فرق واخواهی و تجدید نظر

واخواهی و تجدید نظر دو روش اصلی اعتراض به احکام دادگاه هستند که اصلی ترین فرق آن ها در ماهیت حکم مورد اعتراض و مرجع رسیدگی کننده است؛ واخواهی مخصوص اعتراض به حکم غیابی در همان دادگاه صادرکننده است، در حالی که تجدید نظرخواهی به رای حضوری یا غیابی قطعی نشده در دادگاه بالاتر اعتراض می کند. در مواجهه با احکام قضایی، درک سازوکارهای قانونی برای اعتراض و دفاع از حقوق، از اهمیت بالایی برخوردار است. بسیاری از افراد درگیر پرونده های حقوقی یا کیفری، در تشخیص تفاوت های میان واخواهی و تجدید نظرخواهی دچار سردرگمی می شوند و گاه این دو مفهوم را به جای یکدیگر به کار می برند. این ابهام می تواند به انتخاب نادرست مسیر قانونی و در نتیجه، تضییع حقوق منجر شود.

پیچیدگی های آیین دادرسی و ضرورت شناخت دقیق ابزارهای قانونی، ایجاب می کند که با وضوح و دقت به بررسی این دو شیوه اعتراض بپردازیم. این مقاله با هدف رفع این سردرگمی ها، به تفصیل تفاوت واخواهی و تجدید نظرخواهی، شباهت ها و کاربردهای هر یک را تشریح می کند تا خوانندگان بتوانند با آگاهی کامل، بهترین راهکار را برای اعتراض به حکم دادگاه انتخاب کنند و از حقوق قانونی خود به نحو احسن دفاع نمایند.

واخواهی چیست؟

واخواهی یکی از مهم ترین راه های اعتراض به احکام دادگاه است که در قانون آیین دادرسی مدنی ایران پیش بینی شده است. این روش برای حمایت از حقوق افرادی طراحی شده که به دلیل عدم اطلاع یا عدم حضور در جلسات رسیدگی، فرصت دفاع از خود را نداشته اند و حکمی به صورت غیابی علیه آن ها صادر شده است.

تعریف و مفهوم واخواهی

واخواهی، اعتراض محکوم علیه غایب به حکمی است که بدون حضور او و وکیلش در دادگاه صادر شده است. واخواهی در واقع فرصتی دوباره برای محکوم علیه فراهم می آورد تا دفاعیات خود را در همان دادگاهی که حکم غیابی را صادر کرده، ارائه دهد. این اعتراض صرفاً به حکم غیابی اختصاص دارد و اصلی ترین شرط برای اعمال آن، غیابی بودن حکم و عدم ابلاغ واقعی است.

مرجع رسیدگی به درخواست واخواهی، دقیقاً همان دادگاهی است که حکم غیابی را صادر کرده است، که معمولاً دادگاه بدوی محسوب می شود. این فرآیند به این معناست که پرونده یک بار دیگر از ابتدا مورد رسیدگی قرار می گیرد و تمامی دلایل و مستندات طرفین مجدداً بررسی می شوند.

شرایط قانونی تحقق واخواهی

برای اینکه بتوان از حق واخواهی استفاده کرد، باید شرایط خاصی فراهم باشد که مهم ترین آن ها به شرح زیر است:

1. حکم غیابی باشد: بر اساس ماده 303 قانون آیین دادرسی مدنی، حکمی غیابی تلقی می شود که خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی در هیچ یک از جلسات دادرسی حاضر نشده باشند و به طور کتبی نیز دفاع نکرده باشند.
2. عدم ابلاغ واقعی اخطاریه یا رای: اگر اخطاریه دادگاه یا رای صادره به صورت واقعی به خوانده ابلاغ نشده باشد و او از جریان دادرسی بی خبر بوده، این نیز می تواند از شرایط تحقق واخواهی باشد.

لازم به ذکر است که مفهوم حکم غیابی در قوانین کیفری و حقوقی تا حدودی متفاوت است، اما در هر دو مورد، اصل بر این است که متهم یا خوانده فرصت دفاع کافی را نداشته است.

