سازمان فناوری سلامت؛ پیشنهاد ایجاد و الزامات

گروه سلامت خبرگزاری سقف شیبدار؛ کیانوش جهانپور، رئیس سابق مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت؛ چند شب پیش دکتر قاسم جانبابایی معاون درمان پیشین وزارت بهداشت در گفتگوی تلویزیونی با شبکه سلامت سیما پیشنهاد ایجاد سازمان فناوری سلامت را مطرح کرد، پیشنهادی نوآورانه که به نظر می‌رسد برپایه تجربیات پیشین و البته آینده نگاری نظام‌های سلامت منطقی بلکه ضروری است.

سازمان فناوری سلامت به نهادی تخصصی اشاره دارد که بر استفاده از فناوری برای بهبود ارائه مراقبت‌های بهداشتی و کارایی عملیاتی در اکوسیستم مراقبت‌های بهداشتی تمرکز می‌کند. این سازمان در تقاطع مراقبت‌های بهداشتی و فناوری فعالیت می‌کند و از نوآوری‌های مدرن برای ارتقای همه جانبه خدمات همگانی و مراقبت‌های بهداشتی استفاده می‌کند.

برای ایجاد سازمان فناوری سلامت، ابتدا باید اهداف، ساختار و نقش این سازمان را مشخص کنیم، این نوشتار فقط فتح بابی در این موضوع است و با نظرات کارشناسان و اساتید فن می‌تواند سامان یابد و به ساختار و قد و قامت مطلوب خود بینجامد.

سازمان فناوری سلامت می‌تواند زیرمجموعه‌ای از وزارت بهداشت و مستقیما تحت مسئولیت وزیر بهداشت باشد. هدف اصلی این سازمان توسعه، پیاده‌سازی، رگولاتوری و نظارت و بهبود فناوری‌های بهداشتی و درمانی و بازتوانی در سطح ملی است.

برای طراحی این سازمان، باید چندین فاکتور کلیدی را در نظر گرفت:

 اهداف سازمان فناوری سلامت

الف. توسعه و پیاده‌سازی فناوری‌های نوین سلامت

 پزشکی از راه دور یا دوراپزشکی (Telemedicine): یکی از اهداف مهم این سازمان مفروض می‌تواند گسترش خدمات سلامت از راه دور باشد. این فناوری به افراد اجازه می‌دهد تا از طریق اینترنت یا تلفن و تکنولوژی ارتباطی با پزشکان و مراقبین سلامت، مشورت کنند و خدمات سلامت ممکن را دریافت کنند، به ویژه در مناطق دورافتاده و کم جمعیت و شرایط خاص این موضوع از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد بود.

 پرونده‌های الکترونیک سلامت (EHR): یکی از الزامات توسعه و ارتقا و روزآمدسازی سیستم‌های سلامت، دیجیتال‌سازی پرونده‌های پزشکی و سلامت افراد است. این سازمان می‌تواند مسئول توسعه و رگولاتوری و نظارت بر استفاده از سیستم‌های EHR در سازمان ها، بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و مراکز بهداشتی و درمانی دولتی و خصوصی باشد.

سیستم‌های هوش مصنوعی (AI) در سلامت: استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی برای بهبود سیستم‌های تصمیم گیری و سیاست گذاری، تشخیص سریع‌تر و دقیق‌تر بیماری‌ها، بهبود اقدامات مداخله‌ای و درمان‌ها و کاهش هزینه‌های سلامت.

 افزایش استفاده از ژنومیک و مراقبت‌های شخصی سازی شده

ادغام داده‌های ژنومی با هوش مصنوعی ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی را قادر می‌سازد تا درمان‌های بسیار شخصی سازی شده ارائه دهند، نتایج بیمار را بهبود بخشد و واکنش‌های نامطلوب به دارو‌ها را کاهش دهد.

  پیش‌بینی بیماری‌ها و اپیدمی‌ها: توسعه الگوریتم‌های پیش‌بینی برای مقابله سریع‌تر با بیماری‌ها و بحران‌های سلامت.
  
  تحلیل هزینه-مطلوبیت/ هزینه-اثربخشی:
ارزیابی کارایی و اثربخشی فناوری‌ها و فرآیند‌های جدید از طریق تحلیل‌های داده‌محور.

