معنی عقد نکاح به فارسی

عقد نکاح، پیوندی شرعی و قانونی است که میان یک زن و مرد برقرار می شود و اساس تشکیل خانواده را شکل می دهد. این واژه در فرهنگ و شریعت اسلامی از اهمیت بالایی برخوردار است و به معنای ازدواج و پیوند زناشویی است، که با ایجاب و قبول دو طرف به صورت صحیح واقع می گردد. در ادامه به بررسی ابعاد گوناگون این مفهوم مقدس می پردازیم.

پیوند زناشویی در میان تمامی فرهنگ ها و ادیان، جایگاهی ویژه و ارزشمند دارد. در اسلام، این پیوند نه تنها یک قرارداد اجتماعی است، بلکه به عنوان سنتی الهی و راهی برای آرامش روحی و جسمی، تکمیل دین و بقای نسل شناخته می شود. درک دقیق و جامع از معنای «نکاح» به فارسی، از جنبه های مختلف لغوی، شرعی و حقوقی، برای جلوگیری از برداشت های نادرست و ترویج فرهنگ صحیح ازدواج، ضروری است.

عقد نکاح چیست؟

عقد نکاح، که به آن ازدواج یا پیوند زناشویی نیز گفته می شود، قراردادی است که به موجب آن، زن و مرد به صورت شرعی و قانونی به یکدیگر محرم شده و زندگی مشترکی را آغاز می کنند. این پیوند، مجموعه ای از حقوق و تکالیف متقابل را برای هر دو طرف ایجاد می کند و در سه بعد اصلی لغوی، شرعی و حقوقی قابل بررسی و تبیین است.

این تعریف ساده و کاربردی، نقطه ی آغازی برای ورود به عمق معنایی این واژه است که در طول تاریخ و در متون مختلف، تفسیرهای گوناگونی از آن ارائه شده است. فهم این ابعاد سه گانه به ما کمک می کند تا تصویری کامل و بدون ابهام از جایگاه «نکاح» در جامعه و دین داشته باشیم.

ریشه یابی و معنای لغوی نکاح

واژه «نکاح» ریشه ای عربی دارد و در لغت نامه های فارسی و عربی، معانی متعددی برای آن ذکر شده است که هر یک جنبه ای از این مفهوم را روشن می سازند. این تفاوت در معانی، گاهی به سوءتفاهم هایی منجر شده که نیاز به تبیین دقیق دارد.

نکاح در لغت نامه های معتبر فارسی

در لغت نامه های شناخته شده فارسی مانند دهخدا، معین و عمید، واژه «نکاح» با معانی گوناگونی آمده است که نشان دهنده گستردگی کاربرد آن در طول تاریخ و ادبیات است:

• دهخدا: «زن کردن»، «عقد زناشویی بستن»، «زن گرفتن»، «شوی کردن»، «شوهر کردن»، «کابین کردن». همچنین به معنای «عقدی که میان زن و شوهر بندند»، «ازدواج»، «زناشویی»، «عروسی» و حتی «بغل خوابی» نیز آمده است. این تنوع نشان می دهد که این کلمه هم برای عمل مجامعت و هم برای قرارداد ازدواج به کار رفته است.
• معین: «عقد زناشویی بستن» و «زناشویی کردن» را به عنوان مصدر، و «زناشویی» را به عنوان اسم ذکر کرده است.
• عمید: «عقد زناشویی بستن» و «زناشویی» را به عنوان معانی اصلی آورده است.

بنابراین، از نظر لغوی، «نکاح» هم می تواند به معنای «وطی» (همبستری) باشد و هم به معنای «عقد» و «ازدواج». اما در کاربرد شرعی و حقوقی، معنای «عقد و پیمان زناشویی» غالب و مراد است.

دیدگاه های مختلف در مورد حقیقت لغوی نکاح

در میان لغویان و فقها، درباره حقیقت لغوی «نکاح» اختلاف نظر وجود دارد. برخی آن را در اصل به معنای «وطی» (همبستری) دانسته اند و کاربرد آن برای «عقد» را مجاز می شمارند. دلیل این گروه، آیاتی از قرآن کریم است که «نکاح» در آنها به این معنا به کار رفته است. از طرف دیگر، گروهی دیگر معتقدند که «نکاح» حقیقت در «عقد» است و کاربرد آن برای «وطی» مجاز است، زیرا در متون شرعی و فقهی، بیشتر به معنای عقد به کار می رود.