مهلت و نحوه تقدیم واخواهی

واخواهی نیز مانند سایر طرق اعتراض، دارای مهلت های قانونی مشخصی است که رعایت آن ها الزامی است:

• برای افراد مقیم ایران: مهلت واخواهی 20 روز از تاریخ ابلاغ واقعی حکم غیابی است (ماده 306 قانون آیین دادرسی مدنی).
• برای افراد مقیم خارج از کشور: این مهلت 2 ماه از تاریخ ابلاغ واقعی حکم است.

زمان شروع مهلت از زمانی است که حکم به صورت واقعی به محکوم علیه ابلاغ شود، یعنی او شخصاً از محتوای حکم مطلع گردد. نحوه تقدیم واخواهی با تقدیم دادخواست به دادگاه صادرکننده حکم غیابی است که باید شامل مشخصات کامل واخواه و واخوانده، تاریخ ابلاغ واقعی، مشخصات حکم غیابی و دلایل و مستندات واخواهی باشد. در موارد خاصی که عذر موجهی برای عدم ارائه واخواهی در مهلت مقرر وجود داشته باشد (مانند حوادث غیرمترقبه یا بیماری شدید)، می توان از دادگاه درخواست اعاده مهلت واخواهی را داشت.

آثار حقوقی واخواهی

تقدیم دادخواست واخواهی دارای آثار حقوقی مهمی است که برای محکوم علیه واخواه بسیار حائز اهمیت است:

1. توقف خودکار اجرای حکم غیابی: یکی از مهم ترین آثار واخواهی، توقف خودکار اجرای حکم غیابی است. به محض تقدیم دادخواست واخواهی، اجرای حکم متوقف می شود و تا زمان صدور رای جدید پس از رسیدگی به واخواهی، حکم غیابی به مرحله اجرا درنمی آید (ماده 305 قانون آیین دادرسی مدنی).
2. رسیدگی مجدد ماهوی به دعوا: دادگاه صادرکننده حکم غیابی، پس از دریافت دادخواست واخواهی، مجدداً پرونده را از جنبه ماهوی مورد رسیدگی قرار می دهد. این به معنای بررسی دوباره تمامی ادله، دفاعیات و مستندات طرفین است.
3. صدور رای جدید: پس از رسیدگی، دادگاه می تواند رای قبلی خود را تأیید، اصلاح یا فسخ کند و یک رای جدید صادر نماید. این رای جدید، جایگزین حکم غیابی قبلی می شود.
4. تبدیل رای به حضوری و امکان تجدید نظرخواهی بعدی: رایی که پس از واخواهی صادر می شود، حتی اگر حکم غیابی سابق را تأیید کند، به لحاظ قانونی یک حکم حضوری تلقی می شود. این امر به واخواه این امکان را می دهد که در صورت عدم رضایت از رای جدید، بتواند از طریق تجدید نظرخواهی به آن اعتراض کند.

تجدید نظرخواهی چیست؟

تجدید نظرخواهی یکی دیگر از طرق عادی اعتراض به آراء قضایی است که امکان بازنگری و بررسی مجدد احکام صادره از دادگاه های بدوی را در مرجع بالاتر فراهم می آورد. این روش برای تضمین عدالت و کاهش احتمال خطای قضایی طراحی شده است.

تعریف و مفهوم تجدید نظرخواهی

تجدید نظرخواهی، فرآیندی است که در آن یکی از طرفین دعوا (خواهان، خوانده، شاکی یا متهم) که از حکم صادره از دادگاه بدوی (چه حضوری و چه غیابی که مهلت واخواهی آن گذشته یا واخواهی آن رد شده باشد) ناراضی است، درخواست بررسی مجدد پرونده را در دادگاهی عالی تر به نام دادگاه تجدید نظر استان مطرح می کند.

هدف اصلی تجدید نظرخواهی، بررسی مجدد صحت و سقم رای صادره و مطابقت آن با قوانین، شرع و دلایل موجود در پرونده است. مرجع رسیدگی به این اعتراض، همیشه دادگاهی بالاتر از دادگاه صادرکننده رای بدوی است. برای مثال، آرای صادره از دادگاه های عمومی حقوقی در دادگاه تجدید نظر استان همان حوزه قضایی مورد بررسی مجدد قرار می گیرند.

