لئو تولستوی

لئو تولستوی یکی از قله های بی بدیل ادبیات جهان، خالق شاهکارهایی چون جنگ و صلح و آنا کارنینا، نه تنها رمان نویسی توانا بلکه متفکری عمیق بود که زندگی و آثارش بازتابی از جستجوی مداوم حقیقت، عدالت و معنای هستی است. او فراتر از مرزهای ادبیات، به عنوان فیلسوفی که اندیشه هایش بر جنبش های اجتماعی و صلح طلبی تأثیر گذاشت، شناخته می شود.

تولستوی، نمادی از نبوغ و پیچیدگی انسانی، در طول زندگی پر فراز و نشیب خود همواره در حال تحول و چالش بود. از کنت زاده ای اشرافی تا مصلحی اجتماعی و منتقدی سرسخت، مسیر زندگی او آینه ای از دغدغه های بشری است. این مقاله به کاوش در ابعاد مختلف زندگی لئو تولستوی، تحلیل عمیق شاهکارهای ادبی او و کندوکاو در جهان بینی فلسفی، اخلاقی و اجتماعی اش می پردازد. با شناخت عمیق تر او، درک بهتری از تأثیرات پایدارش بر ادبیات و اندیشه های بشری به دست خواهیم آورد.

تولد کنت: سال های شکل گیری شخصیت لئو تولستوی

لئو نیکلایویچ تولستوی در سپتامبر سال ۱۸۲۸ در یاسنایا پالیانا، املاکی وسیع و سرسبز در ۱۶۰ کیلومتری جنوب مسکو، دیده به جهان گشود. او در خانواده ای از اشراف قدیمی و پرنفوذ روس به دنیا آمد؛ پدرش، کنت نیکلای ایلیچ تولستوی، و مادرش، پرنسس ماریا نیکلایونا والکونسکایا، هر دو از خاندان های اشرافی برجسته بودند. این ریشه های اشرافی، اگرچه ثروت و جایگاه اجتماعی برای تولستوی به ارمغان آورد، اما زندگی کودکی او با فقدان های پی در پی همراه بود که تأثیری عمیق بر شکل گیری شخصیت و جهان بینی او گذاشت.

ریشه های اشرافی و کودکی پرفقدان: یاسنایا پالیانا زادگاه نبوغ

لئو تنها دو سال داشت که مادرش را از دست داد و این فقدان زودهنگام، سایه ای از غم را بر سال های ابتدایی زندگی او افکند. در نُه سالگی نیز پدرش درگذشت و او و خواهر و برادرانش تحت سرپرستی عمه شان، تاتیانا الکساندرونا، قرار گرفتند. تاتیانا نقش مهمی در تربیت و پرورش لئو ایفا کرد و او همواره از او به عنوان یکی از مهم ترین افراد در دوران کودکی اش یاد می کرد. این فقدان های پی در پی و زندگی در دامان طبیعت بکر یاسنایا پالیانا، بستری برای پرورش حساسیت های روحی و دقت مشاهده گرانه تولستوی شد که بعدها در آثارش به وضوح نمود یافت.

از آکادمی تا مزرعه: دوران تحصیل و ترک دانشگاه قازان

تولستوی آموزش های اولیه خود را توسط معلمان خصوصی در خانه دید. در سال ۱۸۴۴، در رشته زبان های شرقی در دانشگاه قازان نام نویسی کرد، اما به دلیل سوابق تحصیلی ضعیف و عدم علاقه به روش های خشک آکادمیک، به زودی از این رشته به رشته حقوق منتقل شد. با این حال، زندگی عیاشانه و تمایل به خوش گذرانی های افراطی که در دوران جوانی او را درگیر کرده بود، مانع از ادامه تحصیل او شد. او در سال ۱۸۴۷ دانشگاه را رها کرد و به زادگاهش، یاسنایا پالیانا، بازگشت. در این دوره، تلاش هایی برای بهبود وضعیت دهقانان ملک خود کرد، اما این اقدامات به دلیل عدم تجربه و مقاومت دهقانان با شکست مواجه شد.