برخی پژوهشگران نیز اعتقاد دارند که «نکاح» در اصل به معنای «التقاء» (به هم پیوستن) یا «ضم و انضمام» (یکی شدن و بهم چسبیدن) است. بر اساس این دیدگاه، گفته می شود «تناکح الجبلان اذا التقیا» (هرگاه دو کوه به هم برسند) یا «تناکحت الاشجار اذا انضم بعضها الی بعض» (هرگاه درختان به هم پیوسته باشند). همچنین «نکح المطر الارض اذا اختلط بترابها» (هرگاه باران با خاک زمین آمیخته گردد). بنابراین، این واژه هم در عقد و هم در وطی به صورت مجازی به کار می رود، زیرا از مفهوم کلی تر «پیوستن و آمیختن» گرفته شده است.

با این حال، آنچه در کاربردهای شرعی و حقوقی به صورت غالب پذیرفته شده و مورد استناد قرار می گیرد، معنای «عقد و پیمان زناشویی» است. این برداشت، هرگونه ابهام یا تصور منفی (مانند «فروش زن») را از میان برمی دارد. مهریه نیز به عنوان حق زن و نشانه ی صداقت مرد در این پیمان است، نه به معنای ارزش مادی زن.

مفهوم نکاح از منظر شریعت اسلام

در شریعت اسلام، «نکاح» نه تنها یک قرارداد اجتماعی، بلکه پیمانی مقدس و الهی است که با اهداف متعالی و غایاتی والا برقرار می شود. این پیوند، سنگ بنای خانواده، واحد اصلی جامعه، و راهی برای سعادت و آرامش بشری است.

اهمیت و فلسفه ازدواج در اسلام

قرآن کریم و احادیث معصومین (علیهم السلام) بر اهمیت فوق العاده ازدواج تاکید فراوان دارند:

آیات کلیدی قرآن کریم:

• آیه ۲۱ سوره روم: «وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْكُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَكُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً ۚ إِنَّ فِی ذَٰلِكَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَكَّرُونَ»
  ترجمه فارسی: و از نشانه های (قدرت) او این است که برای شما از جنس خودتان همسرانی آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید و میان شما (زوجین) دوستی و مهربانی برقرار کرد. همانا در این (امر)، برای گروهی که می اندیشند، نشانه هایی (از عظمت الهی) است. این آیه به آرامش، مودت و رحمت به عنوان اهداف اصلی ازدواج اشاره دارد.
• آیه ۳۲ سوره نور: «وَأَنکِحُوا الْأَیَامَىٰ مِنكُمْ وَالصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَائِكُمْ ۚ إِن یَكُونُوا فُقَرَاءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ ۗ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ»
  ترجمه فارسی: و (مردان و زنان) بی همسر خود، و غلامان و کنیزان صالح خویش را به ازدواج درآورید؛ اگر فقیر باشند، خداوند از فضل خویش آنان را بی نیاز می سازد؛ و خداوند گشایش دهنده و داناست. این آیه به توصیه الهی برای ازدواج و وعده رزق و گشایش اشاره دارد.

احادیث نبوی (ص) و ائمه معصومین (ع):

• پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «النِّکَاحُ سُنَّتِی فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِی فَلَیْسَ مِنِّی»
  ترجمه فارسی: ازدواج، سنت من است، پس هر کس از سنت من رویگردان شود، از من نیست. این حدیث بر اهمیت پیروی از این سنت الهی تأکید دارد.
• همچنین آن حضرت فرمودند: «مَنْ تَزَوَّجَ فَقَدْ أَحْرَزَ نِصْفَ دِینِهِ فَلْیَتَّقِ اللَّهَ فِی النِّصْفِ الْبَاقِی»
  ترجمه فارسی: هر کس ازدواج کند، نیمی از دین خود را حفظ کرده است، پس در نیم باقیمانده از خدا پروا کند. این حدیث نشان می دهد که ازدواج عامل مهمی در حفظ عفت و دین است.

اهداف متعالی نکاح در اسلام، فراتر از ارضای غرایز است و شامل دستیابی به آرامش روحی و جسمی، تکمیل و حفظ دین، بقای نسل سالم و صالح، تشکیل خانواده ای مستحکم و حفظ عفت عمومی جامعه می شود.

