نحوه بخشیدن مهریه توسط زن

بخشش مهریه توسط زن یک تصمیم حقوقی مهم است که می تواند به صورت رسمی در دفتر اسناد رسمی یا به شکل عادی انجام شود، اما برای اطمینان از اعتبار و جلوگیری از مشکلات آتی، توصیه می شود حتماً به صورت رسمی اقدام گردد. این اقدام حقوقی انواع مختلفی دارد که هر یک پیامدهای متفاوتی از جمله قابلیت رجوع یا عدم رجوع از مهریه را به دنبال دارد.

مهریه، به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زن در عقد نکاح، از لحظه جاری شدن صیغه عقد، به مالکیت کامل او درمی آید. این مالکیت تام به زن اختیار می دهد تا هرگونه که مصلحت بداند، در مهریه خود تصرف کند؛ چه آن را مطالبه کند و چه تمام یا بخشی از آن را به همسرش ببخشد. اما پشت این تصمیم، لایه های حقوقی و ظرایف متعددی نهفته است که آگاهی از آن ها برای هر زنی که قصد بخشیدن مهریه خود را دارد، ضروری است. شناخت دقیق فرآیند و پیامدهای حقوقی بخشش مهریه، می تواند از بروز مشکلات، اختلافات و حتی پشیمانی های آتی جلوگیری کند. این مقاله به عنوان یک راهنمای جامع و شفاف، تمامی جنبه های نحوه بخشیدن مهریه توسط زن را از مبانی قانونی گرفته تا انواع بخشش، شرایط، روش ها و پیامدهای آن، به دقت مورد بررسی قرار می دهد تا شما با اطلاعاتی کامل و آگاهانه قدم در این مسیر بگذارید.

مهریه و حق تصرف زن: مبانی قانونی

بر اساس قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، مهریه مالی است که در عقد نکاح به زن تعلق می گیرد و مهم ترین حق مالی او محسوب می شود. به محض جاری شدن صیغه عقد نکاح، زن مالک تمام و کمال مهریه خود می شود، حتی اگر هنوز زندگی مشترک آغاز نشده باشد. این مالکیت به او اختیار مطلق می دهد تا هرگونه که بخواهد در مهریه خود تصرف کند؛ می تواند آن را مطالبه کند، ببخشد، هبه کند، بفروشد یا هر عمل حقوقی دیگری را بر روی آن انجام دهد. این حق تصرف تام، نشان دهنده استقلال مالی زن در چارچوب قانون خانواده است و هیچ کس، حتی همسرش، نمی تواند او را از این حق بازدارد یا در تصمیم او برای بخشیدن مهریه دخالت کند، مگر اینکه بخشش تحت شرایط اجبار یا اکراه صورت گرفته باشد که در این صورت باطل خواهد بود.

انواع بخشش مهریه و تفاوت های بنیادین آن ها

زمانی که زن تصمیم به بخشیدن مهریه می گیرد، نحوه و قصد او در این اقدام از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است؛ چرا که بسته به نوع بخشش، پیامدهای حقوقی متفاوتی، به ویژه از نظر قابلیت رجوع یا عدم رجوع زن از مهریه، ایجاد خواهد شد. هر یک از انواع بخشش مهریه، تعریف، شرایط و آثار حقوقی خاص خود را دارد که در ادامه به تفصیل توضیح داده می شوند.

ابراء مهریه (ساقط کردن دین)

ابراء به معنای ساقط کردن دین از ذمه مدیون است. در اصطلاح حقوقی، زمانی که زن مهریه خود را ابراء می کند، به صراحت اعلام می دارد که مرد دیگر هیچ گونه تعهدی به پرداخت مهریه ندارد و این دین به طور کامل و برای همیشه از ذمه او ساقط شده است. این نوع بخشش، یک عمل حقوقی کاملاً غیرقابل رجوع است. به این معنا که زن پس از ابراء مهریه، تحت هیچ شرایطی نمی تواند مجدداً آن را از مرد مطالبه کند، حتی اگر بعدها از تصمیم خود پشیمان شود. این اقدام برای زنانی مناسب است که قصد قاطعانه و دائمی برای صرف نظر کامل از مهریه خود را دارند و می خواهند به هر دلیلی، دین مهریه را از گردن همسرشان بردارند. ابراء مهریه، معمولاً در شرایطی انجام می شود که زن اطمینان کامل به تصمیم خود دارد و قصد بازگشت از آن را ندارد.