سربازی و قلم: تولستوی در بحبوحه جنگ قفقاز و کریمه

سال ۱۸۵۱، تولستوی به ارتش پیوست و به منطقه قفقاز اعزام شد که در آن زمان تازه به تصرف روس ها درآمده بود. تجربیات او در این منطقه، به ویژه در جنگ کریمه و محاصره سواستوپُل، دستمایه اصلی نگارش آثار اولیه اش شد. او در این دوران، داستان هایی چون کودکی (۱۸۵۲)، نوجوانی و جوانی (که بعدها به سه گانه مشهور کودکی، نوجوانی، جوانی تبدیل شدند) و همچنین داستان های سواستوپُل را نوشت. این آثار با نگاهی واقع گرایانه و انتقادی به جنگ، چهره ای متفاوت از آن را به تصویر کشیدند و او را به عنوان نویسنده ای با استعداد معرفی کردند. در سال ۱۸۵۶، تولستوی از ارتش کناره گیری کرد و به زندگی غیرنظامی بازگشت.

دوران طلایی آفرینش: پیوند زندگی شخصی و شاهکارهای ادبی

پس از ترک ارتش، زندگی تولستوی وارد فاز جدیدی از آفرینش و خودیابی شد. او که از زندگی اشرافی و بی هدف خسته شده بود، به جستجوی معنای عمیق تری در زندگی پرداخت و این جستجو، نه تنها بر آثار ادبی اش تأثیر گذاشت، بلکه به سمت اصلاحات اجتماعی و آموزشی نیز سوقش داد. این دوره، اوج شکوفایی ادبی او بود، جایی که او شاهکارهای جاودانه خود را خلق کرد و همزمان با چالش های زندگی شخصی، به ویژه ازدواج و روابط پیچیده اش با همسرش، دست و پنجه نرم می کرد.

معلم و مصلح: تأسیس مدرسه و نظریات نوین آموزشی

تولستوی پس از سربازی، سفرهایی به اروپا (فرانسه، انگلستان، آلمان، ایتالیا و سوئیس) داشت و در این سفرها با متفکران برجسته ای چون چارلز دیکنز، ایوان تورگنیف، فریدریش فروبل و آدولف دیستروِگ آشنا شد. او تحت تأثیر اندیشه های ژان ژاک روسو، به ویژه در زمینه آموزش، قرار گرفت و پس از بازگشت به روسیه، در سال ۱۸۵۹ مدرسه ای برای کودکان دهقان در یاسنایا پالیانا تأسیس کرد. نظریات آموزشی او بر اساس آزادی، خودانگیختگی و احترام به نیازهای کودک بنا شده بود و هدفش پرورش انسان هایی آزاد و مستقل بود. او حتی کتاب های آموزشی خاصی نوشت که برای دهه ها در مدارس روسیه مورد استفاده قرار گرفتند. این دغدغه های آموزشی نشان دهنده روح مصلح و انسان دوست تولستوی بود که همواره در پی بهبود وضعیت زندگی مردم عادی بود.

سوفیا تولستایا: ازدواج، همکاری ادبی و تلاطم های زندگی مشترک

در سال ۱۸۶۲، لئو تولستوی با سوفیا آندریونا برس، دختری ۱۸ ساله و از تبار آلمانی، ازدواج کرد. سوفیا نه تنها همسر تولستوی بود، بلکه نقش بی بدیلی در زندگی ادبی او ایفا کرد. او بارها پیش نویس آثار تولستوی، از جمله جنگ و صلح را که بیش از هفت بار پاک نویس شده بود، رونویسی کرد و در انتشار آن ها یاری رساند. این ازدواج، اگرچه با عشق آغاز شد و حاصل آن سیزده فرزند بود (که چهار تن در کودکی درگذشتند)، اما به مرور زمان به رابطه ای پرتنش و پیچیده تبدیل شد. تفاوت های فکری، به ویژه پس از بحران معنوی تولستوی و گرایش او به زندگی ساده گرایانه، شکاف عمیقی میان آن ها ایجاد کرد. دفترچه خاطرات تولستوی که سوفیا به آن دسترسی پیدا کرد و از خوش گذرانی های گذشته همسرش آگاه شد، به تنش ها افزود. این تلاطم های خانوادگی، بخش جدایی ناپذیری از زندگی تولستوی بود که بر روی افکار و آثار او نیز تأثیر گذاشت.