شرایط قانونی تحقق تجدید نظرخواهی

تجدید نظرخواهی نیز مانند واخواهی، مستلزم وجود شرایط خاصی است:

1. قابل تجدید نظر بودن رای: همه آراء دادگاه های بدوی قابل تجدید نظر نیستند. در دعاوی حقوقی، آرایی که خواسته مالی آن ها کمتر از نصاب مقرر قانونی (که هر سال توسط رئیس قوه قضائیه اعلام می شود) باشد، قطعی و غیر قابل تجدید نظر هستند. در دعاوی کیفری، تمامی احکام صادره از دادگاه های بدوی (به جز موارد خاص تخلفات رانندگی و…) قابل تجدید نظرخواهی هستند.
2. جهات تجدید نظرخواهی: معترض باید دلایل و جهات قانونی برای اعتراض خود داشته باشد. ماده 348 قانون آیین دادرسی مدنی به برخی از این جهات اشاره کرده است که شامل:
   • ادعای عدم اعتبار مستندات دادگاه
   • ادعای عدم صلاحیت دادگاه صادرکننده رای
   • عدم توجه قاضی به دلایل و مستندات ابرازی
   • مخالف بودن رای با قوانین موضوعه یا موازین شرعی

   البته، در تجدید نظرخواهی، دادگاه می تواند به غیر از این جهات نیز رسیدگی و رای را بررسی کند.

مهلت و نحوه تقدیم تجدید نظرخواهی

رعایت مهلت قانونی در تجدید نظرخواهی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است:

• برای افراد مقیم ایران: مهلت تجدید نظرخواهی 20 روز از تاریخ ابلاغ واقعی رای حضوری یا تاریخ انقضای مهلت واخواهی (یا تاریخ ابلاغ رای واخواهی) است (ماده 336 قانون آیین دادرسی مدنی).
• برای افراد مقیم خارج از کشور: این مهلت 2 ماه از تاریخ ابلاغ واقعی رای است.

زمان شروع مهلت برای آرای حضوری، از تاریخ ابلاغ واقعی رای به محکوم علیه یا وکیل او است. برای آرای غیابی که واخواهی شده اند، از تاریخ ابلاغ رای صادره پس از واخواهی شروع می شود. دادخواست تجدید نظرخواهی نیز باید به دادگاه صادرکننده رای بدوی تقدیم شود تا به همراه پرونده به دادگاه تجدید نظر ارسال گردد. در صورت وجود عذر موجه (مانند بلایای طبیعی، بیماری شدید)، می توان درخواست اعاده مهلت تجدید نظرخواهی را مطرح کرد.

آثار حقوقی تجدید نظرخواهی

تجدید نظرخواهی، آثار حقوقی متفاوتی نسبت به واخواهی دارد:

1. توقف اجرای حکم (مشروط): برخلاف واخواهی که اجرای حکم غیابی به صورت خودکار متوقف می شود، در تجدید نظرخواهی، اصل بر عدم توقف اجرای حکم است. توقف اجرای حکم تجدید نظرخواهی معمولاً منوط به درخواست تجدید نظرخواه و تودیع تأمین مناسب (مانند وثیقه نقدی یا غیرنقدی) به تشخیص دادگاه است، مگر در موارد خاصی که قانون صریحاً توقف اجرا را مقرر کرده باشد (مثلاً در برخی دعاوی خانوادگی یا کیفری که مجازات حبس دارند).
2. رسیدگی مجدد (شکلی و ماهوی) توسط دادگاه تجدید نظر: دادگاه تجدید نظر هم از جنبه شکلی و هم از جنبه ماهوی به پرونده رسیدگی می کند. این بدان معناست که دادگاه می تواند هم به رعایت تشریفات دادرسی و هم به ماهیت دعوا و دلایل طرفین مجدداً رسیدگی کند. دادگاه تجدید نظر حتی می تواند در صورت لزوم، تحقیقات و معاینه محلی جدید انجام دهد.
3. صدور رای جدید (تأیید، نقض یا اصلاح): دادگاه تجدید نظر پس از بررسی پرونده، می تواند رای بدوی را تأیید کند، آن را نقض و پرونده را برای رسیدگی مجدد به شعبه هم عرض بفرستد، یا خود رأی را نقض کرده و رأی جدیدی صادر کند.
4. قطعی شدن رای در بسیاری از موارد: رایی که از دادگاه تجدید نظر صادر می شود، در بسیاری از موارد قطعی است و دیگر نمی توان به طور عادی به آن اعتراض کرد. البته در موارد استثنایی و با شرایط خاص، امکان فرجام خواهی در دیوان عالی کشور وجود دارد که به آن در ادامه اشاره خواهد شد.

