نمونه درخواست تامین خواسته کیفری

تامین خواسته کیفری ابزاری قانونی است که به شاکیان پرونده های جزایی این امکان را می دهد تا پیش از صدور حکم نهایی، اموال متهم را توقیف کرده و از تضییع حقوق مالی خود جلوگیری کنند. این اقدام برای جبران ضرر و زیان ناشی از جرم ضروری است و به شاکی این اطمینان را می دهد که در صورت اثبات جرم و محکومیت متهم، امکان وصول خسارت های وارده فراهم خواهد بود. این فرایند که به عنوان یک سپر مالی برای زیان دیدگان از جرم عمل می کند، در حفظ حقوق شهروندان نقش کلیدی دارد و موجب آرامش خاطر در پیگیری های قضایی می شود.

در بسیاری از جرایم مالی مانند کلاهبرداری، سرقت، یا خیانت در امانت، متهم ممکن است در طول فرایند دادرسی اقدام به پنهان کردن یا انتقال اموال خود کند. در چنین شرایطی، بدون ابزار قانونی همچون تامین خواسته کیفری، حتی با صدور حکم نهایی مبنی بر جبران خسارت، شاکی با مشکل جدی در وصول مطالبات خود مواجه خواهد شد. بنابراین، آشنایی با نحوه درخواست و شرایط صدور این قرار، برای هر شاکی که متحمل ضرر و زیان مالی ناشی از جرم شده، امری حیاتی است. این مقاله به صورت گام به گام به بررسی تمامی ابعاد این موضوع پرداخته و یک نمونه درخواست کاربردی نیز ارائه می دهد.

مبانی قانونی: مواد ۱۰۷ تا ۱۱۱ قانون آیین دادرسی کیفری

قرارتامین خواسته کیفری بر مبنای مواد ۱۰۷ تا ۱۱۱ قانون آیین دادرسی کیفری، بخصوص ماده ۱۰۷، به شاکی این حق را می دهد که در صورت وجود دلایل قابل قبول، از مقام قضایی تقاضای توقیف اموال متهم را برای جبران ضرر و زیان خود داشته باشد. این مواد چارچوب قانونی روشنی را برای حفظ حقوق مالی شاکیان در پرونده های جزایی فراهم آورده اند و درک صحیح آن ها برای هر ذی نفعی ضروری است.

ماده ۱۰۷ (حق شاکی و نقش بازپرس)

ماده ۱۰۷ قانون آیین دادرسی کیفری صراحتاً بیان می کند که «شاکی می تواند تأمین ضرر و زیان خود را از بازپرس بخواهد. هرگاه این تقاضا مبتنی بر ادله قابل قبول باشد، بازپرس قرار تأمین خواسته صادر می کند.» این ماده، سنگ بنای قانونی حق شاکی برای درخواست تامین خواسته کیفری است. نکته کلیدی در این ماده، عبارت «ادله قابل قبول» است. این ادله می توانند شامل هر مدرکی باشند که انتساب جرم به متهم و ورود ضرر و زیان به شاکی را به نحوی معقول اثبات یا حداقل قوی نشان دهند. اختیارات بازپرس یا دادیار در اینجا شامل بررسی دلایل ارائه شده و در صورت کافی بودن، صدور قرار تامین است. این رویکرد، جایگزین ماده ۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری سابق شده و تأکید بیشتری بر نقش بازپرس در مرحله تحقیقات مقدماتی دارد.

تبصره این ماده نیز بیان می کند: «چنانچه با صدور قرار تأمین خواسته، اموال متهم توقیف شود، بازپرس مکلف است هنگام صدور قرار تأمین کیفری این موضوع را مدنظر قرار دهد.» این تبصره هماهنگی بین قرارهای تامین مالی و تامین آزادی متهم را نشان می دهد.

ماده ۱۰۸ (نحوه توقیف اموال)

ماده ۱۰۸ به چگونگی توقیف اموال می پردازد و مقرر می دارد: «درصورتی که خواسته شاکی، عین معین نبوده یا عین معین بوده، اما توقیف آن ممکن نباشد، بازپرس معادل مبلغ ضرر و زیان شاکی از سایر اموال و دارایی های متهم توقیف می کند.» این ماده دو وضعیت را پوشش می دهد:

1. توقیف عین معین: اگر خواسته شاکی یک مال مشخص و معین (مانند مال مسروقه که شناسایی شده) باشد و امکان توقیف همان مال وجود داشته باشد، همان مال توقیف می شود.
2. توقیف معادل ضرر و زیان: اگر خواسته عین معین نباشد (مانند مطالبه وجه نقد یا دیه) یا عین معین باشد اما به هر دلیلی توقیف آن ممکن نباشد (مثلاً مال تلف شده یا در دسترس نیست)، بازپرس می تواند معادل مبلغ ضرر و زیان شاکی را از سایر اموال و دارایی های متهم توقیف کند.