اوج قله های ادبی: تحلیل عمیق جنگ و صلح و آنا کارنینا

پس از ازدواج با سوفیا، لئو تولستوی به اوج خلاقیت ادبی خود رسید و دو رمان عظیم و جاودانه را خلق کرد که او را در زمره بزرگترین نویسندگان تاریخ قرار دادند.

جنگ و صلح: حماسه ای کیهانی از تاریخ، تقدیر و معنای زندگی

جنگ و صلح (۱۸۶۹-۱۸۶۵) رمانی عظیم و چندلایه است که بیش از ۵۸۰ شخصیت را در بستر تاریخی حملات ناپلئون به روسیه در اوایل قرن نوزدهم به تصویر می کشد. این اثر نه تنها یک رمان تاریخی است، بلکه حماسه ای کیهانی است که به کاوش در مضامین عمیق فلسفی نظیر جنگ، صلح، سرنوشت، اراده آزاد، هویت ملی، و معنای زندگی می پردازد. تولستوی با چیره دستی، زندگی روزمره شخصیت های اشرافی و دهقانی را در کنار رویدادهای بزرگ تاریخی روایت می کند و نشان می دهد چگونه وقایع بزرگ، زندگی افراد عادی را تحت تأثیر قرار می دهند. او در این رمان، نظریات خود را درباره فلسفه تاریخ، نقش فرد در برابر جمع و تأثیر نیروهای نادیدنی بر وقایع انسانی مطرح می کند. جنگ و صلح به دلیل وسعت موضوع، عمق روان شناختی شخصیت ها، و نوآوری های فرمی، به عنوان یکی از بزرگترین رمان های تاریخ ادبیات جهان شناخته می شود و به نوعی دانشنامه ای از زندگی روسیه در آن دوران محسوب می شود.

آنا کارنینا: روایت دردناک عشق، خیانت و نفاق اجتماعی

آنا کارنینا (۱۸۷۷-۱۸۷۳) به گفته خود تولستوی، اولین رمان واقعی اوست. این رمان حماسه ای عاشقانه و در عین حال تراژیک است که داستان زندگی دو زوج را به موازات هم روایت می کند: آنا کارنینا، زنی اشرافی که در پی عشقی ممنوعه گرفتار خیانت و طرد اجتماعی می شود، و کنستانتین لوین، زمین داری ساده دل و جستجوگر حقیقت که در جستجوی خوشبختی در زندگی روستایی و ارزش های اخلاقی است. تولستوی در این اثر، مضامین پیچیده ای چون عشق، هوس، خیانت، خانواده، ریاکاری اجتماعی، جایگاه زن در جامعه و جستجوی معنویت را با دقت روان شناختی عمیقی بررسی می کند. او تضاد میان آرمان های فردی و تعهدات اجتماعی را به تصویر می کشد و پیامدهای فاجعه بار نادیده گرفتن ارزش های اخلاقی را به نمایش می گذارد. آنا کارنینا نه تنها به خاطر طرح داستانی جذاب و شخصیت های به یاد ماندنی، بلکه به دلیل عمق تحلیل های جامعه شناختی و روان شناختی اش، یکی از برجسته ترین آثار ادبی جهان محسوب می شود.