هبه مهریه (بخشش به عنوان هدیه)

هبه به معنای بخشیدن مالی به دیگری به صورت بلاعوض (هدیه) است. اگر زن مهریه خود را به صورت هبه به همسرش ببخشد، از نظر حقوقی آن را به عنوان یک هدیه به او منتقل کرده است. مهم ترین ویژگی هبه، قابلیت رجوع از آن است. بر خلاف ابراء، در هبه مهریه، زن می تواند از هبه خود رجوع کند و مهریه را مجدداً از همسرش مطالبه نماید. این حق رجوع، مگر در موارد استثنایی مانند تلف شدن مال موهوبه (مهریه بخشیده شده)، تغییر مالکیت آن توسط مرد (مانند فروش به شخص ثالث) یا در صورت خویشاوندی نسبی (نه سببی) میان واهب و متهب، همواره برای زن محفوظ است. بنابراین، هبه مهریه برای زنانی که می خواهند امکان بازپس گیری مهریه را برای خود محفوظ نگه دارند یا هنوز از تصمیم خود اطمینان کامل ندارند، گزینه مناسبی است. رجوع از هبه به معنای فسخ عقد هبه است و مهریه مجدداً به ملکیت زن بازمی گردد.

بذل مهریه (بخشش در طلاق)

بذل مهریه اصطلاحاً به بخشش مهریه از سوی زن در ازای جلب رضایت مرد برای طلاق اشاره دارد. این نوع بخشش عمدتاً در طلاق خلع و مبارات رخ می دهد، جایی که زن به دلیل کراهت شدید از همسرش، مالی (که معمولاً مهریه یا بخشی از آن است) را به مرد می بخشد تا او را راضی به طلاق کند. قابلیت رجوع از بذل مهریه، وضعیت خاصی دارد: پس از طلاق و انقضای ایام عده، بذل مهریه غیرقابل رجوع است. اما در طول ایام عده طلاق خلع، زن حق دارد به مالی که بذل کرده (مثلاً مهریه) رجوع کند. در صورت رجوع زن به مهریه خود در ایام عده، مرد نیز می تواند به طلاق رجوع کرده و زندگی مشترک را از سر بگیرد. این نوع بخشش، ابزاری قانونی در فرآیندهای طلاق توافقی یا خلع است تا راه را برای جدایی زوجین هموار کند.

صلح مهریه (مصالحه و توافق)

صلح یک عقد لازم و به معنای توافق و مصالحه بر سر موضوعی است. در صلح مهریه، زن در قبال دریافت مال مشخصی (مانند ملک، خودرو، وجه نقد) یا حق دیگری (مانند حق طلاق، حق تعیین مسکن، حضانت فرزندان و…)، مهریه خود را به همسرش صلح می کند. این اقدام به عنوان یک معامله شناخته می شود که در آن زن مهریه خود را با ارزش دیگری مبادله می کند. صلح مهریه نیز مانند ابراء، کاملاً غیرقابل رجوع است؛ زیرا صلح یک عقد لازم محسوب می شود و طرفین نمی توانند به صورت یک طرفه آن را بر هم زنند. این روش برای زنانی کاربرد دارد که می خواهند در ازای مهریه خود، عوض مشخصی دریافت کنند و به دنبال پایان دادن به اختلافات احتمالی آتی در خصوص مهریه هستند. صلحنامه مهریه باید به صورت دقیق تنظیم شود تا از هرگونه ابهام یا سوءتفاهم در آینده جلوگیری کند.

نوع بخشش	تعریف	قابلیت رجوع	کاربرد اصلی
ابراء مهریه	ساقط کردن دین مهریه از ذمه مرد.	غیرقابل رجوع	صرف نظر کامل و دائمی از مهریه.
هبه مهریه	بخشش مهریه به عنوان هدیه به مرد.	قابل رجوع (با استثنائات)	حفظ امکان بازپس گیری مهریه.
بذل مهریه	بخشش مهریه برای جلب رضایت مرد به طلاق.	غیرقابل رجوع پس از عده (در ایام عده طلاق خلع قابل رجوع است)	در فرآیند طلاق توافقی یا خلع.
صلح مهریه	مصالحه بر سر مهریه در ازای دریافت عوض (مال یا حق).	غیرقابل رجوع	دریافت عوض در ازای مهریه و جلوگیری از اختلافات.