تفاوت های کلیدی واخواهی و تجدید نظرخواهی

برای درک بهتر فرق واخواهی و تجدید نظر، مقایسه آن ها در قالب یک جدول می تواند بسیار مفید باشد:

معیار/جهت مقایسه	واخواهی	تجدید نظرخواهی
ماهیت حکم مورد اعتراض	صرفاً حکم غیابی	آرای دادگاه های بدوی (حضوری یا غیابی قطعی نشده)
مرجع رسیدگی	همان دادگاه صادرکننده حکم غیابی (دادگاه بدوی)	دادگاه بالاتر (معمولاً دادگاه تجدید نظر استان)
مهلت اعتراض	20 روز (مقیم ایران)، 2 ماه (مقیم خارج)	20 روز (مقیم ایران)، 2 ماه (مقیم خارج)
مبنای اصلی اعتراض	عدم اطلاع و فرصت دفاع به دلیل غیبت	ایراد به خود رای، مستندات، روند دادرسی یا عدم رعایت قوانین
اثر بر اجرای حکم	توقف خودکار اجرای حکم غیابی	اصولاً توقف ندارد، مگر با درخواست و تودیع تأمین یا موارد خاص قانونی
اثر رای صادره	رای غیابی با رای جدید جایگزین و به حکم حضوری تبدیل می شود	رای دادگاه تجدید نظر در بسیاری از موارد قطعی است
هدف اصلی	ایجاد فرصت دفاع برای محکوم علیه غایب	بازنگری و رفع اشتباهات احتمالی در رای بدوی توسط مرجع عالی تر
مواد قانونی اصلی	مواد 303 تا 308 قانون آیین دادرسی مدنی	مواد 330 تا 360 قانون آیین دادرسی مدنی

شباهت ها و نقاط مشترک واخواهی و تجدید نظرخواهی

علی رغم تفاوت های بنیادین، واخواهی و تجدید نظرخواهی دارای نقاط مشترکی نیز هستند که هر دو را در دسته بندی طرق عادی اعتراض به آراء قضایی قرار می دهد:

• طرق عادی اعتراض: هر دو روش، از جمله طرق عادی اعتراض به آراء دادگاه ها محسوب می شوند که قبل از قطعی شدن حکم امکان استفاده از آن ها وجود دارد.
• هدف مشترک: هدف نهایی هر دو، تضمین عدالت و بررسی مجدد صحت و سقم رای صادره است تا از تضییع حقوق اشخاص جلوگیری شود.
• مهلت های مشابه: مهلت های قانونی برای تقدیم درخواست در هر دو روش (20 روز برای مقیمین ایران و 2 ماه برای مقیمین خارج) یکسان است.
• امکان اعاده مهلت: در هر دو حالت، اگر فرد به دلیل عذر موجه (مانند بیماری، سیل، زلزله و…) نتواند در مهلت مقرر اقدام کند، می تواند درخواست اعاده مهلت را به دادگاه ارائه دهد.
• کاربرد در دعاوی حقوقی و کیفری: هر دو روش هم در دعاوی حقوقی و هم در دعاوی کیفری کاربرد دارند، البته با تفاوت های جزئی در جزئیات اجرایی و شرایط.