رمانچه ها و داستان های کوتاه: ژرف کاوی در روح انسان

علاوه بر رمان های بزرگش، لئو تولستوی تعدادی رمانچه و داستان کوتاه درخشان نیز نوشت که هر یک به تنهایی شاهکاری در ادبیات به شمار می روند. آثاری چون مرگ ایوان ایلیچ، چقدر زمین لازم است؟ و پدر سرگی. در مرگ ایوان ایلیچ، تولستوی به مواجهه انسان با مرگ و پوچی زندگی ظاهری می پردازد و مفهوم رستگاری را در پذیرش حقیقت و همدردی با دیگران می جوید. چقدر زمین لازم است؟ داستانی تأثیرگذار درباره حرص و طمع بی انتهای انسان برای مالکیت است که به شکلی نمادین به عواقب فاجعه بار این خصلت می پردازد. پدر سرگی نیز ریاکاری مذهبی و مبارزات درونی یک راهب را به تصویر می کشد که در نهایت به حقیقت رستگاری دست می یابد. این آثار کوتاه، با ایجاز و عمق خاص خود، به ژرف کاوی در روح انسان، ضعف ها و قوت های او می پردازند و مضامین اصلی اندیشه تولستوی را بازتاب می دهند.

آدمی تا زمانی که سختی هایش را می فهمد، «زنده» است… ولی وقتی سختی های دیگران را درک می کند، آن وقت یک «انسان» است!

انقلاب درونی و طرد از جامعه: تولستوی متفکر و مصلح اجتماعی

حدود سال های ۱۸۷۰ میلادی، لئو تولستوی دچار یک بحران عمیق معنوی شد که زندگی و اندیشه های او را به کلی دگرگون کرد. این دوره، او را از رمان نویسی صرف به یک فیلسوف و مصلح اجتماعی تبدیل کرد که دیدگاه هایش نه تنها بر آثارش تأثیر گذاشت، بلکه او را در مقابل نهادهای قدرت، چه دولتی و چه مذهبی، قرار داد و منجر به طرد شدن او از جامعه و کلیسای رسمی شد.

بحران معنوی و بیداری دینی: جستجوی حقیقت در ایمان

تولستوی در اوج شهرت و ثروت، احساس پوچی و ناامیدی عمیقی را تجربه کرد. او از زندگی اشرافی و سرگرمی های پوچ طبقه خود بیزار شد و به جستجوی معنای واقعی زندگی و رستگاری پرداخت. این جستجو او را به سمت مطالعه عمیق متون دینی، به ویژه انجیل، سوق داد. او به برداشت رادیکالی از مسیحیت رسید که بر پایه آموزه های اصلی عیسی مسیح، به ویژه صلح طلبی، عدم خشونت، و عشق به همنوع استوار بود. این دیدگاه، که بعدها به تولستوئی گری معروف شد، بر زندگی ساده گرایانه، کار دستی، و نفی هرگونه خشونت و قدرت بنا شده بود. او حتی خود به بازترجمه انجیل پرداخت تا برداشتی عاری از تعابیر کلیسایی را ارائه دهد.

دیدگاه های فلسفی و اجتماعی: صلح طلبی، عدم خشونت و انتقاد از قدرت

فلسفه تولستوی بر اصول صلح طلبی و مقاومت منفی در برابر شر مبتنی بود. او به شدت با دولت، ارتش، جنگ، مالکیت خصوصی زمین و هرگونه نهاد قدرت که به ستم و نابرابری منجر می شود، مخالفت می کرد. او اعتقاد داشت که خشونت در هر شکلی، حتی برای اهداف خوب، غیرقابل توجیه است و تنها راه حل مشکلات بشری، عمل به آموزه های اخلاقی مسیحیت در زندگی روزمره است. تولستوی از فقرا، زندانیان سیاسی و سربازان فراری حمایت می کرد و دیدگاه های رادیکالش تأثیر عمیقی بر جنبش های صلح طلبانه در سراسر جهان، به ویژه بر رهبرانی چون مهاتما گاندی و مارتین لوتر کینگ جونیور، گذاشت. او زندگی خود را وقف کمک به دیگران و مبارزه با نابرابری و ستم کرد.