شرایط اصلی و قانونی بخشیدن مهریه توسط زن

بخشش مهریه یک عمل حقوقی معتبر است که برای صحت آن، باید شرایط قانونی خاصی رعایت شود. آشنایی با این شرایط، به زن کمک می کند تا تصمیم گیری آگاهانه ای داشته باشد و از بروز مشکلات حقوقی احتمالی در آینده جلوگیری کند. این شرایط شامل اهلیت زن، زمان بخشش و عدم نیاز به اجازه دادگاه است.

اهلیت زن

برای اینکه بخشش مهریه از نظر قانونی معتبر باشد، زن باید دارای اهلیت لازم برای انجام اعمال حقوقی باشد. اهلیت شامل سه شرط اصلی است:

• بلوغ: زن باید به سن قانونی بلوغ (۱۸ سال تمام شمسی) رسیده باشد. بخشش مهریه توسط دختری که به سن قانونی بلوغ نرسیده، نیازمند اذن ولی قهری (پدر یا جد پدری) است.
• عقل: زن باید عاقل باشد و قوای ذهنی او برای درک مفهوم و پیامدهای عمل حقوقی بخشش مهریه کامل باشد. افراد مجنون یا سفیه (که توانایی اداره اموال خود را ندارند)، نمی توانند به تنهایی اقدام به بخشش مهریه کنند.
• اختیار: بخشش مهریه باید با اراده و قصد آزاد و بدون هرگونه اکراه یا اجبار صورت گیرد. اگر ثابت شود که زن تحت فشار، تهدید یا اجبار مهریه خود را بخشیده است، این بخشش باطل و بلااثر خواهد بود و او می تواند مجدداً مهریه اش را مطالبه کند.

زمان بخشش: پس از جاری شدن صیغه عقد نکاح

مهم ترین شرط برای اعتبار بخشش مهریه، این است که این اقدام پس از جاری شدن صیغه عقد نکاح صورت گیرد. مهریه به محض جاری شدن عقد، به ملکیت زن درمی آید و او تنها زمانی می تواند در مال خود تصرف کند که مالک آن شده باشد. بنابراین، اگر زنی قبل از عقد نکاح، به هر دلیلی (مانند جلب رضایت خانواده همسر یا به عنوان نشانه علاقه) مهریه خود را ببخشد، این بخشش از نظر قانونی باطل و بلااثر است؛ زیرا او در زمان بخشش، هنوز مالکیتی بر مهریه نداشته است. بخشیدن مهریه قبل از عقد، شبیه بخشیدن مالی است که هنوز به شما تعلق ندارد و در نتیجه، اثری حقوقی نخواهد داشت.

عدم نیاز به اجازه دادگاه

یکی از نکاتی که اغلب موجب ابهام می شود، این است که آیا بخشیدن مهریه نیاز به حکم یا اجازه دادگاه دارد یا خیر. پاسخ قاطعانه این است که زن به عنوان مالک مهریه، مستقلاً و بدون نیاز به مراجعه به دادگاه خانواده یا کسب حکم از آن، می تواند اقدام به بخشش مهریه خود کند. این حق، برخاسته از مالکیت تام زن بر مهریه است. دادگاه تنها در صورتی در این فرآیند دخالت می کند که یکی از طرفین (زن یا مرد) بخواهد عدم اعتبار یا بطلان بخشش را به دلیل مواردی مانند اکراه، عدم اهلیت یا قبل از عقد بودن بخشش، اثبات کند.

