گنبد علویان کجاست؟

گنبد علویان، نگین پنهان معماری سلجوقی، در قلب شهر همدان، نزدیک میدان امامزاده عبدالله و در چهارباغ علویان واقع شده است. این بنای تاریخی بی نظیر که یکی از برجسته ترین نمونه های هنر آجرکاری و گچ بری دوره اسلامی به شمار می رود، گواهی بر شکوه معماری ایران زمین است و هر ساله میزبان علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ غنی این سرزمین است.

همدان، شهری با قدمتی دیرینه و مهد تمدن های کهن، جاذبه های بی شماری را در خود جای داده است که گنبد علویان یکی از درخشان ترین آن هاست. این مقاله راهنمایی جامع و کاربردی برای شناخت عمیق تر گنبد علویان همدان است؛ از موقعیت دقیق و راه های دسترسی به آن گرفته تا تاریخچه پرفراز و نشیب، معماری خیره کننده، نکات کلیدی برای بازدید و معرفی جاذبه های گردشگری اطراف آن. با ما همراه باشید تا سفری مجازی به این شاهکار هنری داشته باشیم و از تمام ابعاد آن آگاه شویم.

گنبد علویان کجاست؟ (پاسخ دقیق و نحوه دسترسی)

برای بسیاری از گردشگرانی که قصد سفر به همدان و بازدید از جاذبه های تاریخی این شهر را دارند، اولین سؤال این است که گنبد علویان کجاست؟ این بنای ارزشمند در یکی از مناطق مرکزی و قابل دسترس شهر همدان قرار دارد و به راحتی می توان به آن دسترسی پیدا کرد. شناخت دقیق موقعیت مکانی و مسیرهای دسترسی، تجربه بازدید از این اثر ملی را برای شما لذت بخش تر خواهد کرد.

آدرس دقیق و موقعیت مکانی

گنبد علویان در استان همدان، شهر همدان، میدان امامزاده عبدالله، چهارباغ علویان واقع شده است. این موقعیت استراتژیک، آن را به نقاط مهم شهری نزدیک کرده و دسترسی به آن را بسیار آسان می سازد. از جمله خیابان ها و میدان های مهم نزدیک به گنبد علویان می توان به میدان عین القضات، خیابان باباطاهر و بلوار علویان اشاره کرد. این نزدیکی به سایر مراکز مهم، برنامه ریزی برای بازدید از چندین جاذبه گردشگری در یک روز را ممکن می سازد. همچنین، وجود فضایی سبز و آرامش بخش در اطراف بنا، محیطی دلنشین برای استراحت و تماشای این شاهکار معماری فراهم کرده است. بازدیدکنندگان می توانند از طریق نقشه های آنلاین نیز موقعیت دقیق این بنا را مشاهده کرده و مسیر خود را برنامه ریزی کنند.

مسیرهای دسترسی به گنبد علویان

دسترسی به گنبد علویان از طریق مسیرهای مختلفی امکان پذیر است، چه از شهرهای دیگر به همدان سفر کنید و چه در داخل شهر بخواهید به این بنا برسید. همدان به دلیل موقعیت جغرافیایی خود، از طریق جاده های اصلی به شهرهای بزرگ کشور متصل است. برای سفر به همدان از تهران و شهرهای بزرگ دیگر، می توانید از خودروی شخصی، اتوبوس های بین شهری و یا قطار استفاده کنید. جاده های منتهی به همدان معمولاً در وضعیت خوبی قرار دارند و سفر زمینی به این شهر لذت بخش است.

پس از ورود به شهر همدان، برای رسیدن به گنبد علویان، بهترین مسیر این است که ابتدا خود را به میدان امام خمینی (مرکز شهر) برسانید. از آنجا به سمت خیابان باباطاهر حرکت کنید و سپس به میدان امامزاده عبدالله برسید. گنبد علویان در سمت راست میدان امامزاده عبدالله، با فاصله ای حدوداً ۳۰۰ متری از امامزاده، قرار گرفته و به سمت بلوار علویان امتداد می یابد. در داخل شهر همدان، امکان استفاده از وسایل حمل ونقل عمومی نظیر تاکسی و اتوبوس نیز برای دسترسی به این منطقه وجود دارد. ایستگاه های تاکسی و اتوبوس در نزدیکی میدان امامزاده عبدالله قرار دارند که دسترسی را برای بازدیدکنندگان تسهیل می کند. اگر با خودروی شخصی سفر می کنید، فضاهایی برای پارکینگ در اطراف بنا وجود دارد، اما توصیه می شود در ساعات شلوغی، برنامه ریزی لازم را برای یافتن جای پارک مناسب داشته باشید.