چه زمانی واخواهی کنیم و چه زمانی تجدید نظرخواهی؟ (راهنمای عملی)

انتخاب روش صحیح اعتراض، گام اول در احقاق حق است. این راهنمای عملی به شما کمک می کند تا در شرایط مختلف، تصمیم درستی بگیرید:

1. اولویت با واخواهی: اگر حکمی به صورت غیابی علیه شما صادر شده و شما به دلیل عدم اطلاع یا عدم حضور، فرصت دفاع نداشته اید، اولویت قطعاً با واخواهی است. واخواهی بهترین و موثرترین فرصت برای ارائه دفاعیات ماهوی خود در همان دادگاه صادرکننده رای است. این فرصت به شما اجازه می دهد که پرونده یک بار دیگر از صفر مورد بررسی قرار گیرد. برای مثال، اگر در دعوای مطالبه وجه، هیچ ابلاغی به شما نرسیده و دادگاه حکمی غیابی صادر کرده، باید واخواهی کنید.
2. مستقیماً تجدید نظرخواهی:
   • اگر حکمی به صورت حضوری صادر شده باشد (یعنی شما یا وکیل تان در جلسات دادرسی حاضر بوده اید یا لایحه دفاعیه ارسال کرده اید).
   • اگر مهلت واخواهی از یک حکم غیابی منقضی شده باشد و شما فرصت واخواهی را از دست داده باشید.
   • اگر درخواست واخواهی شما رد شده باشد و دادگاه رای غیابی را تأیید کرده باشد (در این صورت، رای صادره حضوری محسوب می شود و تنها راه اعتراض، تجدید نظرخواهی است).

   در هر صورت، مشورت با یک وکیل متخصص، می تواند شما را از انتخاب نادرست روش اعتراض و از دست دادن فرصت های قانونی، حفظ کند.

   به عنوان مثال، فرض کنید در یک پرونده ملکی، حکم به نفع طرف مقابل صادر شده و شما در تمامی جلسات حاضر بوده اید و دفاعیات خود را مطرح کرده اید. در این حالت، باید برای اعتراض به حکم بدوی، دادخواست تجدید نظرخواهی ارائه دهید.

فرق واخواهی و تجدید نظر با فرجام خواهی (توضیح مختصر و تفکیک)

علاوه بر واخواهی و تجدید نظرخواهی، شیوه دیگری برای اعتراض به آراء قضایی وجود دارد که فرجام خواهی نامیده می شود. این سه مفهوم گرچه همگی طرق اعتراض هستند، اما در ماهیت و قلمرو تفاوت های اساسی دارند:

• فرجام خواهی چیست؟ فرجام خواهی، اعتراض به رای قطعی دادگاه است که در دیوان عالی کشور مورد رسیدگی قرار می گیرد. یعنی پس از آنکه یک رای بدوی صادر و مراحل واخواهی و تجدید نظرخواهی را طی کرده و قطعی شده است، تنها در موارد خاص و با شرایط مشخص، می توان به فرجام خواهی متوسل شد.
• تفاوت های کلیدی:
  • مرجع رسیدگی: در فرجام خواهی، مرجع رسیدگی کننده دیوان عالی کشور است که بالاترین مرجع قضایی کشور محسوب می شود، در حالی که واخواهی در همان دادگاه بدوی و تجدید نظرخواهی در دادگاه تجدید نظر استان انجام می شود.
  • ماهیت رسیدگی: رسیدگی در دیوان عالی کشور صرفاً شکلی و نقض قانونی است، نه ماهوی. به این معنا که دیوان عالی کشور به درستی یا نادرستی حکم از نظر ماهوی و دلایل طرفین رسیدگی نمی کند، بلکه تنها بررسی می کند که آیا دادگاه های پایین تر در صدور رای، موازین قانونی و شرعی را به درستی رعایت کرده اند یا خیر. اگر ایراد قانونی وجود داشته باشد، رای را نقض کرده و برای رسیدگی مجدد به دادگاه هم عرض می فرستد. این در حالی است که در واخواهی و تجدید نظرخواهی، رسیدگی هم شامل جنبه های شکلی و هم ماهوی است.
  • زمان اعتراض: فرجام خواهی، مرحله ای پس از تجدید نظرخواهی است و به آرایی اعتراض می شود که قطعی شده اند، برخلاف واخواهی و تجدید نظرخواهی که طرق اعتراض به آرای غیرقطعی محسوب می شوند.