مسئله اجازه پدر (شفاف سازی کامل)

در خصوص نیاز به اجازه پدر برای بخشش مهریه، ابهامات زیادی وجود دارد که باید شفاف سازی شود:

• قانون: قانون مدنی ایران تصریح می کند که زن رشیده (بالغ و دارای توانایی اداره اموال خود)، برای تصرف در اموالش، از جمله بخشیدن مهریه، نیازی به اجازه پدر یا هیچ شخص دیگری ندارد. اصطلاح رشیده به معنای فردی است که ۱۸ سال تمام شمسی داشته و صلاحیت اداره و تشخیص صلاح و فساد اموال خود را دارد.
• موارد احتیاطی/عرفی: با این حال، در برخی موارد، به ویژه برای دختران باکره که قصد بخشش مهریه خود را دارند و در ازای آن عوضی دریافت نمی کنند، ممکن است برخی دفاتر اسناد رسمی یا مراجع، به جهت احتیاط و جلوگیری از مشکلات خانوادگی آتی، اذن پدر را درخواست کنند. این درخواست، یک الزام قانونی مطلق نیست، بلکه بیشتر جنبه عرفی یا احتیاطی دارد تا اطمینان حاصل شود که تصمیم زن کاملاً آگاهانه و بدون فشار بیرونی است.
• توصیه: در صورت مواجهه با چنین درخواستی یا هرگونه ابهام در این زمینه، بهترین اقدام، مشاوره حقوقی با یک وکیل متخصص خانواده است. وکیل می تواند با بررسی شرایط خاص شما، راهنمایی های لازم را ارائه دهد و از حقوق شما دفاع کند.

بخشش مهریه توسط زن، یک تصمیم کاملاً شخصی است که به بلوغ، عقل و اراده آزاد او بستگی دارد و پس از جاری شدن عقد نکاح، زن به عنوان مالک تام مهریه، برای این اقدام نیازی به اجازه دادگاه یا پدر ندارد، مگر در شرایط خاص و احتیاطی که توصیه به مشورت حقوقی می شود.

روش های عملی بخشیدن مهریه

برای بخشیدن مهریه، دو روش اصلی وجود دارد: بخشش به صورت رسمی در دفتر اسناد رسمی و بخشش به صورت عادی (با دستنوشته). هر یک از این روش ها مزایا و معایب خاص خود را دارند که باید به دقت مورد بررسی قرار گیرند تا زن بتواند با توجه به شرایط و اولویت های خود، بهترین گزینه را انتخاب کند.

بخشش مهریه به صورت رسمی (در دفتر اسناد رسمی)

بخشش مهریه در دفتر اسناد رسمی، مطمئن ترین و معتبرترین روش از نظر حقوقی است. این روش، سندیت رسمی به عمل بخشش می دهد و از بروز بسیاری از مشکلات اثباتی در آینده جلوگیری می کند.

1. مراحل گام به گام:
   1. مراجعه زن به دفتر اسناد رسمی: زن (به تنهایی یا به همراه همسرش، در صورت لزوم برای صلح یا بذل) به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه می کند.
   2. تنظیم اقرارنامه رسمی بخشش مهریه: سردفتر بر اساس قصد و نیت زن، یک اقرارنامه رسمی برای بخشش مهریه تنظیم می کند. در این مرحله، انتخاب دقیق نوع بخشش (ابراء، هبه، صلح یا بذل) بسیار حیاتی است، زیرا پیامدهای حقوقی هر یک متفاوت است.
   3. امضا و اثر انگشت: زن در حضور سردفتر، اقرارنامه را امضا و اثر انگشت می زند.
   4. ثبت در دفتر اسناد رسمی: سردفتر این اقرارنامه را در دفاتر رسمی خود ثبت کرده و یک نسخه رسمی به زن ارائه می دهد.
   5. ارسال نامه به دفتر ثبت ازدواج: دفتر اسناد رسمی، نامه ای رسمی به دفتر ثبت ازدواج محل وقوع عقد نکاح ارسال می کند تا این بخشش در حاشیه سند ازدواج (عقدنامه) نیز ثبت و درج شود. این اقدام، مهر تاییدی بر اعتبار بخشش مهریه است.
2. مزایا:
   • اعتبار حقوقی بسیار بالا: سند رسمی، غیرقابل انکار و دارای قدرت اثباتی فوق العاده در محاکم قضایی است.
   • جلوگیری کامل از اختلافات: این روش، احتمال بروز اختلافات و مشکلات اثباتی در آینده (مانند انکار مرد یا وراث او) را به حداقل می رساند.
   • سندیت رسمی: اطلاعات به صورت رسمی در دفاتر دولتی ثبت می شود و قابل استناد است.
3. مدارک لازم:
   • شناسنامه معتبر زن.
   • کارت ملی معتبر زن.
   • اصل سند ازدواج (عقدنامه).
   • (حضور مرد و ارائه مدارک او، در موارد صلح و بذل که نیاز به توافق او نیز هست، ضروری است؛ در ابراء و هبه، حضور مرد اختیاری است.)
4. هزینه ها:

   هزینه بخشیدن مهریه در دفتر اسناد رسمی، بر اساس تعرفه های مصوب کانون سردفتران و دفتریاران تعیین می شود. این تعرفه ها ممکن است بسته به میزان مهریه و نوع سند (اقرارنامه) متغیر باشد. برای اطلاع دقیق از هزینه ها، می توانید مستقیماً از دفتر اسناد رسمی استعلام بگیرید یا به وب سایت کانون سردفتران مراجعه کنید.

بخشش مهریه به صورت عادی (با دستنوشته یا سند عادی)

بخشش مهریه به صورت عادی، یعنی از طریق یک دستنوشته یا سند غیررسمی، روشی است که هرچند سهولت بیشتری دارد، اما با خطرات و مشکلات حقوقی جدی همراه است.

1. مراحل:
   1. تنظیم دستنوشته: زن یک دستنوشته با خط خود یا تایپ شده تنظیم می کند. در این دستنوشته باید قصد او (ابراء، هبه، صلح یا بذل مهریه) به صورت دقیق و صریح ذکر شود. مثال: اینجانبه [نام و نام خانوادگی زن] فرزند [نام پدر] به شماره شناسنامه [شماره شناسنامه] و کد ملی [کد ملی]، تمام/بخشی از مهریه خود به مبلغ [میزان مهریه] را به همسرم [نام و نام خانوادگی مرد] فرزند [نام پدر] به شماره شناسنامه [شماره شناسنامه] و کد ملی [کد ملی]، ابراء/هبه/صلح/بذل نمودم.
   2. ذکر مشخصات و تاریخ: مشخصات کامل زوجین و تاریخ دقیق تنظیم سند باید در آن ذکر شود.
   3. امضا و اثر انگشت: زن باید دستنوشته را امضا و اثر انگشت بزند. توصیه می شود که مرد نیز آن را امضا کند و حداقل دو شاهد عادل و موثق نیز ذیل آن را امضا و مشخصات خود را درج کنند تا به اعتبار آن افزوده شود.
2. مزایا:
   • سهولت و عدم نیاز به مراجعه رسمی: این روش می تواند در هر مکان و زمانی انجام شود و نیاز به مراجعه به مراجع رسمی ندارد.
3. معایب و خطرات جدی:
   • مشکلات اثباتی در دادگاه: در صورت انکار مرد یا وراث او، اثبات صحت این دستنوشته در دادگاه بسیار دشوار خواهد بود. ممکن است نیاز به ارائه شهود موثق، تأیید خط و امضا توسط کارشناس رسمی دادگستری و طی فرآیندهای طولانی و پیچیده قضایی باشد.
   • عدم سندیت رسمی: این سند از اعتبار اسناد رسمی برخوردار نیست و ممکن است به راحتی مورد تردید یا جعل قرار گیرد.
   • عدم ثبت در عقدنامه: این بخشش در حاشیه سند ازدواج ثبت نمی شود که می تواند در آینده مشکل ساز باشد.
4. توصیه:

   با توجه به مشکلات اثباتی و خطرات حقوقی فراوان، این روش به هیچ عنوان توصیه نمی شود، مگر اینکه به صورت کاملاً دقیق تنظیم شده، با حضور حداقل دو شاهد عادل و موثق امضا و اثر انگشت شود و زن و مرد از پیامدهای آن کاملاً آگاه باشند. حتی در این صورت نیز، باز هم از امنیت حقوقی بخشش رسمی برخوردار نخواهد بود.

نکات مهم و پیامدهای حقوقی بخشش مهریه

تصمیم به بخشیدن مهریه، علاوه بر نوع و روش انجام، دارای ابعاد و پیامدهای حقوقی دیگری نیز هست که اطلاع از آن ها برای هر زنی که قصد این کار را دارد، ضروری است. این نکات به شما کمک می کنند تا با دیدی جامع تر، این اقدام مهم را انجام دهید.