گنبد علویان همدان را بیشتر بشناسیم: از مسجد تا مقبره

گنبد علویان، بیش از یک بنای تاریخی، یک نماد از هنر و تمدن ایرانی اسلامی است. این سازه در طول قرون، داستان های زیادی را در دل خود نهفته و تغییر کاربری های متعددی را تجربه کرده است که هر یک بر اهمیت تاریخی و فرهنگی آن افزوده اند. شناخت ماهیت اولیه و تحولات بعدی این بنا، به درک عمیق تر ارزش های آن کمک می کند.

معرفی کلی و اهمیت تاریخی

گنبد علویان در اواخر دوره سلجوقی، یعنی در قرن ششم هجری قمری، توسط خاندان علویان ساخته شد. این خاندان که از بزرگان و صاحب نفوذان همدان در آن دوران بودند، نقش مهمی در توسعه فرهنگی و مذهبی شهر ایفا کردند. کاربری اولیه این بنا، مسجد و محلی برای برگزاری آداب و مراسم مذهبی بود، که در آن زمان به عنوان مرکزی برای عبادت و تجمع مردم محلی شناخته می شد. اما در دوره های بعدی، به ویژه پس از وفات بزرگان خاندان علویان، بخش سرداب به زیرزمین آن اضافه شد و بنا به یک مقبره خانوادگی تبدیل گشت. این تغییر کاربری، نشان دهنده اهمیت و احترام ویژه ای است که مردم و حاکمان آن زمان برای این خاندان قائل بودند.

گنبد علویان نه تنها از نظر معماری، بلکه از منظر تاریخی نیز اهمیت ویژه ای دارد. این بنا در تاریخ ۱۵ دی ماه ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۹۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است که این امر بر ارزش های ملی و میراثی آن تأکید می کند. امروزه، گنبد علویان به عنوان یکی از مهم ترین نمادهای معماری اسلامی و یکی از اصلی ترین مقاصد گردشگری شهر همدان شناخته می شود و هر ساله هزاران گردشگر داخلی و خارجی را به خود جذب می کند تا از نزدیک شاهد شکوه و هنر سلجوقی باشند.

چرا نامش گنبد علویان است در حالی که گنبدی ندارد؟

یکی از سؤالات رایجی که ذهن بازدیدکنندگان گنبد علویان را به خود مشغول می کند، علت نامگذاری آن به گنبد است، در حالی که این بنا در حال حاضر فاقد گنبد است و سقفی مسطح دارد. این موضوع، داستانی جالب از تحولات تاریخی و اقدامات حفاظتی را در خود جای داده است.

در واقع، گنبد علویان در گذشته دارای گنبدی باشکوه و آجری بوده است. این گنبد، عنصری کلیدی در معماری اولیه بنا و نمادی از هنر دوران سلجوقی به شمار می رفت. اما با گذشت زمان، به دلیل عوامل طبیعی نظیر فرسایش، زلزله و تغییرات آب و هوایی، این گنبد دچار فرسودگی شدید شده و بخش هایی از آن تخریب گردید. در طول قرون، بنای اصلی نیز آسیب های زیادی دید و تا حد زیادی ویران شد.

در سال ۱۳۱۷ شمسی و به دستور رضاشاه، با همکاری اداره کل باستان شناسی وقت، تصمیم به بازسازی و مرمت اساسی گنبد علویان گرفته شد. در جریان این بازسازی گسترده، به دلیل شدت آسیب دیدگی گنبد و همچنین برای جلوگیری از ریزش های احتمالی و محافظت از فضای داخلی بنا در برابر شرایط جوی، گنبد اصلی برداشته شد و سقفی مسطح و مقاوم از جنس چوب و ایزوگام جایگزین آن گردید. این اقدام، با هدف حفظ و نگهداری از کالبد اصلی بنا و تزئینات داخلی آن صورت گرفت.