بنابراین، فرق فرجام خواهی با واخواهی و تجدید نظر در این است که فرجام خواهی راهی برای اعتراض به آرای قطعی است و ماهیت رسیدگی آن صرفاً نظارت بر اجرای صحیح قانون است، نه بررسی مجدد ماهیت دعوا.

نکات کلیدی و توصیه های حقوقی

برای افرادی که قصد اعتراض به حکم دادگاه را دارند، رعایت نکات زیر از اهمیت حیاتی برخوردار است:

1. اهمیت زمان بندی: مواعد قانونی برای واخواهی و تجدید نظرخواهی بسیار محدود و تعیین کننده هستند. حتی یک روز تأخیر می تواند به از دست رفتن حق اعتراض منجر شود. پس، به محض ابلاغ رای، فوراً نسبت به مطالعه آن و تشخیص نوع اعتراض اقدام کنید.
2. مطالعه دقیق رای صادره: پیش از هر اقدامی، لازم است که رای صادره را به دقت مطالعه کنید. متن رای، نوع ابلاغ و حضوری یا غیابی بودن آن، از جمله اطلاعاتی است که تعیین کننده مسیر اعتراض شما خواهد بود.
3. اهمیت ابلاغ واقعی آراء: در بسیاری از موارد، تاریخ شروع مهلت اعتراض، وابسته به تاریخ ابلاغ واقعی رای است. ابلاغ واقعی به معنای اطلاع مستقیم و شخصی شما از محتوای حکم است. پیگیری ابلاغیه ها و اطمینان از صحت اطلاعات ابلاغی، بسیار مهم است.
4. مشاوره با وکیل متخصص: پیچیدگی های حقوقی و تفاوت های ظریف میان واخواهی و تجدید نظرخواهی، گاهی حتی برای افراد آشنا به قانون نیز سردرگمی ایجاد می کند. بهترین اقدام، مشاوره با یک وکیل متخصص در زمینه دعاوی حقوقی یا کیفری است. وکیل با بررسی دقیق پرونده، نوع حکم و شرایط شما، بهترین راهکار را پیشنهاد داده و در تنظیم دادخواست و پیگیری پرونده به شما کمک خواهد کرد. این مشاوره ها می تواند از هدر رفتن زمان و هزینه جلوگیری کرده و شانس موفقیت شما را افزایش دهد.
5. جمع آوری مدارک و مستندات قوی: چه برای واخواهی و چه برای تجدید نظرخواهی، ارائه دلایل و مستندات محکم و کافی، شانس موفقیت را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد. مدارک خود را به صورت منظم جمع آوری و ارائه دهید.

نتیجه گیری

در نظام دادرسی، امکان اعتراض به آرای دادگاه ها، از ارکان اساسی تضمین عدالت و احقاق حقوق شهروندان است. واخواهی و تجدید نظرخواهی، دو ابزار قدرتمند در این راستا محسوب می شوند که هر یک کاربرد و شرایط خاص خود را دارند. فرق واخواهی و تجدید نظر در مبنای اعتراض، مرجع رسیدگی و آثار حقوقی آن ها نهفته است. واخواهی راهی برای اعتراض به حکم غیابی در همان دادگاه صادرکننده است، در حالی که تجدید نظرخواهی امکان بازبینی حکم بدوی (حضوری یا غیابی قطعی نشده) را در مرجع عالی تر فراهم می آورد.

