف مقابلتان به دادگاه ارائه کرده اید، مقایسه کنید. آیا نظریه، ادعاهای شما را تقویت می کند یا تضعیف؟ آیا ادعاهای طرف مقابل را تأیید می کند؟

مطالعه دقیق و موشکافانه نظریه کارشناسی، به شما این قدرت را می دهد تا با اطلاعات کافی تصمیم بگیرید که آیا به آن اعتراض دارید یا خیر. این مرحله تعیین کننده مسیر آتی پرونده شماست.

گام دوم: انتخاب یکی از سه گزینه پیش رو و اقدام مقتضی

پس از مطالعه دقیق نظریه کارشناسی، شما سه گزینه اصلی پیش رو دارید که هر یک نیازمند اقدام خاصی است:

الف) حالت اول: قبول نظریه کارشناسی و عدم اعتراض (اثباتاً)

اگر پس از بررسی، متوجه شدید که نظریه کارشناسی به نفع شماست یا با آن مخالفتی ندارید و آن را صحیح می دانید، می توانید آن را بپذیرید.

• آیا نیاز به اقدام خاصی هست؟ خیر. در این حالت، سکوت شما در مهلت ۷ روزه، به منزله «قبول ضمنی» نظریه کارشناس تلقی خواهد شد و نیازی به اقدام خاصی از سوی شما نیست.
• آیا ارسال لایحه «قبول نظریه» مفید است؟ این اقدام اختیاری است، اما می تواند مفید باشد. با ارسال یک لایحه کوتاه مبنی بر «قبول نظریه کارشناسی» از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، روند رسیدگی به پرونده ممکن است تسریع یابد و دادگاه سریع تر وارد مرحله صدور رأی شود.
• پیامدها: دادگاه با استناد به این نظریه، رأی خود را صادر خواهد کرد.

ب) حالت دوم: اعتراض به نظریه کارشناسی (نفیاً)

اگر با بخشی یا تمام نظریه کارشناسی مخالف هستید و آن را دارای ایراد می دانید، باید به آن اعتراض کنید.

• چه زمانی باید اعتراض کرد؟ زمانی که نظریه کارشناسی دارای ایرادات ماهوی (مثلاً محاسبات اشتباه، عدم توجه به مدارک، نتیجه گیری غلط) یا ایرادات شکلی (مثلاً عدم امضاء، ابهام) باشد و یا با اوضاع و احوال مسلم پرونده در تعارض باشد.
• نحوه نگارش و ارسال «لایحه اعتراض به نظریه کارشناسی»:
  • مستدل و مستند: لایحه اعتراض شما باید کاملاً مستدل و مستند باشد. صرف گفتن «اعتراض دارم» کافی نیست. باید به طور دقیق و با ذکر جزئیات، ایرادات وارد بر نظریه کارشناسی را برشمارید و برای هر ایراد، دلیل حقوقی یا فنی ارائه دهید (مثلاً با استناد به مدارک موجود در پرونده یا ارائه مدارک جدید که کارشناس از آن غافل بوده است).
  • روشن و واضح: لایحه باید به زبانی روشن و قابل فهم برای قاضی نوشته شود و از ابهام پرهیز کند.
  • ارسال از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: لایحه اعتراض باید حتماً در مهلت ۷ روزه و از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادگاه ارسال شود.
  • درخواست های ممکن: در لایحه اعتراض خود می توانید درخواست های مختلفی مطرح کنید، از جمله:
    • ارجاع به هیئت کارشناسی (مثلاً سه یا پنج نفره) برای بررسی مجدد.
    • تعیین کارشناس جدید (در صورتی که کارشناس اول فاقد صلاحیت بوده یا مرتکب تخلف شده باشد).
    • درخواست نظریه تکمیلی (در صورتی که نظریه ابهام یا نقص جزئی داشته باشد).
• پیامدها و مراحل بعدی:
  • دادگاه لایحه اعتراض شما را بررسی می کند. در صورت وارد دانستن اعتراض، می تواند قرار ارجاع به هیئت کارشناسی را صادر کند یا از کارشناس اول بخواهد نظریه تکمیلی ارائه دهد.
  • هزینه اعتراض مجدد: در صورت ارجاع به هیئت کارشناسی، هزینه کارشناسی مجدد بر عهده معترض است و باید در مهلت مقرر پرداخت شود. عدم پرداخت این هزینه نیز می تواند به تلقی اعتراض شما به عنوان بی اساس منجر شود.