مسئولیت های مالی دیگر

بسیار مهم است که بدانیم بخشش مهریه، به معنای بخشش سایر حقوق مالی زن نیست، مگر اینکه صراحتاً در سند بخشش قید شده باشد. سایر حقوق مالی زن شامل موارد زیر است:

• نفقه: حق زن برای دریافت هزینه های زندگی از همسرش.
• اجرت المثل ایام زوجیت: پاداشی برای کارهایی که زن در طول زندگی مشترک و به دستور مرد انجام داده است (در صورت عدم دریافت حقوق یا اجرت از قبل).
• نحله: مبلغی که دادگاه در صورت طلاق، به تشخیص خود و برای جبران ضرر و زیان زن، تعیین می کند (در صورت عدم تعیین اجرت المثل).
• نصف دارایی: در صورت وجود شرط تنصیف اموال در عقدنامه و تحقق شرایط آن، نصف دارایی که مرد در طول زندگی مشترک به دست آورده است.

اگر زن قصد بخشش این حقوق را نیز دارد، باید به صورت صریح و جداگانه در اقرارنامه یا سند بخشش، آن ها را ذکر و از آن ها صرف نظر کند. در غیر این صورت، بخشش مهریه، تأثیری بر سایر حقوق مالی او نخواهد داشت.

امکان بخشیدن بخشی از مهریه

زن این اختیار را دارد که تمام یا قسمتی از مهریه خود را ببخشد. او می تواند تنها بخشی از مهریه خود را (مثلاً ۵۰ سکه از ۱۰۰ سکه) ابراء، هبه، بذل یا صلح کند و بخش باقی مانده همچنان به قوت خود باقی خواهد ماند. این امکان به زن انعطاف پذیری می دهد تا بر اساس شرایط و مصلحت خود، تصمیم گیری کند.

بخشیدن مهریه در دوران عقد (قبل از نزدیکی)

در صورتی که بخشش مهریه در دوران عقد و قبل از وقوع نزدیکی (رابطه زناشویی) انجام شود، باید به یک نکته حقوقی مهم توجه داشت. بر اساس قانون، در صورتی که طلاق قبل از نزدیکی واقع شود، زن مستحق نصف مهریه است. حال اگر زن تمام مهریه را قبل از نزدیکی ببخشد:

• اگر بخشش از نوع ابراء یا صلح باشد (غیرقابل رجوع)، زن هیچ مهریه ای نخواهد داشت.
• اگر بخشش از نوع هبه باشد (قابل رجوع)، زن می تواند از هبه رجوع کرده و نصف مهریه را مطالبه کند.
• در صورتی که مهریه عندالمطالبه باشد و قبل از نزدیکی بخشیده شده باشد، باید مورد را از وکیل متخصص مشاوره گرفت.

آیا مرد می تواند زن را مجبور به بخشش مهریه کند؟

همانطور که پیش تر ذکر شد، بخشش مهریه باید با اراده و اختیار کامل زن صورت گیرد. اگر مرد با اعمال فشار، تهدید، زور یا هرگونه اکراه و اجبار، زن را وادار به بخشش مهریه کند، این بخشش از نظر حقوقی باطل و فاقد اعتبار است. زن می تواند با اثبات اجبار در دادگاه، مجدداً مهریه خود را مطالبه کند. این اثبات ممکن است دشوار باشد و نیاز به ارائه مدارک، شهادت شهود یا سایر دلایل قانونی دارد، به همین دلیل اهمیت مشاوره حقوقی با وکیل خانواده در این زمینه بسیار بالاست.

آثار بخشش مهریه در صورت فوت زن یا مرد

پیامدهای بخشش مهریه در صورت فوت یکی از زوجین، بستگی به نوع بخشش دارد:

• ابراء و صلح: از آنجا که این نوع بخشش ها غیرقابل رجوع هستند، با فوت زن یا مرد، وضعیت حقوقی مهریه تغییر نمی کند و مهریه از ذمه مرد ساقط شده یا صلح آن نافذ باقی می ماند. ورثه زن نمی توانند مهریه را مطالبه کنند.
• هبه: اگر زن مهریه خود را هبه کرده باشد و قبل از رجوع از هبه فوت کند، حق رجوع او به ورثه منتقل نمی شود و ورثه نمی توانند از هبه رجوع کرده و مهریه را مطالبه کنند (زیرا حق رجوع یک حق شخصی است). اما اگر مرد (متهب) فوت کند، هبه همچنان باقی است و زن همچنان حق رجوع دارد.
• بذل در طلاق خلع: اگر طلاق خلع واقع شده باشد و زن در ایام عده فوت کند، حق رجوع او به ورثه منتقل نمی شود.