نزاع با کلیسا: تکفیر لئو تولستوی از ارتدکس روسیه

دیدگاه های رادیکال تولستوی نه تنها با دولت تزاری در تضاد بود، بلکه با کلیسای ارتدکس روسیه نیز به شدت مخالفت داشت. او کلیسا را به فساد، ریاکاری و انحراف از آموزه های واقعی مسیحیت متهم می کرد. تولستوی به شدت با تشریفات مذهبی، بت پرستی و نقش کلیسا به عنوان نهادی قدرت طلب و سازشکار با حکومت مخالف بود. در نتیجه این انتقادات صریح و آشکار، کلیسای ارتدکس روسیه در سال ۱۹۰۱ با صدور فرمانی رسمی، لئو تولستوی را مرتد اعلام و او را از جامعه مسیحی تکفیر کرد. این اقدام، اگرچه ضربه بزرگی به جایگاه اجتماعی تولستوی بود، اما شهرت او را در میان مردم عادی و روشنفکران افزایش داد و او را به نماد مبارزه با ظلم و نفاق تبدیل کرد.

هنر چیست؟: دیدگاه های جنجالی تولستوی در باب زیبایی شناسی

لئو تولستوی نه تنها در فلسفه و دین، بلکه در زمینه هنر و زیبایی شناسی نیز دیدگاه های انقلابی و جنجالی داشت. او در رساله مهم خود با عنوان هنر چیست؟ (۱۸۹۷)، به شدت با مفهوم هنر برای هنر مخالفت کرد و آن را بی معنا و مضر دانست. به عقیده تولستوی، هنر حقیقی نباید صرفاً برای لذت بردن یا بیان زیبایی باشد، بلکه باید وسیله ای برای انتقال احساسات انسانی و برقراری ارتباط اخلاقی میان انسان ها باشد. او هنر را ابزاری برای بهبود بشریت و اشاعه ارزش های اخلاقی می دانست. از دید او، هنری ارزشمند است که بتواند احساسات خوب (عشق، همدردی، فداکاری) را به مخاطب منتقل کند و او را به سمت زندگی بهتر سوق دهد. این دیدگاه، چالش بزرگی برای جریان های هنری رایج در آن زمان بود و بحث های فراوانی را برانگیخت.

سال های پایانی و میراث جاودان

سال های پایانی زندگی لئو تولستوی با تلاطم های شخصی و تلاش برای زندگی مطابق با آرمان هایش همراه بود. او که از زندگی اشرافی و تنش های خانوادگی خسته شده بود، در جستجوی آزادی و آرامش، سفری را آغاز کرد که به پایان زندگی اش انجامید. با این حال، حتی مرگ او نیز نتوانست از تأثیر عظیم و میراث ماندگارش بر ادبیات و اندیشه های بشری بکاهد.

آخرین سفر: گریز از خانه و مرگ در ایستگاه آستاپوفو

در اکتبر ۱۹۱۰، در سن ۸۲ سالگی، لئو تولستوی تصمیم گرفت خانه و خانواده اش را ترک کند. این تصمیم نتیجه سال ها تنش با همسرش، سوفیا، و تلاش او برای زندگی کاملاً مطابق با اصول ساده گرایی و زهد بود. او به همراه پزشک خانوادگی خود و دختر کوچکش، الکساندرا، به سمت جنوب روسیه حرکت کرد. هدفش یافتن مکانی آرام برای ادامه زندگی زاهدانه اش بود. اما در مسیر، به ذات الریه مبتلا شد و در تاریخ ۲۰ نوامبر ۱۹۱۰ در ایستگاه راه آهن آستاپوفو درگذشت. مرگ او رویدادی جهانی شد و هزاران نفر برای آخرین وداع با او در یاسنایا پالیانا جمع شدند. او به خواست خود، به سادگی و بدون تشریفات مذهبی در همان یاسنایا پالیانا، در کنار دره ای کوچک که در کودکی دوست داشت، به خاک سپرده شد.

صدای ماندگار تولستوی: گرامافون توماس ادیسون

یکی از نکات جالب و کمتر شنیده شده درباره سال های پایانی زندگی تولستوی، ضبط صدای اوست. در سال ۱۹۰۷، استیون بونسال، گزارشگر نیویورک تایمز، با تولستوی دیدار کرد و پس از بازگشت به آمریکا، از طریق توماس ادیسون، یک دستگاه گرامافون (فونوگراف) برای او فرستاد. ادیسون در ژانویه ۱۹۰۸ این دستگاه را به تولستوی هدیه کرد و از او خواست که صدایش را به زبان های مختلف روی استوانه های مومی ضبط کند. تولستوی این درخواست را پذیرفت و صدای خود را به زبان های انگلیسی، آلمانی، فرانسوی و روسی ضبط کرد. اگرچه بسیاری از این استوانه ها از بین رفتند، اما تعداد کمی از آن ها باقی مانده و امروزه تنها یادگار صوتی از لئو تولستوی در ۲ تا ۳ سال پایانی عمر پربارش محسوب می شود. این صداها، گنجینه ای تاریخی هستند که به ما امکان شنیدن مستقیم کلمات این نابغه ادبی را می دهند.