اهمیت این ماده در شناسایی دقیق اموال متهم برای اجرای مؤثر قرار است.

ماده ۱۰۹ (اجرای قرار)

نحوه اجرای قرار تامین خواسته در ماده ۱۰۹ توضیح داده شده است: «قرار تأمین خواسته به محض ابلاغ، اجراء می شود. در مواردی که ابلاغ فوری ممکن نیست و تأخیر در اجراء موجب تضییع خواسته می شود، ابتداء قرار تأمین، اجراء و سپس ابلاغ می شود. این موارد، فوراً به اطلاع دادستان می رسد. قرار تأمین خواسته مطابق مقررات اجرای احکام مدنی در اجرای احکام کیفری دادسرای مربوط اجراء می شود.» این ماده بر اصل «اجرای به محض ابلاغ» تأکید دارد، مگر در موارد استثنایی که فوریت و جلوگیری از تضییع خواسته، اجرای مقدم بر ابلاغ را توجیه می کند. نقش دادستان در اطلاع رسانی این موارد خاص نیز برجسته است. اجرای این قرار از طریق واحد اجرای احکام کیفری دادسرا و بر اساس مقررات اجرای احکام مدنی انجام می گیرد.

ماده ۱۱۰ (رفع ابهام و اشکال)

در جریان اجرای قرارهای قضایی، ممکن است ابهامات یا اشکالاتی بروز کند. ماده ۱۱۰ برای رفع این مسائل مرجع مشخصی را تعیین کرده است: «رفع ابهام و اجمال از قرار تأمین خواسته به عهده بازپرس است و رفع اشکالات ناشی از اجرای آن توسط دادستان یا قاضی اجرای احکام به عمل می آید.» این ماده مسئولیت ها را تفکیک می کند: بازپرس مسئول رفع ابهامات در متن قرار است و دادستان یا قاضی اجرای احکام مسئول حل مشکلات عملیاتی و اجرایی که در حین توقیف اموال پیش می آید.

ماده ۱۱۱ (اعتراض شخص ثالث)

گاهی اوقات، اموالی که توقیف می شوند، ممکن است متعلق به شخص ثالثی باشند که در پرونده کیفری دخالتی ندارد. ماده ۱۱۱ حق اعتراض این اشخاص را به رسمیت می شناسد: «دادگاه حقوقی به اعتراض اشخاص ثالث نسبت به توقیف اموال ناشی از اجرای قرار تأمین خواسته، مطابق مقررات اجرای احکام مدنی رسیدگی می کند.» این ماده به اشخاص ثالث اجازه می دهد تا با طرح دعوا در دادگاه حقوقی، نسبت به توقیف اموال خود اعتراض کنند. این امر نشان دهنده تفکیک رسیدگی به اعتراض ثالث از پرونده اصلی کیفری است و دادگاه حقوقی را مرجع صالح برای این گونه دعاوی می داند.

شرایط صدور قرار تامین خواسته کیفری: گام اول برای احقاق حق

صدور قرار تامین خواسته کیفری تابع شرایطی است که بدون احراز آن ها، مقام قضایی نمی تواند این قرار را صادر کند. این شرایط، تضمین کننده این است که درخواست شاکی مستدل و مستند باشد و از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری شود. آشنایی با این شرایط برای هر شاکی ضروری است تا بتواند درخواستی قوی و مؤثر ارائه دهد.

وجود ادله کافی و قابل قبول

مهمترین شرط برای صدور قرار تامین خواسته کیفری، وجود «ادله قابل قبول» است. این بدان معناست که شاکی باید مدارک و شواهدی را ارائه دهد که به بازپرس یا دادیار این اطمینان را بدهد که ارتکاب جرم توسط متهم و ورود ضرر و زیان به شاکی محتمل است. این ادله می تواند بسیار متنوع باشد:

• گزارش های پلیس یا ضابطین قضایی
• فیش های واریزی، رسیدها، چک ها و سفته های مرتبط با جرم
• شهادت شهود
• گزارش کارشناسی (مثلاً در مورد جعل یا تخریب)
• اسکرین شات مکاتبات الکترونیکی (پیامک، ایمیل، شبکه های اجتماعی)
• اسناد و مدارک مالکیت

اهمیت «رابطه سببیت» نیز در اینجا حیاتی است؛ یعنی باید اثبات شود که ضرر و زیان وارده، مستقیماً ناشی از عمل مجرمانه متهم است. بدون وجود این ارتباط، حتی اگر ضرری هم وارد شده باشد، قابل مطالبه در قالب تامین خواسته کیفری نخواهد بود.