ارکان اصلی عقد نکاح در اسلام

برای اینکه عقد نکاح از نظر شرعی صحیح باشد، باید ارکان و شرایط خاصی رعایت شود:

• ایجاب و قبول: این مهمترین رکن عقد است. ایجاب، یعنی پیشنهاد ازدواج از سوی یکی از طرفین (یا وکیل او) و قبول، یعنی پذیرش آن پیشنهاد از سوی طرف دیگر. هر دو باید با قصد و اراده واقعی صورت گیرد و با الفاظی دال بر ازدواج بیان شود. این الفاظ باید صریح و روشن باشند و از آنها قصد انشاء (ایجاد عقد) فهمیده شود.
• مهریه: مهریه، مالی است که مرد در هنگام عقد ازدواج یا پس از آن، به عنوان حق زن به او می دهد. مهریه نشانه ای از صداقت مرد و احترام به جایگاه زن است و به هیچ عنوان به معنای «فروش زن» نیست. تعیین مهریه، هرچند برای صحت عقد دائم لازم نیست، اما از حقوق مسلم زن به شمار می رود.
• بلوغ و عقل: طرفین عقد (زن و مرد) باید بالغ و عاقل باشند تا بتوانند با اراده و قصد صحیح اقدام به ازدواج کنند. ازدواج افراد نابالغ یا مجنون، شرایط خاص خود را دارد.
• عدم موانع شرعی: نباید هیچ مانع شرعی برای ازدواج وجود داشته باشد، مانند محرمیت نسبی (خویشاوندی)، سببی (مانند خواهرزن) یا رضاعی (از طریق شیر خوردن). همچنین، زن نباید در عده دیگری باشد و یا در برخی موارد، تعدد همسر مرد باید با رعایت شرایط شرعی باشد.

انواع نکاح در اسلام

بر اساس شریعت اسلام، دو نوع اصلی نکاح وجود دارد که هر یک احکام و شرایط خاص خود را دارند:

نکاح دائم

نکاح دائم، همان ازدواج معمول و شناخته شده ای است که برای همیشه بین زن و مرد برقرار می شود و هدف از آن تشکیل خانواده ای پایدار و بقای نسل است. در این نوع نکاح، مدت زمان مشخصی برای ازدواج تعیین نمی شود و تا زمانی که یکی از طرفین فوت نکند یا طلاق و فسخ واقع نشود، این پیوند ادامه دارد. از آثار مهم نکاح دائم می توان به وجوب نفقه بر مرد، حق ارث بردن زوجین از یکدیگر و لزوم تمکین زن اشاره کرد.

نکاح منقطع (متعه یا صیغه)

نکاح منقطع که به آن «متعه» یا «صیغه» نیز گفته می شود، نوعی از ازدواج است که برای مدت زمان معین و با مهریه مشخصی منعقد می شود. این نوع ازدواج در فقه شیعه جایز است و شرایط خاص خود را دارد. مهمترین شرایط آن عبارتند از:

• تعیین مدت: باید از ابتدا مدت زمان مشخصی (هرچند کوتاه) برای عقد تعیین شود.
• تعیین مهریه: مهریه باید به طور دقیق در هنگام عقد مشخص شود.

پس از پایان مدت، عقد خودبه خود باطل می شود و نیازی به طلاق نیست. تفاوت های عمده ای بین نکاح دائم و منقطع وجود دارد؛ مثلاً در نکاح منقطع، زن حق نفقه ندارد (مگر اینکه در عقد شرط شده باشد) و زوجین از یکدیگر ارث نمی برند. هدف از نکاح منقطع، برآوردن نیازهای مشروع افراد در شرایط خاص است.

عقد نکاح در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران

قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، بر پایه فقه اسلامی تدوین شده است و احکام و مقررات مربوط به عقد نکاح را به تفصیل بیان می کند. این قوانین، جنبه های حقوقی و قانونی ازدواج را مشخص کرده و حقوق و تکالیف زوجین را تعیین می نمایند.

تعریف قانونی عقد نکاح

ماده ۱۰۶۲ قانون مدنی ایران، ایجاب و قبول را رکن اصلی انعقاد عقد نکاح می داند. این ماده تصریح می کند: «نکاح واقع می شود به ایجاب و قبول با الفاظی که صریحاً دلالت بر قصد ازدواج نماید.» این بدان معناست که صرف رضایت قلبی کافی نیست و باید قصد ازدواج به صورت لفظی و با عباراتی روشن و بدون ابهام بیان شود.