میراث بی همتا: تأثیر تولستوی بر جهان

لئو تولستوی نه تنها یکی از بزرگترین رمان نویسان تاریخ است، بلکه اندیشه ها و آثارش تأثیری عمیق و پایدار بر ادبیات، فلسفه، دین و جنبش های اجتماعی در سراسر جهان گذاشته است. تأثیر او بر ادبیات، به ویژه در سبک رئالیسم و روان شناسی شخصیت، بر نسل های بعدی نویسندگان، از جمله ویرجینیا وولف، جیمز جویس و ارنست همینگوی، غیرقابل انکار است. آثار او به زبان های متعدد ترجمه شده و همچنان در سراسر جهان خوانده و تحلیل می شوند.

فراتر از ادبیات، فلسفه صلح طلبی و عدم خشونت تولستوی بر رهبران بزرگی چون مهاتما گاندی و مارتین لوتر کینگ جونیور تأثیر مستقیم گذاشت و الهام بخش جنبش های مقاومت مدنی و مبارزه با ستم در سراسر جهان شد. دیدگاه های او درباره مسیحیت بدون کلیسا و تأکید بر زندگی ساده و اخلاقی، تا به امروز مورد بحث و تأمل قرار دارد. پیچیدگی و غنای شخصیت او، جستجوی بی وقفه اش برای حقیقت، و شجاعت اخلاقی اش در ایستادگی در برابر نابرابری، تولستوی را به شخصیتی جاودانه و مرتبط با دنیای امروز تبدیل کرده است. او همواره به عنوان صدای وجدان بشر، به ما یادآوری می کند که معنای واقعی زندگی در عشق، همدردی و خدمت به همنوع نهفته است.

حقایق کمتر شنیده شده و نکات جالب درباره تولستوی

• کفاشی: تولستوی در سال های پایانی زندگی اش به کفاشی علاقه زیادی پیدا کرد و حتی برای خود و خانواده اش کفش می دوخت. او این کار را نوعی کار دستی و راهی برای نزدیک شدن به زندگی دهقانان می دانست.
• گیاه خواری: در دوران بحران معنوی و گرایش به زندگی ساده گرایانه، تولستوی به رژیم گیاه خواری روی آورد و به شدت مخالف مصرف گوشت بود.
• تمرینات ورزشی: او تا سنین پیری نیز به طور منظم به فعالیت های بدنی، از جمله دوچرخه سواری، اسب سواری و شنا می پرداخت و معتقد بود که سلامت جسمی برای سلامت روحی ضروری است.
• دفترچه خاطرات: تولستوی از جوانی تا پایان عمر، خاطرات روزانه خود را با جزئیات فراوان ثبت می کرد. این دفترچه ها منبعی غنی برای درک تحولات فکری و روحی او هستند.
• رابطه با پوشکین: او برای الکساندر پوشکین، شاعر ملی روسیه، احترام زیادی قائل بود و حتی سعی کرد در زمان کودکی، او را از غرق شدن نجات دهد.

شگفت آور است که توهم یکسان پنداشتن زیبایی و نیکی تا چه حد نیرومند است.