علت دیگر حفظ نام گنبد برای این بنا، علاوه بر وجود گنبد در گذشته، به معنای واژه گنبد در فرهنگ عامیانه و تاریخی ایران بازمی گردد. در بسیاری از موارد، واژه گنبد صرفاً به معنای پوشش سقف دایره ای شکل نیست، بلکه به گورخانه یا مقبره نیز اطلاق می شده است. از آنجایی که در سرداب زیرین این بنا، بزرگان خاندان علویان دفن شده اند، نام گنبد علویان به خوبی بر کاربری مقبره ای آن دلالت می کند و این نام از گذشته تاکنون برای مردم همدان آشنا و ماندگار بوده است. بنابراین، نام گنبد علویان ترکیبی از پیشینه معماری و کاربری مقبره ای این بنای تاریخی است.

سیر تحول: تاریخچه پرفراز و نشیب گنبد علویان

تاریخچه گنبد علویان، حکایت از دوره های مختلفی دارد که هر یک به نوعی بر شکل گیری و بقای این بنا اثر گذاشته اند. از زمان ساخت اولیه تا دوران فرسودگی و سپس بازسازی های حیاتی، این بنا شاهد تحولات بسیاری بوده است.

داستان ساخت و خاندان علویان

گنبد علویان در اواخر قرن ششم هجری و در دوران سلجوقیان بنا نهاده شد. سازندگان اصلی این مجموعه، خاندان علویان بودند که از سادات و بزرگان شیعه مذهب همدان به شمار می رفتند و در آن زمان نفوذ و احترام بسیاری در میان مردم و حاکمان داشتند. این خاندان، نقش مهمی در گسترش علم، فرهنگ و مذهب در منطقه ایفا می کردند. بنای اولیه گنبد علویان، به عنوان مسجدی جامع برای برگزاری نمازهای جماعت، مراسم مذهبی و آموزش های دینی مورد استفاده قرار می گرفت. بعدها و پس از درگذشت برخی از اعضای مهم این خاندان، سردابی در زیر آن احداث شد تا به عنوان مقبره ابدی آن ها مورد استفاده قرار گیرد. این اقدام، نشان دهنده جایگاه رفیع خاندان علویان در همدان و ارادت مردم به آن ها بود.

دوران فرسودگی و بازسازی های مهم

پس از اتمام دوره سلجوقی و با گذشت قرون، گنبد علویان نیز مانند بسیاری از بناهای تاریخی دیگر در ایران، دستخوش آسیب ها و فرسودگی های فراوانی شد. عوامل طبیعی مانند زلزله و بارش های شدید، به همراه عوامل انسانی مانند بی توجهی و جنگ ها، به تدریج بخش هایی از بنا را تخریب کرده و شکوه اولیه آن را تحت تأثیر قرار دادند. در نتیجه، بسیاری از تزئینات داخلی و خارجی از بین رفتند و حتی گنبد اصلی بنا نیز فروریخت.

اهمیت تاریخی و هنری گنبد علویان، در نهایت موجب شد تا در اوایل قرن چهاردهم شمسی، به فکر بازسازی اساسی آن بیفتند. در سال ۱۳۱۷، با دستور مستقیم رضاشاه پهلوی و تحت نظارت اداره کل باستان شناسی وقت، عملیات گسترده بازسازی و مرمت این بنا آغاز شد. این بازسازی، یکی از مهم ترین اقدامات حفاظتی در تاریخ معاصر گنبد علویان محسوب می شود. در طی این فرآیند، سقف بنا که گنبد اصلی آن از بین رفته بود، به صورت مسطح با چوب و سپس ایزوگام پوشانده شد تا از نفوذ آب و آسیب های بیشتر جلوگیری شود. این تغییر، اگرچه شکل ظاهری بنا را از حالت گنبدی خارج کرد، اما به حفظ و بقای این اثر ارزشمند کمک شایانی نمود. تلاش مرمت گران در آن زمان، بر حفظ جزئیات گچ بری ها و آجرکاری های باقی مانده متمرکز بود تا اصالت بنا تا حد امکان حفظ شود. از آن زمان تاکنون نیز، گنبد علویان تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی قرار دارد و همواره مورد مراقبت و مرمت های دوره ای قرار می گیرد تا برای نسل های آینده نیز پابرجا بماند.