آثار قانونی نکاح صحیح

پس از اینکه عقد نکاح به طور صحیح واقع شد، آثار قانونی مهمی به دنبال دارد. ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی بیان می کند: «همین که نکاح به طور صحیح واقع شد، روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل یکدیگر برقرار می شود.» این حقوق و تکالیف شامل موارد زیر است:

• مهریه: به موجب عقد، زن مالک مهریه می شود و می تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند.
• نفقه: مرد مکلف به پرداخت نفقه زن (شامل مسکن، لباس، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی) است.
• حسن معاشرت: زوجین باید با یکدیگر به نحو شایسته و با احترام رفتار کنند.
• تمکین: زن موظف به تمکین عام (پذیرش زندگی مشترک) و تمکین خاص (برقراری روابط زناشویی) از شوهر است، مگر در موارد خاص شرعی و قانونی.
• ارث: با عقد نکاح، زوجین از یکدیگر ارث می برند.

نحوه انحلال عقد نکاح

عقد نکاح، که یک پیوند دائمی است، می تواند به روش های مختلفی منحل شود. رایج ترین راه های انحلال عبارتند از:

• طلاق: که به اراده مرد یا با شرایط خاصی به درخواست زن یا به توافق هر دو صورت می گیرد.
• فسخ نکاح: در مواردی که عیوب خاصی (مانند جنون یا عنن) در یکی از زوجین وجود داشته باشد، طرف دیگر می تواند عقد را فسخ کند.
• فوت: با فوت یکی از زوجین، عقد نکاح به طور طبیعی منحل می شود.
• لعان: در شرایط خاصی که مرد، همسر خود را به زنا متهم کند و نتواند چهار شاهد عادل بیاورد، با اجرای صیغه های لعان، نکاح منحل می شود.

ثبت رسمی عقد نکاح

قانونگذار ایران بر اهمیت ثبت رسمی عقد نکاح تاکید دارد. ثبت ازدواج در دفاتر رسمی ازدواج، نه تنها به حفظ حقوق زوجین کمک می کند، بلکه باعث رسمیت یافتن ازدواج در مراجع قانونی و تسهیل در امور مربوط به آن (مانند صدور شناسنامه فرزندان) می شود. عدم ثبت ازدواج دائم جرم تلقی شده و می تواند مجازات هایی را در پی داشته باشد.

متن خطبه و صیغه عقد نکاح (عربی و ترجمه فارسی جامع)

جاری شدن خطبه و صیغه عقد، یکی از مهمترین مراحل در پیوند زناشویی اسلامی است. این خطبه و صیغه، با الفاظی خاص و معین بیان می شود که بیانگر قصد و اراده طرفین برای تشکیل خانواده و پیمان زناشویی است.

اهمیت و ضرورت خواندن صیغه عقد

خواندن صیغه عقد از نظر شرعی بسیار مهم و ضروری است. بدون جاری شدن صیغه عقد به شیوه صحیح، محرمیت شرعی و قانونی بین زن و مرد برقرار نمی شود. این صیغه، نشان دهنده رضایت و توافق قلبی طرفین است که به صورت لفظی و رسمی اعلام می شود و از این طریق، آثار شرعی و حقوقی ازدواج بر آن مترتب می گردد.

متن کامل و دقیق خطبه عقد دائم به زبان عربی

متن خطبه عقد دائم، معمولاً با حمد و ثنای الهی، ذکر آیات قرآن و احادیثی درباره ازدواج آغاز می شود. در ادامه، نمونه ای از خطبه عقد مرسوم در اسلام آورده شده است:

بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدُ ِلله الذی أحَلَّ النِکاحَ و حَرَّمَ السّفاحَ و الزِّنا، و اَلَّفَ بینَ القلوب بعدَ الفِراق و الشِقاق، و آنسَهُم بالرأفه و الصَلاحِ، ثم الصّلوهُ و السلام علی سیدنا محمدٍ و آله البَرَرهِ الکرام.
و قال اللهُ تبارک و تعالی:
وَ اَنْکِحُوا آلْاَیامی مِنْکُمْ وَ الصّالِحینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ اِمائِکُمْ اِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللهُ واسِعٌ عَلیمٌ (نور آیه 32)
وَ مِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْكُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَكُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِی ذَٰلِكَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَكَّرُونَ (روم آیه 21)
و قال رسول الله (صلی الله علیه و آله):
النِّکَاحُ سُنَّتِی فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِی فَلَیْسَ مِنِّی‏.
و قال (ص): مَنْ تَزَوَّجَ فَقَدْ أَحْرَزَ نِصْفَ دِینِهِ فَلْیَتَّقِ اللَّهَ فِی النِّصْفِ الْبَاقِی.