ج) حالت سوم: درخواست نظریه تکمیلی (در صورت ابهام یا نقص جزئی)

گاهی اوقات نظریه کارشناسی ایرادات اساسی ندارد، اما در برخی قسمت ها مبهم است یا به یک سوال خاص پاسخ روشنی نداده است.

• تفاوت با اعتراض کامل: در درخواست نظریه تکمیلی، شما به اصل نظر کارشناس ایراد ماهوی وارد نمی کنید، بلکه صرفاً خواستار توضیح بیشتر یا تکمیل اطلاعات در مورد یک جنبه خاص از نظریه هستید. این تفاوت مهمی با اعتراض کامل دارد که به دنبال رد یا تغییر اساسی نظریه است.
• چه زمانی درخواست نظریه تکمیلی مناسب است؟ زمانی که نظریه کارشناسی دارای ابهام در مفاد، عدم پاسخ به برخی سوالات قرار کارشناسی، یا نقص جزئی در ارائه اطلاعات باشد.
• آیا نیاز به پرداخت مجدد دستمزد است؟ معمولاً برای درخواست نظریه تکمیلی از همان کارشناس، نیازی به پرداخت مجدد دستمزد کارشناسی نیست، مگر اینکه دادگاه تشخیص دهد کار جدیدی به کارشناس محول می شود که نیازمند زحمت و زمان بیشتری است.

اهمیت مشاوره حقوقی تخصصی

تصمیم گیری در مورد پذیرش یا اعتراض به نظریه کارشناسی، یکی از حساس ترین مراحل در فرآیند دادرسی است. این تصمیم می تواند به طور مستقیم بر نتیجه پرونده شما تأثیر بگذارد. به همین دلیل، انجام این کار بدون مشورت با یک وکیل دادگستری متخصص و باتجربه، می تواند بسیار خطرناک باشد و به تضییع حقوق شما منجر شود.

نقش وکیل در این مرحله:

• بررسی دقیق نظریه: وکیل با دانش حقوقی و تجربه خود، نظریه کارشناسی را از نظر مطابقت با قوانین، اصول فنی مربوطه و همچنین مدارک و ادعاهای موجود در پرونده، با دقت فراوان بررسی می کند. او می تواند ایرادات شکلی و ماهوی را که ممکن است از دید شما پنهان بماند، شناسایی کند.
• انتخاب بهترین استراتژی: بر اساس بررسی نظریه و اوضاع و احوال پرونده، وکیل بهترین استراتژی را برای شما انتخاب می کند: آیا بهتر است نظریه را قبول کنید، به آن اعتراض کنید، یا درخواست نظریه تکمیلی دهید؟
• نگارش لایحه اعتراض مستدل: اگر تصمیم به اعتراض گرفته شود، وکیل لایحه ای مستدل، مستند و قانع کننده تنظیم می کند که در آن تمامی ایرادات وارده به نظریه کارشناسی، به صورت حقوقی و فنی تشریح شده اند. این لایحه باید با اشاره به مواد قانونی و با زبانی صحیح نگارش شود.
• پیگیری های بعدی: وکیل می تواند در مراحل بعدی پرونده، از جمله پیگیری ارجاع به هیئت کارشناسی یا دفاع از موضع شما در برابر نظریه های جدید، همراه شما باشد.

یک اشتباه در این مرحله می تواند هزینه های زمانی، مالی و حقوقی سنگینی را به شما تحمیل کند. بنابراین، هرگز از ارزش مشاوره با یک متخصص حقوقی غافل نشوید.

مثال های کاربردی برای درک بهتر

برای روشن تر شدن مفهوم «ابلاغیه نفیا یا اثباتا» و چگونگی واکنش به آن، در ادامه به چند مثال کاربردی در حوزه های مختلف حقوقی می پردازیم.