سرداب گنبد علویان: مقبره خاندان علوی

سرداب گنبد علویان، یکی از بخش های مهم و کمتر دیده شده این بنا است که اهمیت ویژه ای به عنوان محل دفن بزرگان خاندان علویان دارد. این سرداب در زیر بنای اصلی قرار گرفته و نشان دهنده تغییر کاربری مسجد به مقبره است. سرداب، فضایی خنک و آرامش بخش است که معماری خاص خود را دارد و با سایر بخش های بنا هماهنگ است.

سرداب گنبد علویان شامل ۶ اتاقک یا حجره است که با طاق های جناقی زیبا و مستحکم از هم جدا شده اند. این طاق ها، نشان دهنده مهارت بالای معماران سلجوقی در استفاده از آجر و گچ در ساخت سازه های زیرزمینی است. در این سرداب، دو قبر اصلی وجود دارد که با آجرهای فیروزه ای رنگ تزئین شده اند. این قبور، متعلق به دو تن از بزرگان خاندان علویان است که اطلاعات دقیقی از هویت آن ها در دسترس نیست، اما اهمیت آن ها در تاریخ محلی همدان، بر کسی پوشیده نیست. فضای سرداب، علی رغم سادگی نسبی در مقایسه با تزئینات پرکار بخش فوقانی، حس و حالی معنوی و تاریخی دارد که بازدید از آن برای علاقه مندان به تاریخ آرامگاه ها و معماری تدفین خالی از لطف نخواهد بود. وجود این سرداب، گنبد علویان را از یک مسجد صرف به یک مجموعه مذهبی و یادمانی با کاربری دوگانه تبدیل کرده است.

شاهکار هنر و مهندسی: معماری و تزئینات گنبد علویان

گنبد علویان همدان، نه تنها از نظر تاریخی بلکه از جنبه معماری و تزئینات نیز یک شاهکار بی بدیل به شمار می رود. این بنا نمونه ای برجسته از سبک معماری اسلامی دوره سلجوقی است که با مهارت و خلاقیت معماران و هنرمندان آن زمان، به اوج زیبایی و دقت رسیده است. با وجود گذشت قرن ها، جزئیات هنری و مهندسی به کار رفته در این بنا همچنان چشم نواز و حیرت انگیز است.

کالبد بنا: شکل و ابعاد

ساختار کلی گنبد علویان به صورت یک مکعب چهارضلعی است که ابعاد پایه آن ۱۲.۵ در ۱۲.۸ متر است. این شکل مکعبی، پایه و اساس بسیاری از بناهای مقبره ای در معماری اسلامی ایران بوده است. ارتفاع کلی بنا از سطح زمین تا بالاترین نقطه کنونی آن، حدود ۱۱.۵ متر است که ابهت و عظمت خاصی به آن می بخشد. بنا بر روی یک سکوی سنگی قرار گرفته است که برای دسترسی به درب ورودی آن، باید از ۹ پله عبور کرد. این سکو نه تنها به بالا بردن بنا از سطح زمین کمک می کند، بلکه به آن جلوه ای باشکوه و متمایز می بخشد.

در چهار گوشه خارجی بنا، چهار ستون مدور و توپر با ارتفاعی حدود ۹.۵ متر و قطر ۲ متر به چشم می خورند. این ستون ها، علاوه بر نقش سازه ای و ایجاد استحکام برای دیوارهای بنا، به زیبایی و تقارن آن نیز افزوده اند. مصالح اصلی به کار رفته در ساخت گنبد علویان، آجرکاری سفالی است که به شیوه ای استادانه و با دقت فراوان اجرا شده است. استفاده از آجر در بناهای سلجوقی، بسیار رایج بوده و معماران این دوره توانسته اند با این مصالح ساده، آثار هنری پیچیده و ماندگاری خلق کنند. نمای خارجی بنا، با ردیف های منظم آجر و طرح های هندسی، حس استواری و اصالت را به بیننده منتقل می کند.