تقاضای شاکی

برخلاف برخی از اقدامات قضایی که قاضی می تواند به صورت خودکار آنها را انجام دهد، صدور قرار تامین خواسته کیفری نیازمند «تقاضای صریح» از سوی شاکی یا وکیل قانونی او است. به عبارت دیگر، مقام قضایی (بازپرس یا دادیار) نمی تواند خود رأساً و بدون درخواست شاکی، اقدام به صدور قرار تامین خواسته کند. این تقاضا باید به صورت کتبی و اغلب در قالب یک لایحه یا ضمن شکواییه اولیه تقدیم شود. این الزام، اصل «قضایی بودن» را در این زمینه تقویت می کند و به شاکی حق انتخاب می دهد که آیا مایل به توقیف اموال متهم هست یا خیر.

ماهیت ضرر و زیان قابل مطالبه

ضررهایی که شاکی می تواند از طریق تامین خواسته کیفری برای جبران آن ها اقدام کند، عمدتاً شامل موارد زیر است:

• ضررهای مادی: این ضررها، رایج ترین نوع ضرر قابل مطالبه هستند و شامل خساراتی می شوند که قابل تقویم به پول هستند. مانند پول ربوده شده، مال از بین رفته، هزینه های درمانی ناشی از آسیب های بدنی، یا تعمیرات لازم بر اثر تخریب.
• منافع ممکن الحصول: منظور از منافع ممکن الحصول، سود یا منفعتی است که شاکی در صورت عدم وقوع جرم، به طور قطع یا با احتمال قوی آن را به دست می آورد و به دلیل ارتکاب جرم از آن محروم شده است. برای مثال، سود از دست رفته ناشی از عدم تحویل به موقع یک کالای خریداری شده در نتیجه کلاهبرداری.

شرایط ضرر قابل مطالبه نیز مهم است:

1. قطعی بودن: ضرر باید حتماً محقق شده باشد، نه صرفاً احتمالی یا فرضی.
2. مستقیم بودن: ضرر باید مستقیماً ناشی از جرم باشد، نه به صورت غیرمستقیم و با واسطه های متعدد.
3. مشروع بودن: ضرر باید به بخش های حقوقی و قانونی وضعیت شاکی وارد شده باشد.

مراحل تنظیم و تقدیم درخواست تامین خواسته کیفری (راهنمای عملی)

تنظیم و تقدیم درخواست تامین خواسته کیفری، نیازمند رعایت مراحل و نکات عملی است تا از اثربخشی آن اطمینان حاصل شود. یک درخواست دقیق و مستند، می تواند تفاوت بزرگی در سرعت و نتیجه بخش بودن فرایند ایجاد کند.

جمع آوری و آماده سازی مستندات

قبل از هر اقدامی برای تنظیم درخواست، لازم است تمامی مدارک و مستندات مربوط به جرم و ضرر و زیان وارده را جمع آوری و آماده کنید. این مرحله از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است، زیرا ادله قوی، شانس صدور قرار را به شدت افزایش می دهد. لیست کامل مدارک می تواند شامل موارد زیر باشد:

• تصویر شکواییه اصلی که قبلاً تقدیم شده است.
• تصویر کارت ملی و شناسنامه شاکی.
• مدارک مربوط به وقوع جرم (مانند فیش های واریزی، قراردادها، اسکرین شات ها، پیامک ها، صدای ضبط شده، عکس ها و فیلم ها).
• گزارش پلیس یا پلیس فتا (در صورت وجود).
• نتیجه کارشناسی (در صورت لزوم).
• لیست و مشخصات اموال متهم (در صورت اطلاع) که می تواند شامل حساب های بانکی، پلاک خودرو، پلاک ثبتی ملک، مشخصات شرکت و غیره باشد.

آماده سازی دقیق این مستندات به بازپرس کمک می کند تا با دیدی روشن تر، درخواست شما را بررسی و تصمیم گیری کند.