مثال ۱: دعوای جعل امضاء در مبایعه نامه

تصور کنید شما خریدار ملکی هستید و فروشنده مدعی است امضایی که پای مبایعه نامه است، جعلی بوده و او هرگز آن را امضا نکرده است. دادگاه برای بررسی این ادعا، پرونده را به کارشناس خط و امضاء ارجاع می دهد.

سناریو: کارشناس پس از بررسی های لازم، نظر خود را به دادگاه اعلام می کند و در گزارش خود می نویسد: «امضای درج شده در مبایعه نامه، با نمونه امضاهای قبلی فروشنده مطابقت کامل دارد و اصیل است.» دادگاه این نظریه را به هر دو طرف ابلاغ می کند.

اقدام لازم:

• اگر فروشنده هستید: (مدعی جعل) شما با این نظریه مخالفید. باید ظرف ۷ روز از تاریخ ابلاغ، لایحه اعتراض مستدل خود را به دادگاه ارائه دهید. ممکن است دلایل جدیدی برای اثبات جعل داشته باشید، یا معتقد باشید کارشناس به شواهد مهمی توجه نکرده است. می توانید درخواست ارجاع به هیئت کارشناسی یا کارشناس دیگری را بدهید.
• اگر خریدار هستید: (مدعی اصالت امضاء) این نظریه به نفع شماست و آن را قبول دارید. نیازی به اقدام خاصی نیست، اما می توانید برای تسریع روند، لایحه ای مبنی بر قبول نظریه ارائه دهید.

مثال ۲: ارزیابی خسارت تصادف

شما در یک سانحه رانندگی مقصر بوده اید و طرف مقابل ادعای خسارت بابت افت قیمت خودرو و هزینه تعمیرات دارد. دادگاه برای تعیین میزان این خسارات، موضوع را به کارشناس رسمی راهنمایی و رانندگی و یا کارشناس ارزیابی خسارت خودرو ارجاع می دهد.

سناریو: کارشناس پس از بازدید خودروی آسیب دیده و بررسی بازار، در نظریه خود میزان افت قیمت خودرو را مبلغ ۱۰۰ میلیون ریال و هزینه تعمیرات را ۱۵۰ میلیون ریال تعیین می کند. این نظریه به شما ابلاغ می شود.

اقدام لازم:

• اگر به نظریه اعتراض دارید: (معتقدید خسارت کمتر است) شما باید ظرف ۷ روز لایحه اعتراض خود را ارسال کنید. ممکن است شما مدارکی داشته باشید که نشان دهد افت قیمت یا هزینه تعمیرات کمتر از مبلغ اعلام شده است، یا اینکه کارشناس نکات فنی خاصی را در نظر نگرفته است. می توانید درخواست کارشناس دیگری یا هیئت کارشناسی را مطرح کنید.
• اگر به نظریه اعتراض ندارید: (با مبلغ تعیین شده موافقید) نیازی به اقدام خاصی نیست و سکوت شما به منزله قبول نظریه کارشناس است.

مثال ۳: نظریه پزشکی قانونی در پرونده ضرب و جرح

فرض کنید بین دو نفر درگیری فیزیکی رخ داده و یکی از طرفین از دیگری شکایت ضرب و جرح کرده است. دادگاه برای تعیین میزان جراحات و طول درمان، شاکی را به پزشکی قانونی معرفی می کند.

سناریو: پزشکی قانونی پس از معاینات لازم، نظر خود را به دادگاه ارسال می کند و در آن، میزان جراحات را «کبودی سطحی با طول درمان ۵ روز» اعلام می کند. این نظریه به طرفین ابلاغ می شود.

اقدام لازم:

• اگر شاکی هستید و اعتراض دارید: (معتقدید جراحات شما جدی تر است) شما باید در مهلت مقرر اعتراض خود را ثبت کنید. ممکن است شما مدارک پزشکی جدیدی داشته باشید یا معتقد باشید پزشکی قانونی به تمامی آسیب های شما توجه نکرده است. می توانید درخواست ارجاع به کمیسیون پزشکی قانونی (هیئت تخصصی پزشکی قانونی) را مطرح کنید.
• اگر متهم هستید و به نظریه اعتراضی ندارید: (این نظریه به نفع شماست) نیازی به اقدام خاصی ندارید.