سوالات متداول

آیا بعد از بخشیدن مهریه می توانم پشیمان شوم و آن را مطالبه کنم؟

قابلیت پشیمانی و مطالبه مجدد مهریه بستگی به نوع بخشش دارد. اگر مهریه به صورت ابراء یا صلح بخشیده شده باشد، به هیچ عنوان نمی توانید پشیمان شوید و آن را مجدداً مطالبه کنید، زیرا این اعمال حقوقی غیرقابل رجوع هستند. اما اگر مهریه به صورت هبه بخشیده شده باشد، به طور کلی می توانید از هبه خود رجوع کرده و مهریه را مطالبه کنید، مگر اینکه شرایط خاصی مانند تلف شدن مال موهوبه یا تغییر مالکیت آن توسط مرد پیش آمده باشد. در بذل مهریه در طلاق خلع نیز پس از انقضای عده، رجوع امکان پذیر نیست، اما در ایام عده می توانید رجوع کنید.

تفاوت اصلی ابراء مهریه و هبه مهریه چیست؟

تفاوت اصلی و بنیادین ابراء و هبه مهریه در قابلیت رجوع است. ابراء مهریه کاملاً غیرقابل رجوع است؛ یعنی زن پس از ابراء، برای همیشه از حق مطالبه مهریه محروم می شود. در مقابل، هبه مهریه قابل رجوع است؛ به این معنا که زن می تواند پس از بخشش به صورت هبه، در صورتی که مال موهوبه موجود باشد و شرایط قانونی دیگر نیز فراهم باشد، از هبه خود رجوع کرده و مهریه را مجدداً مطالبه کند.

آیا حتماً باید برای بخشش مهریه به محضر رفت؟ اگر نروم چه اتفاقی می افتد؟

اجباری برای مراجعه به محضر (دفتر اسناد رسمی) برای بخشیدن مهریه وجود ندارد و می توان با یک دستنوشته عادی نیز این کار را انجام داد. اما به شدت توصیه می شود که حتماً به دفتر اسناد رسمی مراجعه کنید. در صورت عدم مراجعه به محضر و بخشش به صورت عادی (با دستنوشته)، اعتبار حقوقی سند شما بسیار پایین خواهد بود و در صورت بروز اختلاف یا انکار مرد یا وراث او، اثبات صحت بخشش مهریه در دادگاه بسیار دشوار و زمان بر خواهد شد و ممکن است با مشکلات جدی مواجه شوید. سند رسمی، ضمانت اجرایی و اثباتی بالاتری دارد و از بروز اختلافات آتی جلوگیری می کند.

مدارک مورد نیاز برای بخشیدن مهریه در محضر چیست؟

برای بخشیدن مهریه در دفتر اسناد رسمی، مدارک اصلی شامل شناسنامه معتبر زن، کارت ملی معتبر زن و اصل سند ازدواج (عقدنامه) است. در برخی موارد خاص، مانند صلح مهریه که نیاز به توافق مرد نیز هست، حضور مرد و ارائه مدارک شناسایی او نیز ضروری خواهد بود. در خصوص اذن پدر برای دختران باکره نیز، همانطور که قبلاً ذکر شد، گرچه الزام قانونی مطلق نیست، ممکن است برخی دفاتر برای احتیاط آن را درخواست کنند.

هزینه بخشیدن مهریه چقدر است و چگونه محاسبه می شود؟

هزینه بخشیدن مهریه در محضر بر اساس تعرفه های مصوب کانون سردفتران و دفتریاران تعیین می شود. این تعرفه ها معمولاً بر اساس ارزش مالی مورد نظر (در اینجا میزان مهریه) و نوع سند تنظیم شده (اقرارنامه) محاسبه می شوند. برای اطلاع دقیق از مبلغ، بهترین راه مراجعه حضوری به یکی از دفاتر اسناد رسمی و استعلام هزینه با ذکر میزان مهریه است. این هزینه ها معمولاً شامل حق التحریر و سایر عوارض قانونی می شود.