ترجمه فارسی روان و دقیق خطبه عقد دائم

دانستن معنی فارسی خطبه عقد، به زوجین کمک می کند تا با درک عمیق تر، این لحظه مقدس را تجربه کنند:

به نام خداوند بخشنده و مهربان.

ستایش خدایی را که ازدواج را حلال و روابط نامشروع و زنا را حرام کرد، و دل ها را پس از جدایی و اختلاف به یکدیگر پیوند داد، و با مهربانی و نیکی به آنها انس بخشید. سپس درود و سلام بر سرور ما حضرت محمد و خاندان نیکوکار و بزرگوارش باد.

و خداوند تبارک و تعالی فرمودند:

و (مردان و زنان) بی همسر خود، و غلامان و کنیزان صالح خویش را به ازدواج درآورید؛ اگر فقیر باشند، خداوند از فضل خویش آنان را بی نیاز می سازد؛ و خداوند گشایش دهنده و داناست. (سوره نور، آیه ۳۲)

و از نشانه های (قدرت) او این است که برای شما از جنس خودتان همسرانی آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید و میان شما (زوجین) دوستی و مهربانی برقرار کرد. همانا در این (امر)، برای گروهی که می اندیشند، نشانه هایی (از عظمت الهی) است. (سوره روم، آیه ۲۱)

و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند:

ازدواج، سنت من است، پس هر کس از سنت من رویگردان شود، از من نیست.

و ایشان (صلی الله علیه و آله) فرمودند: هر کس ازدواج کند، نیمی از دین خود را حفظ کرده است، پس در نیم باقیمانده از خدا پروا کند.

متن صیغه عقد (ایجاب و قبول اصلی) به عربی و فارسی

پس از قرائت خطبه، عاقد (که از طرف زن و مرد وکیل است) یا خود زوجین، صیغه اصلی عقد را جاری می کنند. این صیغه شامل ایجاب (پیشنهاد) و قبول (پذیرش) است:

صیغه ایجاب از سوی زن (یا وکیل او):

أنکحتُ مُوکلتی (یا نَفْسِي) مُوکِّلي (یا نَفْسَكَ) عَلَی المهرالمعلوم

ترجمه فارسی: موکل خود را (یا خودم را) به موکلم (یا تو) با مهریه معلوم و مشخص شده، به عقد نکاح درآوردم (یا به همسری برگزیدم).

صیغه قبول از سوی مرد (یا وکیل او):

قبلتُ النِّکاحَ لمُوکِّلي (یا لِنَفْسِی) عَلَی المهرالمعلوم

ترجمه فارسی: من (یا موکلم) این نکاح را با مهریه معلوم قبول کردم.

عبارات دیگری نیز برای صیغه عقد وجود دارد که همگی مفهوم ایجاب و قبول را می رسانند. مهم این است که از این عبارات، قصد واقعی ازدواج و ایجاد علقه زوجیت فهمیده شود و مهریه به صورت واضح و مشخص ذکر گردد.

روش های مختلف جاری شدن صیغه عقد

صیغه عقد نکاح را می توان به چند روش جاری کرد:

1. توسط عاقد (به وکالت از طرفین): این رایج ترین روش است. عاقد که از طرف عروس و داماد وکالت دارد، ابتدا از طرف عروس ایجاب را می خواند و سپس از طرف داماد قبول را بیان می کند.
2. توسط خود زوجین: اگر زن و مرد هر دو به زبان عربی مسلط باشند و قصد انشاء را بدانند، می توانند خودشان صیغه عقد را جاری کنند. زن ایجاب را می خواند و مرد بلافاصله قبول را می گوید.
3. توسط یکی از زوجین (به وکالت از دیگری): در این حالت، مثلاً مرد از زن وکالت می گیرد و ابتدا از طرف زن ایجاب را می خواند و سپس از طرف خودش قبول را بیان می کند.

در هر صورت، تاکید بر آن است که قصد ازدواج، تعیین مهریه (در عقد منقطع حتماً) و درک معنای دقیق صیغه برای طرفین حائز اهمیت است.

آداب و مستحبات جاری شدن عقد نکاح

در دین اسلام، برای جاری شدن عقد نکاح، علاوه بر واجبات شرعی، اعمال مستحبی نیز توصیه شده است که انجام آنها می تواند موجب خیر و برکت بیشتر در زندگی مشترک شود و به این مراسم، حال و هوای معنوی خاصی ببخشد.