انتخاب زمان مناسب

درخواست تامین خواسته کیفری می تواند در زمان های مختلفی مطرح شود و انتخاب زمان مناسب، بستگی به شرایط پرونده و استراتژی شما دارد:

1. همراه با شکوائیه اولیه: بهترین و مؤثرترین زمان برای درخواست تامین خواسته، همزمان با تقدیم شکوائیه اولیه است. در این حالت، شاکی می تواند ضمن شکواییه خود، بخش مربوط به درخواست تامین خواسته را نیز تکمیل کرده و به بازپرس ارائه دهد. این کار باعث می شود از همان ابتدا پرونده با نگاهی به حفظ حقوق مالی شاکی پیش برود و از فرصت سوزی جلوگیری شود.
2. در حین تحقیقات مقدماتی در دادسرا: اگر در ابتدا درخواست نداده اید، می توانید در هر مرحله از تحقیقات مقدماتی در دادسرا، یک لایحه جداگانه تقدیم بازپرس کرده و درخواست خود را مطرح کنید. در این زمان، بخشی از ادله جرم ممکن است جمع آوری شده باشد و دست شاکی برای اثبات ادله قابل قبول بازتر باشد.
3. پس از ارجاع پرونده به دادگاه کیفری: در صورت ارجاع پرونده به دادگاه کیفری (پس از صدور کیفرخواست)، همچنان امکان درخواست تامین خواسته وجود دارد. در این مرحله نیز باید درخواست به دادگاه ارائه شود.

توصیه می شود تا حد امکان، این درخواست در مراحل اولیه رسیدگی مطرح شود تا متهم فرصت نقل و انتقال اموال خود را نداشته باشد.

نحوه تنظیم متن درخواست

تنظیم متن درخواست باید با دقت و رعایت الزامات شکلی و محتوایی انجام شود. یک لایحه حرفه ای و مستدل، تأثیر زیادی بر تصمیم قاضی دارد. مراحل کلیدی برای تنظیم متن به شرح زیر است:

• عنوان واضح: از عنوانی روشن و دقیق مانند «لایحه درخواست صدور قرار تأمین خواسته کیفری» استفاده کنید.
• مخاطب مشخص: دقیقاً ذکر کنید که درخواست به کدام مقام قضایی (ریاست محترم شعبه … بازپرسی/دادیاری دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان …) تقدیم می شود.
• مشخصات کامل طرفین: نام و نام خانوادگی، کد ملی، اقامتگاه و شماره تماس شاکی و مشتکی عنه (متهم) را به دقت وارد کنید. اگر اطلاعات متهم کامل نیست، هر آنچه را که در دست دارید (مثلاً شماره تماس یا مشخصات ظاهری) ذکر کنید.
• عنوان اتهام: عنوان دقیق جرم ارتکابی (مانند کلاهبرداری، سرقت، خیانت در امانت) را بنویسید.
• شرح مختصر شکایت و ضرر و زیان وارده: در این بخش، واقعه جرم، زمان و محل وقوع آن، نحوه ارتکاب جرم و میزان دقیق ضرر و زیان وارده را به صورت شفاف و با جزئیات ضروری توضیح دهید. اغراق نکنید و بر اساس واقعیات بنویسید.
• دلایل اثبات جرم و ضرر و زیان: تمامی مستنداتی را که قبلاً جمع آوری کرده اید، به صورت خلاصه و با ارجاع به پیوست ها ذکر کنید (مثلاً «فیش های واریزی پیوست ۱»، «گزارش پلیس فتا پیوست ۲»).
• درخواست صریح: در نهایت، درخواست خود را به صورت صریح و واضح بنویسید: «لذا با تقدیم این لایحه، مستنداً به مواد ۱۰۷ و ۱۰۸ قانون آیین دادرسی کیفری، تقاضای صدور قرار تأمین خواسته از کلیه اموال و دارایی های متهم (با ذکر نام و مشخصات) به میزان ضرر و زیان وارده (با ذکر مبلغ ریالی) مورد استدعاست.»
• امضاء: در انتها، شاکی یا وکیل او باید لایحه را امضا کند.

تقدیم درخواست

پس از تنظیم کامل لایحه و آماده سازی مستندات، نوبت به تقدیم درخواست می رسد. در حال حاضر، تمامی درخواست ها و لوایح قضایی باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به مرجع صالح ارسال شوند. شما می توانید به عنوان یک «لایحه» یا «ضمن شکواییه» آن را ثبت کنید. پس از ثبت، یک کد رهگیری دریافت خواهید کرد. پیگیری وضعیت درخواست از طریق سامانه ثنا و مراجعه به شعبه مربوطه برای اطمینان از رسیدگی، از اهمیت زیادی برخوردار است.