مثال ۴: اختلافات فنی و مهندسی در پروژه های ساختمانی

شما پیمانکار یک پروژه ساختمانی هستید و کارفرما ادعا دارد که کیفیت مصالح استفاده شده یا اجرای برخی بخش های پروژه، مطابق قرارداد نبوده و خواستار کسر مبلغ از حق الزحمه شماست. دادگاه برای بررسی فنی این ادعا، موضوع را به کارشناس رسمی مهندسی ساختمان ارجاع می دهد.

سناریو: کارشناس پس از بازدید و بررسی اسناد فنی، در گزارش خود کیفیت مصالح و اجرای پروژه را «مورد تأیید و مطابق با استانداردهای مربوطه» اعلام می کند. این نظریه به شما و کارفرما ابلاغ می شود.

اقدام لازم:

• اگر کارفرما هستید و اعتراض دارید: (معتقدید کیفیت پایین است) شما باید در مهلت ۷ روزه لایحه اعتراض مستدل خود را ارائه دهید. ممکن است شما مستندات فنی، گزارش آزمایشگاه از کیفیت مصالح، یا عکس هایی داشته باشید که ایرادات را نشان دهد. می توانید درخواست ارجاع به هیئت کارشناسی متخصص تر را مطرح کنید.
• اگر پیمانکار هستید و به نظریه اعتراضی ندارید: (این نظریه به نفع شماست) نیازی به اقدام خاصی نیست.

نکات کلیدی و سوالات متداول

برای جمع بندی مباحث و پوشش دادن به سوالات متداول که ممکن است برای شما پیش بیاید، در ادامه به نکات کلیدی و پاسخ به پرسش های رایج می پردازیم.

اگر در مهلت ۷ روزه هیچ نظری ندهیم، چه اتفاقی می افتد؟

در صورتی که در مهلت ۷ روزه قانونی پس از ابلاغ نظریه کارشناسی، هیچ گونه اظهارنظری (نه تأیید و نه رد) به دادگاه ارائه ندهید، دادگاه این سکوت را به منزله قبول نظریه کارشناس تلقی خواهد کرد. این بدان معناست که قاضی می تواند رأی نهایی خود را بر مبنای همان نظریه کارشناسی صادر کند و شما حق اعتراض در آن مرحله از دادرسی را از دست می دهید. این موضوع می تواند عواقب حقوقی جدی و جبران ناپذیری برای پرونده شما داشته باشد.

آیا می توان برای نظریه کارشناس قانونی، کارشناس دیگری تعیین کرد؟

بله، در صورتی که به نظریه کارشناس اعتراض مستدل و محکمه پسند داشته باشید، می توانید در لایحه اعتراض خود درخواست ارجاع پرونده به هیئت کارشناسی (که متشکل از چند کارشناس است) یا تعیین کارشناس جدید را بدهید. این امر به تشخیص و صلاحدید قاضی رسیدگی کننده به پرونده بستگی دارد. قاضی در صورتی که دلایل اعتراض شما را موجه تشخیص دهد، می تواند دستور به ارجاع مجدد کارشناسی صادر کند.

هزینه اعتراض به نظریه کارشناسی چقدر است و چه کسی پرداخت می کند؟

هزینه اعتراض به نظریه کارشناسی و ارجاع پرونده به هیئت کارشناسی مجدد، بسته به نوع کارشناسی، تعداد کارشناسان جدید و تعرفه رسمی کارشناسی، متفاوت است. پرداخت این هزینه بر عهده کسی است که اعتراض می کند (معترض). اگر این هزینه در مهلت مقرر پرداخت نشود، اعتراض شما از عداد دلایل خارج شده و دادگاه بر مبنای نظریه قبلی رأی صادر می کند.

اگر نظریه کارشناس در ابلاغیه نباشد، باید چه کار کنم؟

در صورتی که فایل نظریه کارشناسی به ابلاغیه الکترونیکی شما در سامانه ثنا پیوست نشده باشد، باید بدون فوت وقت و در اولین فرصت ممکن، به صورت حضوری به شعبه دادگاه رسیدگی کننده مراجعه کنید و تقاضای ملاحظه و دریافت کپی از نظریه کارشناسی را بنمایید. از دست دادن فرصت ۷ روزه به دلیل عدم دسترسی به نظریه، ممکن است به ضرر شما تمام شود.