هنر آجرکاری و گچ بری: چشم نوازترین بخش بنا

بی شک، چشم نوازترین و برجسته ترین بخش گنبد علویان، هنر بی نظیر گچ بری و آجرکاری به کار رفته در آن است. این تزئینات، نشان دهنده اوج خلاقیت و ظرافت هنرمندان دوره سلجوقی است. گچ بری ها و آجرکاری ها در این بنا، به قدری پرکار و پیچیده هستند که می توان آن ها را با نفیس ترین نمونه های هنری پس از اسلام مقایسه کرد.

گچ بری ها: تزئینات گچ بری گنبد علویان شامل گل و بوته های در هم پیچیده، نقوش اسلیمی، اشکال هندسی پیچیده و کتیبه های کوفی و ثلث است. این نقوش با چنان ظرافتی اجرا شده اند که هر بیننده ای را به تحسین وا می دارند. عمق و برجستگی گچ بری ها، حس حرکت و پویایی به دیوارها می بخشد. سردر ورودی، محراب و طاق نماهای داخلی بنا، اصلی ترین بخش هایی هستند که با این گچ بری های استادانه تزئین شده اند. به ویژه، نقوش سردر ورودی و محراب، نمونه های بی نظیری از تلفیق هنر و مذهب در معماری اسلامی هستند.

آجرکاری: در کنار گچ بری، هنر آجرکاری نیز به شیوه ای خلاقانه در نمای خارجی و برخی بخش های داخلی به کار رفته است. آجرها به گونه ای چیده شده اند که طرح های هندسی متنوع و پیچیده ای را تشکیل می دهند. این آجرکاری ها نه تنها به استحکام بنا کمک می کنند، بلکه به عنوان یک عنصر تزئینی مهم نیز عمل می کنند. مقایسه گنبد علویان با دیگر بناهای هم دوره مانند گنبد سرخ مراغه، شباهت ها و تفاوت های سبکی را آشکار می سازد. هر دو بنا از آجرکاری و گچ بری های فاخر بهره برده اند، اما گنبد علویان به دلیل حجم و پیچیدگی نقوش گچ بری، نمونه ای منحصربه فرد از هنر سلجوقی در ایران است که آن را از سایر بناها متمایز می کند. استفاده از موتیف های گیاهی و هندسی در هر دو، نشان دهنده سبک رایج در آن دوره است، اما اجرای آن ها در گنبد علویان به دلیل تراکم و عمق نقوش، خیره کننده تر است.

بررسی جزئیات داخلی: از محراب تا نورگیرها

فضای داخلی گنبد علویان نیز به اندازه نمای بیرونی آن دیدنی و پر از جزئیات هنری است. پس از عبور از درب چوبی و ورود به داخل، بازدیدکننده با فضایی مواجه می شود که با وجود ابعاد نسبتاً کوچک، غنی از تزئینات و ظرافت های معماری است.

محراب: در ضلع جنوبی بنا، محراب اصلی قرار گرفته است. محراب در معماری اسلامی، نقطه ای کانونی و مقدس برای اقامه نماز است و معمولاً با زیباترین تزئینات آراسته می شود. محراب گنبد علویان نیز از این قاعده مستثنی نیست و با گچ بری های بسیار ظریف و پرکار تزئین شده است. نقوش محراب شامل کتیبه هایی با خط کوفی و ثلث، و همچنین طرح های اسلیمی و گل و بوته است که به زیبایی در هم تنیده اند و فضایی معنوی ایجاد کرده اند.

طاق نماها: در قسمت شمالی بنا، یک طاق نمای جناقی بزرگ و باشکوه به چشم می خورد که ارتفاع آن به ۱۰ متر و عرض آن به ۵.۵ متر می رسد. این طاق نما از نوع طاق های ۵ و ۷ است و در داخل آن یک قاب مستطیل شکل با ارتفاع ۵.۶ و عرض ۳.۹ متر قرار گرفته است. این قاب نیز با تزئینات گچ بری و آجرکاری زیبا احاطه شده است. طاق نماها در معماری سلجوقی نقش مهمی در ایجاد عمق بصری و تقسیم بندی فضا ایفا می کردند.