نمونه درخواست تامین خواسته کیفری

در ادامه، یک نمونه کامل و کاربردی از لایحه/درخواست تامین خواسته کیفری آورده شده است. این نمونه به شما کمک می کند تا با ساختار و محتوای یک درخواست استاندارد آشنا شوید. توجه داشته باشید که این یک الگو است و باید بر اساس جزئیات پرونده خاص شما تنظیم و تکمیل شود.

عنوان: لایحه درخواست صدور قرار تأمین خواسته کیفری

مخاطب: ریاست محترم (شعبه [شماره شعبه] بازپرسی/دادیاری) دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان]

مشخصات شاکی:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی شاکی] کد ملی: [کد ملی شاکی] اقامتگاه: [آدرس کامل پستی شاکی] شماره تماس: [شماره تماس شاکی]

مشخصات مشتکی عنه (متهم):
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی متهم (در صورت اطلاع کامل)] کد ملی: [کد ملی متهم (در صورت اطلاع)] اقامتگاه: [آدرس کامل پستی متهم (در صورت اطلاع)] شماره تماس: [شماره تماس متهم (در صورت اطلاع)]

عنوان اتهام: [مثال: کلاهبرداری، سرقت، خیانت در امانت، تحصیل مال نامشروع، تخریب، فریب در معامله]

موضوع: درخواست صدور قرار تأمین خواسته کیفری در پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده (در صورت وجود)]

با سلام و احترام،

پیرو شکوائیه تقدیمی اینجانب [نام شاکی] به تاریخ [تاریخ شکواییه اولیه] به آن مرجع محترم، مبنی بر ارتکاب جرم [عنوان اتهام] توسط مشتکی عنه آقای/خانم [نام متهم]، به استحضار عالی می رساند:

شرح مختصر شکایت و ضرر و زیان وارده:

[در این بخش، وقایع را به صورت شفاف و با جزئیات ضروری توضیح دهید. زمان و محل وقوع جرم، چگونگی ارتکاب جرم و مبلغ یا ارزش ضرر و زیان وارده به صورت دقیق ذکر شود. مثال: «اینجانب در تاریخ 1402/05/22 از طریق آگهی منتشر شده در پلتفرم [نام پلتفرم، مثلاً دیوار] توسط مشتکی عنه، اقدام به خرید تعداد [عدد] [نوع کالا، مثلاً ظروف آرکوپال] به مبلغ [مبلغ کل به تومان] نمودم. مبلغ مذکور طی [تعداد] فقره واریز از حساب بانکی اینجانب به شماره [شماره حساب/کارت شاکی] به حساب بانکی مشتکی عنه به شماره [شماره حساب/کارت متهم] واریز گردید. علی رغم وعده مشتکی عنه مبنی بر ارسال کالا طی [تعداد روز/هفته/ماه]، تاکنون هیچ کالایی ارسال نشده و ایشان از استرداد مبلغ پرداختی نیز خودداری می نماید. لذا ضرر و زیان وارده به اینجانب به میزان [مبلغ ریالی دقیق] ریال (معادل [مبلغ دقیق] تومان) می باشد.]

دلایل اثبات جرم و ضرر و زیان:

1. تصویر شکوائیه اولیه تقدیمی.
2. تصاویر فیش های واریزی به حساب مشتکی عنه (پیوست ۱).
3. اسکرین شات آگهی و مکالمات صورت گرفته با مشتکی عنه در [نام پلتفرم/پیام رسان] (پیوست ۲).
4. در صورت وجود: گزارش پلیس/کارشناسی/شهادت شهود (پیوست ۳).

درخواست:

با عنایت به شرح فوق و دلایل و مستندات پیوست که حاکی از احتمال وقوع جرم و ورود ضرر و زیان به اینجانب می باشد، و با توجه به اینکه بیم از بین رفتن و انتقال اموال مشتکی عنه وجود دارد، لذا مستنداً به مواد ۱۰۷ و ۱۰۸ قانون آیین دادرسی کیفری، تقاضای صدور قرار تأمین خواسته از کلیه اموال و دارایی های مشتکی عنه (از جمله حساب های بانکی، پلاک خودرو، ملک و سایر اموال قابل توقیف) به میزان ضرر و زیان وارده (مبلغ [مبلغ ریالی دقیق] ریال) مورد استدعاست.

با تشکر و تجدید احترام،

نام و نام خانوادگی شاکی/وکیل

امضاء و تاریخ

برای اطمینان از کارآمدی درخواست تامین خواسته کیفری، شناسایی دقیق اموال متهم از جمله حساب های بانکی، پلاک خودرو یا مشخصات املاک، می تواند به اجرای سریع تر و مؤثرتر قرار کمک شایانی کند.