اعمال مستحب قبل از عقد

پیش از جاری شدن صیغه عقد، برخی اعمال و آداب مستحب وجود دارد که عروس و داماد می توانند به جا آورند:

• وضو داشتن: توصیه می شود که هر دو نفر (عروس و داماد) با وضو در مراسم عقد حاضر شوند. وضو باعث طهارت و آمادگی روحی برای این پیمان مقدس می شود.
• نماز مستحبی: خواندن دو رکعت نماز مستحبی قبل از عقد، برای طلب خیر و برکت از خداوند، بسیار سفارش شده است. در رکعت اول پس از سوره حمد، سوره توحید و در رکعت دوم پس از سوره حمد، سوره یاسین قرائت شود.
• دعاهای توصیه شده:

  دعای امام صادق (ع): توصیه شده است که دختر و پسر پس از نماز مستحبی، دعای زیر را بخوانند:

  
  «اللَّهُمَّ إِنِّي أُرِيدُ أَنْ أَتَزَوَّجَ اللَّهُمَّ فَقَدِّرْ لِي مِنَ النِّسَاءِ أَحْسَنَهُنَّ خُلْقاً وَ خَلْقاً وَ أَعَفَّهُنَّ فَرْجاً وَ أَحْفَظَهُنَّ لِي فِي نَفْسِهَا وَ مَالِي وَ أَوْسَعَهُنَّ رِزْقاً وَ أَعْظَمَهُنَّ بَرَكَةً وَ قَيِّضْ لِي مِنْهَا وَلَداً طَيِّباً تَجْعَلُهُ لِي خَلَفاً صَالِحاً فِي حَيَاتِي وَ بَعْدَ مَوْتِي»
          

  ترجمه فارسی: خدایا! من قصد ازدواج دارم، پس برایم از میان زنان، کسی را مقدّر فرما که نیکوترین اخلاق و زیباترین خلقت را داشته باشد، پاکدامن ترینشان باشد، خود و اموالم را برایم حفظ کند، رزقش وسیع تر و برکتش عظیم تر باشد، و فرزندی پاک و طیّب از او نصیبم فرما که در زندگی و پس از مرگم، جایگزین صالحی برایم باشد.

  دعای امام علی (ع): همچنین، دعای زیر از امام علی (ع) برای طلب همسر شایسته توصیه شده است:

  
  «اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي زَوْجَةً صَالِحَةً وَدُوداً وَلُوداً شَكُوراً قَنُوعاً غَيُوراً إِنْ أَحْسَنْتُ شَكَرَتْ وَ إِنْ أَسَأْتُ غَفَرَتْ وَ إِنْ ذَكَرْتُ اللَّهَ تَعَالَى أَعَانَتْ وَ إِنْ نَسِيتُ ذَكَّرَتْ وَ إِنْ خَرَجْتُ مِنْ عِنْدِهَا حَفِظَتْ وَ إِنْ دَخَلْتُ عَلَيْهَا سُرَّتْ وَ إِنْ أَمَرْتُهَا أَطَاعَتْنِي وَ إِنْ أَقْسَمْتُ عَلَيْهَا أَبَرَّتْ قَسَمِي وَ إِنْ غَضِبْتُ عَلَيْهَا أَرْضَتْنِي يَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ هَبْ لِي ذَلِكَ فَإِنَّمَا أَسْأَلُكَ وَ لَا أَجِدُ إِلَّا مَا قَسَمْتَ لِي فَمَنْ فَعَلَ ذَلِكَ أَعْطَاهُ اللَّهُ مَا سَأَلَ»
          

  ترجمه فارسی: خدایا! همسری صالح و با محبت، فرزندآور، شکرگزار، قانع و با غیرت روزی ام کن. اگر نیکی کردم، سپاسگزار باشد و اگر بدی کردم، ببخشد. اگر خدا را یاد کردم، یاری ام کند و اگر فراموش کردم، یادآوری ام نماید. اگر از کنارش بیرون رفتم، حفظم کند و اگر نزدش آمدم، شادمانم سازد. اگر به او فرمان دادم، اطاعتم کند و اگر بر او قسم خوردم، قسمم را محقق سازد و اگر بر او خضب کردم، مرا خشنود کند. ای صاحب جلال و اکرام! این را به من عطا کن؛ زیرا من فقط از تو می خواهم و جز آنچه نصیبم کرده ای، نمی یابم. هر کس این دعا را بخواند، خداوند خواسته اش را به او عطا می کند.