نورگیرها و درب ورودی: نور فضای داخلی گنبد علویان از طریق پنجره ها و نورگیرهایی که در نزدیکی سقف قرار دارند، تأمین می شود. این نورگیرها، نوری ملایم و دلنشین را به داخل هدایت می کنند و باعث برجسته تر شدن جزئیات گچ بری ها می شوند. درب چوبی ورودی بنا نیز، اگرچه در طول زمان مرمت شده، اما با سادگی و اصالت خود، هماهنگی زیبایی با کل بنا دارد. نمای خارجی بنا، با آجرکاری های ظریف و دو سمت آن با فضای سبز و درختان برای استراحت گردشگران، تکمیل کننده این شاهکار معماری است. از بالای سکوی ورودی نیز می توان نمایی رو به پایین از شهر را تماشا کرد که منظره ای جذاب را ارائه می دهد.

گنبد علویان، با گچ بری های بی نظیر و آجرکاری های هنرمندانه خود، شاهدی زنده بر اوج هنر و معماری دوره سلجوقی در ایران است؛ جایی که هر جزئیات، داستانی از نبوغ و ظرافت هنرمندان را روایت می کند و آن را به یکی از نفیس ترین آثار پس از اسلام تبدیل کرده است.

راهنمای عملی بازدید از گنبد علویان

بازدید از گنبد علویان، تجربه ای منحصر به فرد برای علاقه مندان به تاریخ و معماری است. برای اینکه از این بازدید حداکثر بهره را ببرید، لازم است اطلاعاتی در مورد بهترین زمان بازدید، ساعات کاری، هزینه ورودی و امکانات موجود در محل داشته باشید.

بهترین زمان بازدید

همدان به طور کلی یک شهر سرد و کوهستانی است که زمستان های بسیار سرد و پربرفی دارد و تابستان های آن خنک و دلپذیر است. با توجه به این ویژگی های آب وهوایی، بهترین زمان برای بازدید از گنبد علویان و سایر جاذبه های گردشگری همدان، فصول بهار، تابستان و اوایل پاییز است. در این فصول، هوا معتدل و مطبوع است و می توانید با آسودگی خاطر به گشت وگذار بپردازید.

• بهار (اردیبهشت تا خرداد): طبیعت همدان در این فصل سرسبز و زیباست و هوا نیز بسیار دلنشین است. بارندگی ها در بهار، طراوت خاصی به شهر می بخشند.
• تابستان (تیر تا شهریور): همدان در تابستان، برخلاف بسیاری از شهرهای مرکزی ایران، آب وهوای خنکی دارد که آن را به مقصدی عالی برای فرار از گرمای تابستان تبدیل می کند.
• اوایل پاییز (مهر و آبان): اوایل پاییز نیز با رنگارنگ شدن برگ درختان و هوای خنک، زمان مناسبی برای بازدید است. اما از اواخر آبان ماه به تدریج هوا سردتر شده و برای سفر نیاز به لباس گرم خواهید داشت.

توصیه می شود در هر فصلی که به همدان سفر می کنید، لباس مناسب همراه داشته باشید. همچنین، بهترین ساعات روز برای بازدید از گنبد علویان، ساعات اولیه صبح و یا عصر است. در این ساعات، هم نور مناسبی برای عکاسی وجود دارد و هم بنا معمولاً خلوت تر است و می توانید با آرامش بیشتری به تماشای جزئیات بپردازید. در ایام نوروز که همدان بسیار شلوغ می شود، ممکن است بنا نیز پربازدید باشد؛ در این صورت، برنامه ریزی برای بازدید در ساعات خلوت تر می تواند مفید باشد.

ساعت و هزینه بازدید

گنبد علویان همدان تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی قرار دارد و برای بازدید از آن، ساعات مشخصی تعیین شده است. این ساعات ممکن است بر اساس فصل و ایام خاص تغییر کند، اما به طور معمول می توانید در ساعات زیر از این بنا دیدن کنید:

• ساعات بازدید عادی: از ساعت ۸:۳۰ صبح تا ۱۹:۰۰ عصر.
• ساعات بازدید در ایام نوروز: ممکن است ساعات بازدید در ایام نوروز افزایش یابد یا تغییراتی داشته باشد که بهتر است پیش از سفر استعلام بگیرید.