تفاوت های کلیدی: تامین خواسته کیفری در برابر حقوقی

قرار تامین خواسته، چه در امور کیفری و چه در امور حقوقی، با هدف حفظ حقوق خواهان/شاکی صادر می شود، اما تفاوت های ماهوی و شکلی مهمی بین این دو وجود دارد. درک این تفاوت ها برای انتخاب مسیر قانونی صحیح و طرح درخواست مناسب، ضروری است.

خسارت احتمالی

یکی از بارزترین تفاوت ها، مربوط به نیاز یا عدم نیاز به سپردن خسارت احتمالی است.

• در امور کیفری: برای درخواست تامین خواسته، شاکی نیازی به سپردن «خسارت احتمالی» به صندوق دادگستری ندارد. این موضوع به دلیل ماهیت عمومی جرم و حمایت قانونگذار از زیان دیدگان از جرم است.
• در امور حقوقی: خواهان (مدعی) برای درخواست تامین خواسته، ملزم به سپردن خسارت احتمالی به صندوق دادگستری است. این خسارت به منظور جبران خساراتی است که ممکن است در صورت اثبات بی حقی خواهان، به خوانده وارد شده باشد.

مرجع صادرکننده

مرجع صالح برای صدور قرار تامین خواسته در دو حوزه نیز متفاوت است:

• در امور کیفری: در مرحله تحقیقات مقدماتی، بازپرس یا دادیار در دادسرا صالح به صدور این قرار هستند. پس از ارجاع پرونده به دادگاه، دادگاه کیفری رسیدگی کننده به جرم نیز می تواند قرار تامین خواسته را صادر کند.
• در امور حقوقی: مرجع صالح برای صدور قرار تامین خواسته، دادگاه حقوقی است که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد.

قابلیت اعتراض

قابلیت اعتراض به قرار تامین خواسته نیز در هر دو مورد ویژگی های خاص خود را دارد:

• در امور کیفری:
  • قراری که توسط بازپرس یا دادیار صادر می شود، توسط متهم قابل اعتراض نزد دادستان است. این اعتراض معمولاً ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ قرار صورت می گیرد.
  • قراری که توسط دادگاه کیفری صادر می شود، اصولاً قطعی و غیرقابل اعتراض است، مگر در موارد استثنائی که قانون به صراحت اجازه اعتراض داده باشد.
• در امور حقوقی: قرار تامین خواسته حقوقی، ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ، توسط خوانده قابل اعتراض در همان دادگاه صادرکننده قرار است و دادگاه در اولین جلسه رسیدگی به اعتراض را بررسی می کند.

هدف

هدف اصلی از صدور قرار تامین خواسته در هر دو حوزه نیز متفاوت است:

• در امور کیفری: هدف اصلی، جبران ضرر و زیان ناشی از جرم و تضمین حقوق مالی شاکی است. این قرار مستقیماً به جبران خسارت های وارده در نتیجه وقوع یک عمل مجرمانه ارتباط دارد.
• در امور حقوقی: هدف، حفظ حقوق خواهان و تضمین اجرای حکم احتمالی در دعاوی مدنی است. این قرار برای جلوگیری از تضییع حقوق خواهان تا زمان صدور حکم نهایی در یک دعوای مدنی صادر می شود.

اجرای قرار تامین خواسته و چالش های احتمالی

پس از صدور قرار تامین خواسته کیفری، مرحله اجرای آن آغاز می شود. این مرحله نیز دارای پیچیدگی ها و چالش های خاص خود است که شاکی باید از آن ها آگاه باشد. اجرای مؤثر قرار، نیازمند پیگیری و گاهی مواجهه با اعتراضات احتمالی است.

نحوه اجرای قرار

پس از صدور قرار تامین خواسته توسط بازپرس یا دادگاه، این قرار به واحد اجرای احکام کیفری دادسرا یا دادگاه صادرکننده ارجاع می شود. اجرای عملی قرار توقیف اموال، بر اساس «مقررات اجرای احکام مدنی» انجام می شود. مراحل عملیاتی پس از صدور قرار شامل موارد زیر است:

1. ابلاغ قرار: قرار تامین خواسته باید به متهم ابلاغ شود (مگر در موارد استثنایی فوریت که ابتدا اجرا و سپس ابلاغ می شود).
2. شناسایی اموال: در این مرحله، شاکی می تواند با معرفی اموال متهم به واحد اجرای احکام، در شناسایی و توقیف آن ها کمک کند. این اموال می تواند شامل حساب های بانکی، وسایل نقلیه، املاک، سهام و هرگونه دارایی دیگری باشد.
3. توقیف اموال: واحد اجرای احکام با همکاری نهادهای مربوطه (مانند بانک مرکزی، اداره ثبت اسناد و املاک، راهور ناجا) اقدام به توقیف اموال معرفی شده می کند. توقیف اموال به معنای ممنوعیت نقل و انتقال آن ها توسط متهم است.
4. ارزیابی اموال: در صورت لزوم، اموال توقیف شده توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی می شود تا ارزش آن ها با میزان ضرر و زیان وارده مطابقت داشته باشد.