درک صحیح این تفاوت ها برای هر فرد درگیر در یک فرآیند قضایی ضروری است، زیرا انتخاب مسیر اشتباه می تواند به از دست رفتن حقوق و تحمیل ضررهای غیرقابل جبران منجر شود. با توجه به پیچیدگی های آیین دادرسی و ضرورت رعایت دقیق مواعد و تشریفات قانونی، همواره توصیه می شود که قبل از هرگونه اقدام، از مشاوره حقوقی تخصصی بهره مند شوید. وکیل متخصص می تواند با بررسی دقیق شرایط پرونده شما، بهترین راهکار قانونی را ارائه داده و در طول این مسیر دشوار، پشتیبان شما باشد تا اطمینان حاصل شود که حقوق شما به نحو کامل حفظ و احیا می شود.

سوالات متداول

آیا می توان همزمان واخواهی و تجدید نظرخواهی کرد؟

خیر، امکان طرح همزمان واخواهی و تجدید نظرخواهی وجود ندارد. ابتدا باید تشخیص داده شود که حکم صادره غیابی است یا حضوری. اگر حکم غیابی باشد و شرایط واخواهی فراهم، باید واخواهی صورت گیرد. پس از رسیدگی به واخواهی و صدور رای جدید (که حضوری تلقی می شود)، در صورت عدم رضایت می توان از طریق تجدید نظرخواهی اقدام کرد. اگر حکم حضوری باشد، مستقیماً باید تجدید نظرخواهی کرد.

اگر واخواهی رد شود، آیا می توان تجدید نظرخواهی کرد؟

بله، در صورتی که دادگاه به درخواست واخواهی رسیدگی کرده و حکم غیابی را تأیید نماید یا به عبارت دیگر واخواهی را رد کند، رایی که در این مرحله صادر می شود، حضوری تلقی می گردد و محکوم علیه می تواند ظرف مهلت قانونی (20 روز برای مقیمین ایران و 2 ماه برای مقیمین خارج) نسبت به آن رای، درخواست تجدید نظرخواهی را به دادگاه تجدید نظر استان تقدیم کند.

آیا واخواهی و تجدید نظرخواهی در دعاوی کیفری هم کاربرد دارد؟

بله، هم واخواهی و هم تجدید نظرخواهی در دعاوی کیفری نیز کاربرد دارند. البته شرایط و جزئیات اعمال آن ها ممکن است با دعاوی حقوقی تفاوت هایی داشته باشد. برای مثال، در امور کیفری، محکوم علیه غایب می تواند نسبت به حکم غیابی واخواهی کند و همچنین، آرای دادگاه های کیفری یک و دو نیز (با رعایت نصاب ها و شرایط قانونی) قابل تجدید نظرخواهی در دادگاه تجدید نظر استان هستند.

منظور از عذر موجه برای از دست دادن مهلت چیست؟

عذر موجه به دلایلی اطلاق می شود که خارج از اراده فرد بوده و مانع از انجام اقدام قانونی در مهلت مقرر شده است. این دلایل باید به گونه ای باشند که عرفاً نتوان فرد را به خاطر عدم اقدام به موقع سرزنش کرد. برخی از مصادیق عذر موجه عبارتند از: بیماری شدید و مانع از حرکت، فوت یکی از بستگان نزدیک، حوادث غیرمترقبه مانند سیل و زلزله، یا توقیف غیرقانونی. فرد باید پس از رفع عذر، بلافاصله درخواست اعاده مهلت را به همراه مستندات عذر موجه به دادگاه تقدیم کند.

در چه صورتی حکم دادگاه قطعیت پیدا می کند؟

حکم دادگاه در موارد زیر قطعی می شود:

1. با انقضای مهلت واخواهی (برای احکام غیابی) و تجدید نظرخواهی (برای احکام حضوری) بدون اینکه اعتراض صورت گیرد.
2. با صدور رای از دادگاه تجدید نظر.
3. در مواردی که قانون صراحتاً رای صادره را قطعی اعلام کرده باشد (مثلاً برخی احکام با خواسته مالی کم).

پس از قطعی شدن حکم، دیگر نمی توان به طرق عادی به آن اعتراض کرد و فقط در موارد استثنایی و با شرایط خاص می توان از طرق فوق العاده مانند فرجام خواهی (در دیوان عالی کشور) یا اعاده دادرسی استفاده کرد.