آیا بخشش مهریه قبل از نزدیکی (در دوران عقد) تفاوتی دارد؟

بله، بخشش مهریه قبل از نزدیکی می تواند تفاوت هایی داشته باشد. اگر طلاق قبل از نزدیکی اتفاق بیفتد، زن قانوناً مستحق نصف مهریه است. حال اگر زن تمام مهریه خود را قبل از نزدیکی ابراء یا صلح کرده باشد، دیگر نمی تواند آن را مطالبه کند. اما اگر به صورت هبه بخشیده باشد، می تواند از هبه رجوع کرده و نصف مهریه را مطالبه کند. این موضوع می تواند پیچیده باشد و توصیه می شود حتماً با وکیل متخصص مشورت شود.

آیا بخشش مهریه بر حق طلاق زن تأثیر می گذارد؟

بخشش مهریه به خودی خود و به طور مستقیم بر حق طلاق زن تأثیری ندارد، مگر اینکه این بخشش در قالب یک صلحنامه و در ازای دریافت حق طلاق (که به صورت وکالت در طلاق به زن داده می شود) صورت گرفته باشد. در چنین حالتی، زن با بخشیدن مهریه خود، حق طلاق را به دست می آورد. در غیر این صورت، بخشیدن مهریه به معنای از دست دادن حق طلاق نیست و زن همچنان می تواند با داشتن شرایط قانونی یا توافق با مرد، اقدام به طلاق کند.

اگر مرد مهریه را نپذیرد، بخشش چگونه انجام می شود؟

در مورد ابراء مهریه، رضایت مرد به ساقط شدن دین شرط نیست. ابراء یک عمل ایقاعی است و تنها اراده زن کافی است و حتی اگر مرد آن را نپذیرد، دین از ذمه او ساقط می شود. اما در مورد هبه و صلح، از آنجایی که این ها عقود محسوب می شوند، نیاز به قبول و رضایت مرد نیز هست. اگر زن مهریه را هبه کند و مرد نپذیرد، یا قصد صلح مهریه در ازای عوضی داشته باشد و مرد قبول نکند، بخشش به درستی محقق نمی شود.

نتیجه گیری

بخشش مهریه، تصمیمی حقوقی و شخصی است که می تواند پیامدهای بلندمدتی در زندگی زن داشته باشد. از این رو، اتخاذ این تصمیم باید با آگاهی کامل از جوانب مختلف آن صورت گیرد. همان طور که در این مقاله شرح داده شد، انواع مختلف بخشش مهریه (ابراء، هبه، بذل و صلح)، هر یک آثار حقوقی متمایزی، به ویژه در خصوص قابلیت رجوع، دارند. انتخاب روش صحیح برای بخشش مهریه نیز از اهمیت بالایی برخوردار است؛ روش رسمی از طریق دفتر اسناد رسمی، بالاترین اعتبار و اطمینان حقوقی را فراهم می آورد و از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری می کند، در حالی که روش عادی با خطرات اثباتی جدی همراه است.

شناخت دقیق شرایط قانونی مانند اهلیت زن، زمان صحیح بخشش و عدم نیاز به اجازه دادگاه، همچنین آگاهی از نکات مهمی نظیر تفاوت مهریه با سایر حقوق مالی زن و پیامدهای بخشش در شرایط خاص (مانند قبل از نزدیکی یا در صورت فوت)، همگی در یک تصمیم گیری آگاهانه نقش اساسی دارند. با توجه به پیچیدگی های حقوقی و اهمیت این موضوع، توصیه اکید می شود که پیش از هرگونه اقدام برای بخشش مهریه، حتماً با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص خانواده مشورت کنید. مشاوران حقوقی می توانند با بررسی دقیق شرایط خاص شما، بهترین راهکار را ارائه داده و از صحت تمامی مراحل قانونی اطمینان حاصل کنند تا از هرگونه مشکل حقوقی آتی پیشگیری شود.

برای اطمینان از صحت تصمیم و جلوگیری از هرگونه پشیمانی، گام اول را با مشورت حرفه ای بردارید و با اطلاعات کامل و دقیق، آینده خود را امن کنید.