اهمیت پیگیری مستمر شاکی در این مرحله برای تضمین اجرای صحیح و به موقع قرار، بسیار زیاد است.

امکان تبدیل توقیف اموال

یکی از حقوق متهم پس از توقیف اموالش، درخواست «تبدیل توقیف» است. این حق به متهم اجازه می دهد تا مال توقیفی خود را به مال دیگری تبدیل کند یا به جای مال، ضامن معتبر معرفی کند. این امکان بر اساس وحدت ملاک از ماده ۱۲۴ قانون آیین دادرسی مدنی، در امور کیفری نیز اعمال می شود.

متهم می تواند درخواست خود را به مرجع صادرکننده قرار (بازپرس یا دادگاه) ارائه دهد. در این صورت:

1. اگر متهم وجه نقد یا اوراق بهادار معادل مبلغ توقیف شده را به صندوق دادگستری یا یکی از بانک ها واریز کند، مال توقیفی رفع توقیف می شود.
2. متهم می تواند مالی دیگر را برای توقیف معرفی کند. در این حالت، مال پیشنهادی باید از نظر قیمت و سهولت فروش، کمتر از مال قبلی نباشد.
3. معرفی ضامن معتبر نیز راه دیگری است که متهم می تواند از آن استفاده کند.

تبدیل توقیف اموال به متهم این امکان را می دهد که با حفظ برخی دارایی های خود، همچنان به تعهدات مالی احتمالی پاسخگو باشد.

اعتراض شخص ثالث به توقیف

همانطور که در مبانی قانونی اشاره شد، ممکن است مالی که توقیف شده، متعلق به شخص دیگری غیر از متهم باشد. در چنین شرایطی، شخص ثالث ذی نفع حق دارد نسبت به این توقیف اعتراض کند.

ماده ۱۱۱ قانون آیین دادرسی کیفری صراحتاً بیان می کند که «دادگاه حقوقی به اعتراض اشخاص ثالث نسبت به توقیف اموال ناشی از اجرای قرار تأمین خواسته، مطابق مقررات اجرای احکام مدنی رسیدگی می کند.» این بدان معناست که:

1. شخص ثالث باید با تقدیم یک دادخواست حقوقی در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دعوای اعتراض ثالث را مطرح کند.
2. مرجع رسیدگی به این اعتراض، دادگاه حقوقی است، نه دادسرا یا دادگاه کیفری رسیدگی کننده به پرونده اصلی.
3. رسیدگی به این دعوا بر اساس مقررات اجرای احکام مدنی (مواد ۱۴۶ و ۱۴۷) انجام می شود.

تأکید بر تفکیک پرونده اصلی کیفری از دعوای اعتراض ثالث، از نکات مهم این بخش است. شاکی باید از این حق اشخاص ثالث مطلع باشد تا در صورت بروز چنین اعتراضی، بتواند با وکیل خود مشورت کند.

نکات مهم و عملی برای افزایش شانس موفقیت

درخواست و پیگیری تامین خواسته کیفری می تواند فرایندی پیچیده باشد. رعایت برخی نکات عملی و کلیدی، می تواند شانس موفقیت شما را به طرز چشمگیری افزایش دهد و از اتلاف وقت و منابع جلوگیری کند.

مشاوره با وکیل متخصص

در هر مرحله از پرونده های کیفری، به ویژه در خصوص تامین خواسته، مشاوره با وکیل متخصص اهمیت حیاتی دارد. یک وکیل مجرب می تواند:

• شما را در جمع آوری مستندات و ادله قابل قبول راهنمایی کند.
• لایحه درخواست تامین خواسته را به صورت حقوقی و مستدل تنظیم کند.
• در انتخاب بهترین زمان برای تقدیم درخواست، به شما کمک کند.
• در شناسایی اموال متهم و پیگیری اجرای قرار، شما را یاری دهد.
• در مواجهه با چالش های احتمالی (مانند اعتراض متهم یا شخص ثالث) راهکارهای قانونی ارائه دهد.