ب. نظارت و هماهنگی در پیاده‌سازی فناوری‌های نوین

 استانداردسازی فناوری‌های سلامت: سازمان باید با تدوین استاندارد‌ها و تنظیم گری نظام فناوری سلامت بر استاندارد‌های لازم برای استفاده از فناوری‌های پزشکی و بهداشتی نظارت کند و اطمینان حاصل کند که تمامی فناوری‌های به کار رفته، استاندارد‌های جهانی را رعایت می‌کنند.

 نظارت بر کیفیت و امنیت داده‌ها: امنیت اطلاعات و حفاظت از اطلاعات سلامت بیماران یکی از مسائل مهم است که هر روز بر اهمیت آن افزوده می‌شود. سازمان باید بر امنیت سیستم‌ها و حفاظت از حریم خصوصی شهروندان نظارت کند.

ج. آموزش و ارتقای سطح دانش فناوری سلامت

– آموزش پزشکان و کادر بهداشتی درمانی: یکی از وظایف سازمان، ساماندهی و ارائه آموزش‌های مدون و مداوم مرتبط با فناوری‌های جدید به کارکنان سلامت است. این آموزش‌ها شامل استفاده از سیستم‌های الکترونیکی، اپلیکیشن‌های سلامت و ابزار‌های جدید آموزشی خواهد بود.

 فرهنگ سازی، آموزش و آگاهی‌بخشی عمومی: سازمان باید به صورت مستمر اطلاعات مربوط به مزایا و روش‌های استفاده بهینه از امکانات و فناوری‌های بهداشتی را به عموم مردم آموزش دهد.

د. ارتقاء همکاری‌های بین‌المللی

همکاری و مشارکت با سازمان‌های بین المللی و استفاده از تجارب موفق کشور‌ها و سازمان‌های بین المللی در توسعه کاربست فناوری‌های نوین سلامت از کارویژه‌ها و ماموریت این سازمان خواهد بود.

طرحواره کلی ایجاد سازمان فناوری سلامت

سازمان فناوری سلامت می‌تواند به عنوان نهادی نوآورانه در حوزه بهداشت و درمان عمل کند که با استفاده از فناوری‌های نوین، خدمات بهداشتی و درمانی را بهبود بخشد و کارایی سیستم‌های سلامت را افزایش دهد. این سازمان می‌تواند حسب مورد در چهارچوب دولتی، خصوصی یا مشارکت عمومی-خصوصی فعالیت کند. در این طرح، با تمرکز بر بخش‌های کلیدی، به تفصیل نحوه ساختاردهی، وظایف و اهداف این سازمان بیان خواهد شد.

۱. هدف و مأموریت سازمان فناوری سلامت

الف. هدف اصلی
ایجاد و توسعه یک سازمان مرکزی که با بهره‌گیری از فناوری‌های دیجیتال، هوش مصنوعی، داده‌های بزرگ (Big Data) و ابزار‌های پزشکی از راه دور (Telemedicine) و سلامت همراه، به بهبود دسترسی، کیفیت، و کارایی خدمات بهداشتی و درمانی و توسعه شبکه بهداشتی درمانی کشور کمک کند.

ب. مأموریت‌های کلیدی
۱. توسعه و پیاده‌سازی سیستم‌های سلامت الکترونیک: شامل پرونده‌های پزشکی الکترونیک (EMR)، سیستم‌های مدیریت اطلاعات بیمارستانی (HIS)، و پلتفرم‌های مشاوره از راه دور، دورا پزشکی و سلامت همراه و …

۲. بهبود دسترسی به خدمات سلامت: ایجاد راهکار‌های نوین مانند پزشکی از راه دور (تله‌مدیسین)، استفاده از اپلیکیشن‌های سلامت برای ارتباط بین جامعه و کارکنان سلامت و بهبود خدمات بهداشتی در مناطق دورافتاده، کم جمعیت، کمتر برخوردار و.
۳. تحلیل و استفاده از داده‌های سلامت: جمع‌آوری و تحلیل داده‌های بزرگ به منظور پایش وضعیت سلامت عمومی و پیش‌بینی نیاز‌های آینده سیستم بهداشتی و ارتقای نظام تصمیم گیری و تصمیم سازی و سیاستگذاری با جمع سپاری (Crowd sourcing) و جلب مشارکت اجتماعی.

۴. افزایش شفافیت و کاهش هزینه‌ها:
استفاده از فناوری‌ها برای کاهش هزینه‌های اجرایی، بهبود مستمر فرآیندها، تخصیص بهینه و افزایش شفافیت در توزیع منابع سلامت.