• قرائت آیات و خطبه های خاص: قرائت خطبه نیاز، خطبه نماز (تشهد) و برخی آیات قرآن مانند آیات ۱۲۰ سوره آل عمران، اول سوره نسا و ۷۱ سوره احزاب، از دیگر مستحبات قبل از عقد است. در صورت استرس، صرف نگاه کردن به این آیات نیز می تواند مفید باشد.

مستحبات در حین عقد

در زمان جاری شدن صیغه عقد نیز مستحباتی وجود دارد:

• صلوات: فرستادن صلوات بر پیامبر و آل او (صلی الله علیه و آله) در حین عقد، برای افزایش برکت و دفع شیطان.
• دعا: دعا کردن برای خوشبختی و دوام زندگی مشترک زوجین.

اعمال مستحب بعد از عقد

پس از اتمام مراسم عقد، مستحب است دعاهای زیر قرائت شود:

• دعاهای پیامبر (ص):

  
  «بارك الله لك و بارك عليك و جمع بينكما في خير»
          

  ترجمه فارسی: خداوند برای تو برکت قرار دهد و بر تو برکت عطا فرماید و شما را در خیر و نیکی گرد هم آورد.

  
  «بارك الله فيكم، و بارك عليكم»
          

  ترجمه فارسی: خداوند در شما و بر شما برکت قرار دهد.

• دعای عروس و سایر بانوان:

  
  «على الخير، و البركة على خير طائر»
          

  ترجمه فارسی: (این پیوند) بر خیر و برکت و با بهترین فال نیک باشد.

این دعاها نشان از اهمیت طلب خیر و سعادت برای زوجین از درگاه الهی دارد و نقش مهمی در ایجاد حس آرامش و توکل به خداوند در آغاز زندگی مشترک ایفا می کند.

سوالات متداول

آیا خواندن صیغه عقد به زبان فارسی صحیح است؟

بسیاری از مراجع تقلید و فقها بر این باورند که اگر زن و مرد یا وکیل آنها نتوانند صیغه عقد را به زبان عربی صحیح و فصیح بخوانند، می توانند آن را به زبان فارسی (یا هر زبان دیگری) جاری کنند، به شرطی که معنای دقیق و کامل ایجاب و قبول و قصد انشاء ازدواج را برساند. این بدان معناست که الفاظ فارسی باید به روشنی دلالت بر قصد ازدواج داشته باشند و تمامی شرایط شرعی (مانند تعیین مهریه در عقد منقطع) در آن لحاظ شود. با این حال، اگر امکان خواندن به عربی صحیح وجود داشته باشد، خواندن آن به عربی، ارجح است.

تفاوت اصلی نکاح و ازدواج چیست؟

اگرچه واژه های نکاح و ازدواج در کاربرد عمومی غالباً به جای یکدیگر به کار می روند و هر دو به معنای پیوند زناشویی هستند، اما در ادبیات فقهی و حقوقی، تفاوت های ظریفی میان آنها وجود دارد. نکاح بیشتر یک اصطلاح فقهی و حقوقی است که به قرارداد و پیمان شرعی و قانونی اشاره دارد که منجر به حلال شدن زن و مرد بر یکدیگر می شود و آثار حقوقی خاص خود را دارد. در حالی که ازدواج بیشتر یک مفهوم عام اجتماعی و فرهنگی است که به کلیت سنت و رسم تشکیل خانواده و زندگی مشترک اشاره می کند و بار معنایی گسترده تری دارد که شامل مراسم، جشن ها و جنبه های فرهنگی نیز می شود. به بیان ساده، نکاح، بُعد قراردادی و حقوقی ازدواج است.

آیا کلمه نکاح در فارسی معنی ناپسندی دارد؟

برخی افراد ممکن است به دلیل برداشت های نادرست یا اطلاعات ناقص، کلمه «نکاح» را دارای معنی ناپسندی (مانند فروش زن یا صرفاً مجامعت) بدانند. اما همانطور که در بخش معنای لغوی توضیح داده شد، این کلمه در طول تاریخ، معانی گوناگونی داشته و در کاربرد شرعی و حقوقی، معنای غالب آن «عقد و پیمان زناشویی» است. قرآن کریم و احادیث نیز از «نکاح» به معنای ازدواج و پیوند مقدس استفاده کرده اند و هرگز مفهومی منفی یا تحقیرآمیز از آن مراد نیست. برداشت هایی که «نکاح» را صرفاً به معنای «وطی» (همبستری) یا «فروش زن» تلقی می کنند، بر اساس فهم ناقص از ریشه های لغوی و استعمالات صحیح این واژه در شریعت و قانون است و باید تصحیح شود. مهریه نیز نه تنها به معنای فروش زن نیست، بلکه نمادی از احترام به جایگاه زن و یک حق مالی برای اوست.