جملات برگزیده و تأثیرگذار از لئو تولستوی

اندیشه های لئو تولستوی در قالب جملات قصار نیز بسیار تأثیرگذار هستند. این جملات جوهره تفکر عمیق او را نشان می دهند:

• سرچشمه ی همه ی عیب های آدمی دو چیز است: یکی بیکاری و دیگری اعتقاد به خرافات و دو فضیلت نیز بیشتر وجود ندارد: یکی کار و دیگری خرد.
• در دنیا لذتی که با لذت مطالعه برابری کند، وجود ندارد.
• هنر خوب است، اگر احساسات خوب را ترویج کند. احساسات هنگامی خوب است که شعور جداکننده ی نیک و بد به خوبی آنها حکم دهد و این شعور در میان مردم یک عصر مشترک است. هنر جهانی یک محک درونی دارد که پا بر جا و بی خطاست و آن هم وجدان پاک نام دارد.
• کسی که اعتقاد دارد دیگران باید مشکلاتش را حل کنند، همانند کسـی است که برای گذر از رودخانه منتظر است تا آب آن خشک شود.
• برای کشف اقیانوسهای جدید باید شهامت ترک ساحل آرام خود را داشته باشید؛ این جهان، جهان تغییر است نه تقدیر.
• زمانی که بخواهید وصیت نامه بنویسید؛ متوجه خواهید شد تنها کسی که از داراییتان سهمی ندارد، خودتان هستید. پس تا می توانید از زندگیتان لذت ببرید!
• میان آدمیان چیزی نیست، جز دیوارهایی که خود ساخته اند.
• همه چیز برای کسی که می داند چگونه صبر کند، به موقع اتفاق می افتد.
• محبت همه چیز را شکست می دهد و خود شکست نمی خورد.
• بشر تا زمانی که زندگی را به عنوان چیزی مقدس باور نداشته باشد و به همنوعان خود به چشم برادر نگاه نکند، زندگی دیگران را تباه خواهد کرد.
• مالکیت زمین از اهمیت خاصی برخوردار است. چنانچه مقرر گردد که زمین متعلق به هیچ کس نباشد مگر آن کس که روی آن کار می کند، آن گاه می توان آزادی ِ پایدار را تضمین کرد.
• تمام خانواده های خوشبخت شبیه یکدیگرند، اما شکل بدبختی هر خانواده ای مختص خود او و منحصر بفرد است.
• همه می خواهند بشریت را عوض کنند، ولی افسوس هیچ کس در این اندیشه نیست که خود را عوض کند.
• برای عمل کردن بدن انسان باید او را بیهوش کرد، اما برای عمل کردن روح انسان باید او را بیدار کرد.
• جنگ چنان بی عدالتی ای است که همه ی آنهایی که آن را به راه می اندازند، می بایست صدای وجدان را در درون خود خفه کرده باشند.

نتیجه گیری

لئو تولستوی، کنت زاده ای که از قید و بندهای اشرافیت و مادیات رها شد تا به جستجوی حقیقت و معنای زندگی بپردازد، شخصیتی چندوجهی بود: رمان نویسی نابغه، فیلسوفی عمیق، مصلحی اجتماعی و انسانی در جستجوی رستگاری. او نه تنها با شاهکارهای ادبی خود چون جنگ و صلح و آنا کارنینا جهانی را شگفت زده کرد، بلکه با اندیشه های صلح طلبانه، انتقاد از قدرت و تأکید بر زندگی اخلاقی، تأثیری پایدار بر جنبش های اجتماعی و فکری جهان گذاشت.

زندگی پرفراز و نشیب تولستوی، که با گریز از خانه و مرگی ساده به پایان رسید، نمادی از تلاش بی وقفه برای تطابق زندگی با آرمان ها بود. میراث او فراتر از مرزهای روسیه، الهام بخش نسل ها نویسنده، متفکر و فعال اجتماعی در سراسر جهان بوده است. او با صدای رسایش، که حتی امروزه می توان آن را از طریق ضبط های تاریخی شنید، پیوسته به ما یادآور می شود که ارزش های واقعی زندگی در عشق، سادگی، و خدمت به همنوع نهفته است.

تولستوی، با تمام پیچیدگی ها و تناقضاتش، همچنان یک قطب نمای اخلاقی و فکری برای بشر امروز است. غرق شدن در دنیای آثار و افکار او، دعوتی است به تأمل در عمیق ترین پرسش های انسانی و کشف لایه های جدیدی از وجود خود و جهان پیرامون.