اگر کارشناس در مهلت مقرر نظر خود را به دادگاه ارائه نکرد، چه باید کرد؟

اگر کارشناس در مهلت تعیین شده توسط دادگاه، نظریه خود را ارائه نکرد، می توانید با ارائه یک لایحه به دادگاه، این موضوع را به اطلاع قاضی برسانید و درخواست پیگیری یا جلب کارشناس را مطرح کنید. دادگاه می تواند به کارشناس اخطار دهد یا در صورت عدم انجام وظیفه، او را جلب کرده یا از ادامه کار برکنار کند و کارشناس جدیدی را تعیین نماید.

آیا ارسال لایحه قبول نظریه کارشناسی الزامی است؟

خیر، ارسال لایحه قبول نظریه کارشناسی الزامی نیست. سکوت شما در مهلت مقرر ۷ روزه، به منزله پذیرش ضمنی نظریه تلقی می شود. با این حال، ارسال چنین لایحه ای می تواند روند رسیدگی را تسریع کرده و نشان دهنده همکاری شما با دادگاه باشد.

اگر مهلت اعتراض تمام شده و رأی قطعی شده باشد، چاره چیست؟

اگر مهلت اعتراض به نظریه کارشناسی به پایان رسیده باشد و دادگاه بر اساس آن رأی صادر کرده و آن رأی قطعی شده باشد، امکان اعتراض در آن مرحله از دادرسی دیگر وجود ندارد. در چنین مواردی، تنها راهی که ممکن است باقی بماند، اعاده دادرسی است. اما اعاده دادرسی فقط در شرایط بسیار خاص و دشوار (مانند کشف اسناد جدید یا فریب) قابل طرح است و به سادگی مورد پذیرش قرار نمی گیرد. لذا، تاکید می شود که اهمیت رعایت مهلت ها بسیار بالاست.

آیا قاضی می تواند برخلاف نظر کارشناس رأی صادر کند؟

بله، نظر کارشناس برای قاضی جنبه مشورتی دارد و الزام آور نیست. قاضی می تواند برخلاف نظر کارشناس رأی صادر کند، به شرطی که دلایل کافی، مستدل و محکمه پسند برای این کار داشته باشد و در رأی خود به صراحت به آن دلایل اشاره کند. به عنوان مثال، اگر قاضی تشخیص دهد که نظریه کارشناس برخلاف اوضاع و احوال مسلم و محقق پرونده است، می تواند آن را نپذیرد. اما در عمل، قضات معمولاً به نظریه کارشناسان احترام می گذارند، مگر در موارد خاص و مستدل.

در نهایت، آگاهی از این نکات و سوالات متداول به شما کمک می کند تا با دیدی جامع تر و با اطمینان بیشتری نسبت به ابلاغیه «نفیا یا اثباتا» واکنش نشان دهید و از حقوق قانونی خود دفاع کنید.

جمع بندی

ابلاغیه «ملاحظه نظریه کارشناس و اظهار هر مطلبی نفیاً یا اثباتاً» یک نقطه عطف حیاتی در فرآیند دادرسی است که می تواند سرنوشت پرونده حقوقی شما را به طور مستقیم تحت تأثیر قرار دهد. درک صحیح مفهوم حقوقی، آشنایی با مبانی قانونی (به ویژه مهلت ۷ روزه) و اقدام به موقع و آگاهانه در قبال این ابلاغیه، برای حفظ حقوق شما ضروری است. تأخیر یا بی توجهی می تواند به پذیرش ضمنی نظریه کارشناس و تضییع حقوق شما منجر شود. همواره توصیه می شود در مواجهه با چنین ابلاغیه هایی، برای بررسی دقیق نظریه کارشناسی و انتخاب بهترین استراتژی دفاعی، از مشاوره حقوقی تخصصی بهره مند شوید تا از تصمیم گیری های نادرست و عواقب ناخواسته جلوگیری به عمل آید.