حضور وکیل، نه تنها بار روانی پرونده را از دوش شما برمی دارد، بلکه به دلیل تخصص و تجربه، احتمال رسیدن به نتیجه مطلوب را به شدت افزایش می دهد.

دقت در جمع آوری مستندات

همانطور که قبلاً اشاره شد، «ادله قابل قبول» سنگ بنای صدور قرار تامین خواسته است. هرچه مستندات شما قوی تر، دقیق تر و مستدل تر باشند، شانس اقناع مقام قضایی و صدور قرار بیشتر خواهد بود.

لیست مدارک مورد نیاز را به دقت تهیه کنید و مطمئن شوید هیچ مدرکی از قلم نیفتاده است. از ارائه مدارک مبهم یا غیرمرتبط پرهیز کنید، زیرا این امر می تواند باعث تأخیر در رسیدگی یا حتی رد درخواست شود.

شناسایی دقیق اموال متهم

حتی اگر قرار تامین خواسته صادر شود، بدون شناسایی اموال متهم، اجرای آن عملاً غیرممکن خواهد بود. تلاش برای شناسایی دقیق اموال و دارایی های متهم (شامل حساب های بانکی، املاک، خودرو، سهام، درآمدها و…) پیش از طرح درخواست، می تواند به اجرای سریع تر و مؤثرتر قرار کمک کند. شما می توانید اطلاعات مربوط به اموال متهم را در لایحه خود ذکر کرده و از مقام قضایی تقاضا کنید که از طریق استعلامات قانونی، نسبت به توقیف آن ها اقدام کند.

پیگیری مستمر

فرایند قضایی، به ویژه در مراحل دادسرا، ممکن است طولانی و زمان بر باشد. پیگیری مستمر وضعیت پرونده و درخواست تامین خواسته، از طریق مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا شعبه مربوطه، از اهمیت زیادی برخوردار است. با پیگیری فعال، می توانید از هرگونه تأخیر غیرضروری جلوگیری کرده و در صورت نیاز، مدارک تکمیلی ارائه دهید یا توضیحات لازم را به مقام قضایی ارائه کنید.

پرهیز از درخواست های بی مورد یا ایذایی

به خاطر داشته باشید که درخواست تامین خواسته باید بر اساس دلایل محکم و با هدف واقعی جبران ضرر و زیان مطرح شود. پرهیز از درخواست های بی مورد یا ایذایی که صرفاً با هدف آزار و اذیت متهم یا فشار آوردن بر او صورت می گیرد، بسیار مهم است. طرح چنین درخواست هایی می تواند تبعات حقوقی و قضایی برای شاکی داشته باشد، از جمله محکومیت به پرداخت خسارت به متهم یا حتی تعقیب کیفری در صورت اثبات سوءنیت.

جمع بندی و نتیجه گیری

تامین خواسته کیفری، ابزاری قدرتمند و حیاتی در نظام حقوقی ایران است که به شاکیان پرونده های جزایی این امکان را می دهد تا از حقوق مالی خود در برابر ضرر و زیان ناشی از جرم محافظت کنند. این قرار، با توقیف اموال متهم پیش از صدور حکم نهایی، به شاکی اطمینان می دهد که حتی در صورت فرار یا انتقال اموال متهم، امکان جبران خسارت های وارده فراهم خواهد بود.

در این مقاله، به بررسی جامع مبانی قانونی این قرار، شرایط صدور آن، مراحل عملی تنظیم و تقدیم درخواست و همچنین تفاوت های کلیدی آن با تامین خواسته حقوقی پرداختیم. درک دقیق مواد ۱۰۷ تا ۱۱۱ قانون آیین دادرسی کیفری و آگاهی از نکات عملی برای جمع آوری مستندات و شناسایی اموال متهم، می تواند نقش بسزایی در موفقیت شاکی ایفا کند. در نهایت، نمونه درخواست ارائه شده، یک الگوی عملی برای آغاز این فرایند قانونی است.

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و لزوم رعایت دقیق تشریفات، اکیداً توصیه می شود که شاکیان محترم برای تنظیم دقیق و پیگیری مؤثر پرونده تامین خواسته کیفری، از مشاوره حقوقی تخصصی وکلای مجرب در این حوزه بهره مند شوند. اقدام آگاهانه و مستند، نه تنها به احقاق حق شما کمک می کند، بلکه از بروز اشتباهات احتمالی و طولانی شدن فرایند دادرسی نیز جلوگیری خواهد کرد.