 ساختار سازمان فناوری سلامت

الف. هیئت مدیره و مدیریت اجرایی
سازمان باید دارای هیئت مدیره‌ای متشکل از متخصصان بهداشت، فناوری اطلاعات، سیاست‌گذاران بهداشتی و اقتصاددانان و مدیران سلامت باشد. این هیئت مسئول تصمیم‌گیری‌های کلان و استراتژیک سازمان است.

ب. بخش‌های سازمان

۱. بخش توسعه فناوری‌های سلامت

ایجاد و بهینه‌سازی ابزار‌ها و نرم‌افزار‌های و سامانه‌ها برای استفاده در سیستم بهداشتی؛ شامل توسعه سیستم‌های مدیریت پرونده‌های الکترونیک، اپلیکیشن‌های مشاوره آنلاین، و سیستم‌های نظارت هوشمند بر سلامت و …

۲. بخش تحقیق و تحلیل داده‌ها

جمع‌آوری، پردازش و تحلیل داده‌های سلامت در سطح ملی. استفاده از داده‌های بزرگ برای پیش‌بینی اپیدمی‌ها، مدیریت بحران‌های بهداشتی و بهینه‌سازی منابع سلامت.

۳. بخش آموزش و مشاوره

آموزش و توانمندسازی کارکنان بهداشتی و پزشکان برای استفاده از فناوری‌های جدید. همچنین، ارائه مشاوره به دانشگاه‌های علوم پزشکی و مراکز ارایه خدمات سلامت در زمینه پیاده‌سازی و استفاده از این فناوری‌ها.

۴. بخش زیرساخت و امنیت اطلاعات

مدیریت زیرساخت‌های فنی، اطمینان از امنیت سایبری در حوزه سلامت و حفاظت از داده‌ها و اطلاعات. ایجاد پروتکل‌های امنیتی برای اطمینان از حفاظت از اطلاعات شخصی افراد.

۵. بخش نوآوری و توسعه محصولات

همکاری با استارتاپ‌های سلامت و شرکت‌های فناوری برای توسعه فناوری‌ها و محصولات نوین در حوزه سلامت. شناسایی و استفاده از فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی، بلاکچین، و اینترنت اشیا (IoT) در سلامت و …

۶. بهش تنظیم مقررات و رگولاتوری

 چالش‌ها و راهکار‌ها

الف. چالش‌های اجرایی

 مقاومت در برابر تغییرات: بسیاری از کارکنان و سازمان‌های بهداشتی ممکن است در برابر تغییرات و پذیرش فناوری‌های نوین مقاومت کنند.
 راهکار: ارائه برنامه‌های آموزشی و آگاهی‌بخشی گسترده به کارکنان بهداشتی و نشان دادن مزایای استفاده از این فناوری‌ها و سیاستگذاری بر پایه اقتصاد رفتاری و …

ب. چالش‌های زیرساختی
 نبود زیرساخت‌های مناسب: در بسیاری از مناطق کشور همچنان زیرساخت‌های فناوری برای پیاده‌سازی سیستم‌های الکترونیک موجود نیست.
 راهکار: سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های اینترنتی و فنی، به‌ویژه در مناطق محروم و روستایی، جلب مشارکت بخش غیر دولتی.

ج. چالش‌های امنیتی و حفظ حریم خصوصی
امنیت سایبری: تهدید‌های مربوط به امنیت اطلاعات و حریم خصوصی در سیستم‌های سلامت دیجیتال باید مدیریت شود.
 راهکار: استقرار سیستم‌های امنیتی قوی، استفاده از رمزنگاری پیشرفته و پیاده‌سازی پروتکل‌های سختگیرانه در مدیریت داده‌ها.

همان گونه که عنوان شد ایجاد سازمان فناوری سلامت می‌تواند تحولی بزرگ در حوزه بهداشت و درمان کشور ایجاد کند و به ارتقای شاخص‌های سلامت و بهبود کیفیت خدمات بهداشتی و افزایش دسترسی به آنها یاری رساند.
سازمان فناوری سلامت می‌تواند به یکی از محور‌های کلیدی بهبود سیستم بهداشتی و نظام سلامت مبدل شود و راه‌حل‌های نوین را برای چالش‌های قدیمی فراهم کند.