بهترین و نامناسب ترین زمان ها برای جاری شدن عقد از نظر شرعی کدامند؟

از نظر شرعی و بر اساس توصیه های اسلامی، برخی زمان ها برای جاری شدن خطبه عقد مبارک تر و برخی نامناسب تلقی می شوند:

• بهترین زمان ها: اعیاد مذهبی مانند عید قربان، عید غدیر، میلاد ائمه معصومین (علیهم السلام) (مانند نیمه شعبان، ولادت امام علی و امام حسین علیهما السلام) و تاریخ های مبارک ازدواج شخصیت های بزرگ اسلامی (مانند تاریخ ازدواج حضرت فاطمه زهرا و امام علی علیهما السلام) از روزهای بسیار خوب برای عقد هستند. همچنین، روزهای پنج شنبه، جمعه و یک شنبه در طول هفته، از ایام مبارک و خوش یمن برای این امر شمرده شده اند.
• نامناسب ترین زمان ها: از جاری شدن خطبه عقد در ایام قمر در عقرب، ایام محاق (سه شب آخر ماه قمری که ماه در آسمان دیده نمی شود) و برخی روزهای خاص از ماه قمری مانند سوم، پنجم، شانزدهم، بیست و چهارم و بیست و پنجم ماه، به دلیل روایات وارده و احتیاط، توصیه به پرهیز شده است. این ایام معمولاً با نحسی یا کراهت همراه دانسته می شوند.

نقش مهریه در عقد نکاح چیست و آیا به معنای خرید و فروش زن است؟

مهریه در عقد نکاح، به هیچ عنوان به معنای خرید و فروش زن نیست. این برداشت، کاملاً اشتباه و دور از واقعیت های شرعی و حقوقی است. مهریه در اسلام، یک حق مالی و هدیه ای است که مرد به همسر خود (زن) تقدیم می کند و نشانه ای از صداقت، تعهد و احترام مرد به زن و خانواده اوست. زن به محض جاری شدن عقد نکاح، مالک مهریه می شود و می تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند. فلسفه مهریه، حمایت از زن و تأمین پشتوانه مالی برای او در زندگی مشترک و در صورت بروز مشکلات احتمالی است. این حق، قابل بخشش یا مصالحه است و اختیار آن کاملاً با زن است.

آیا می توان بدون حضور عاقد، صیغه محرمیت را جاری کرد؟

بله، از نظر فقه شیعه، جاری شدن صیغه محرمیت (اعم از دائم و موقت) نیازی به حضور عاقد به معنای یک فرد روحانی مشخص ندارد. اگر خود زن و مرد به الفاظ عربی صحیح و فصیح مسلط باشند و معنای آن را بدانند و قصد انشاء (ایجاد عقد) را داشته باشند، می توانند صیغه را جاری کنند. همچنین، می توانند به یکدیگر وکالت دهند که یکی از آنها از طرف دیگری صیغه را بخواند. مهم، رعایت شرایط شرعی از جمله ایجاب و قبول با الفاظ صریح، بلوغ و عقل طرفین و عدم وجود موانع شرعی است.

نتیجه گیری

«معنی عقد نکاح به فارسی» را می توان به سادگی، «ازدواج و پیوند زناشویی» دانست، اما عمق این واژه فراتر از یک تعریف ساده است. این پیوند مقدس، نه تنها یک قرارداد اجتماعی برای تشکیل خانواده است، بلکه در شریعت اسلام، ریشه در آموزه های الهی و سنت های پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) دارد. عقد نکاح، بنیان آرامش، مودت و رحمت میان زوجین، و ضامن بقای نسل و حفظ عفت در جامعه است.

درک صحیح ابعاد لغوی، شرعی و حقوقی نکاح، به تمامی افراد، از زوج های جوان گرفته تا دانشجویان و عموم مردم، کمک می کند تا با نگاهی عمیق تر و آگاهانه تر به این سنت الهی بنگرند و از برداشت های نادرست و سوءتفاهم ها دوری کنند. پایبندی به اصول و آداب این پیوند، زمینه ساز سعادت فردی و اجتماعی و تشکیل خانواده هایی مستحکم و بالنده خواهد بود.