هزینه بلیط ورودی برای بازدید از گنبد علویان نیز برای گردشگران داخلی و خارجی متفاوت است. قیمت ها ممکن است به مرور زمان و بر اساس مصوبات جدید سازمان میراث فرهنگی تغییر کند. (قیمت های ذکر شده مربوط به تاریخ آخرین به روزرسانی در سال 1402 می باشند):

• هزینه بلیط برای گردشگران داخلی: ۴ هزار تومان
• هزینه بلیط برای گردشگران خارجی: ۵۰ هزار تومان

مدت زمان پیشنهادی برای بازدید کامل و دقیق از گنبد علویان، بسته به علاقه و عمق کنجکاوی شما، می تواند متفاوت باشد. اما به طور میانگین، ۱۵ تا ۳۰ دقیقه برای تماشای جزئیات معماری، گچ بری ها و سرداب آن کفایت می کند. این زمان به شما امکان می دهد تا بدون عجله، از زیبایی های این شاهکار لذت ببرید و عکس های یادگاری تهیه کنید.

امکانات رفاهی و خدمات در محل

برای رفاه حال بازدیدکنندگان، امکانات و خدماتی در اطراف گنبد علویان و در محوطه آن فراهم شده است:

• سرویس بهداشتی: در نزدیکی بنا، سرویس بهداشتی برای استفاده بازدیدکنندگان وجود دارد.
• فضای سبز: اطراف گنبد علویان، فضای سبز و نیمکت هایی برای استراحت و گذراندن لحظاتی آرامش بخش فراهم شده است. این محوطه برای قدم زدن و لذت بردن از فضای باز مناسب است.
• راهنمایان محلی: در برخی ایام و ساعات، ممکن است راهنمایان محلی در محل حضور داشته باشند که اطلاعات تکمیلی و تاریخی درباره بنا ارائه دهند.
• قوانین و مقررات بازدید: برای حفظ و نگهداری از بنا، رعایت برخی مقررات ضروری است، مانند ممنوعیت عکاسی با فلاش در داخل بنا به دلیل آسیب رسانی به گچ بری ها و نقوش. همچنین، از دست زدن به دیوارها و نقوش تزئینی خودداری کنید.

رعایت این نکات و استفاده از امکانات موجود، تجربه بازدید شما از گنبد علویان را بهبود خواهد بخشید و خاطره ای خوش از این شاهکار معماری را برایتان رقم خواهد زد.

جاذبه های گردشگری نزدیک گنبد علویان همدان

یکی از مزایای بازدید از گنبد علویان، نزدیکی آن به چندین جاذبه گردشگری دیگر در شهر همدان است. این امکان را به شما می دهد که در یک برنامه بازدید فشرده، چندین مکان مهم و دیدنی را در یک روز کاوش کنید و از گنجینه های تاریخی و فرهنگی همدان نهایت لذت را ببرید.

آرامگاه باباطاهر

آرامگاه باباطاهر عریان، عارف و شاعر دوبیتی سرای قرن پنجم هجری، یکی از مهم ترین جاذبه های همدان است که در فاصله کمی از گنبد علویان قرار دارد. این آرامگاه که در بالای تپه ای کم ارتفاع بنا شده، با معماری معاصر و زیبا، نمادی از هنر و فرهنگ ایرانی است. بنای کنونی آرامگاه، مستطیل شکل با گنبدی فیروزه ای و منشوری با قاعده هشت ضلعی است که چشم اندازی زیبا به شهر دارد. در اطراف آرامگاه، فضای سبز و گل های رنگی منظره ای دلنشین را به خصوص در فصل بهار و تابستان ایجاد می کنند. بازدید از این مکان، علاوه بر اهمیت ادبی و تاریخی، فرصتی برای تجربه آرامش و زیبایی طبیعی است.

امامزاده عبدالله

امامزاده عبدالله، یکی دیگر از اماکن مذهبی و تاریخی نزدیک به گنبد علویان است که به دلیل دفن دو تن از افراد متدین و بزرگان همدان (پدر و پسر) از نوادگان امام موسی کاظم (ع)، مورد ارادت قلبی مردم این شهر قرار دارد. این امامزاده با معماری اسلامی سنتی خود، شامل گنبد و گلدسته های زیبا، فضایی معنوی و آرامش بخش را برای زائران و بازدیدکنندگان فراهم می کند. نزدیکی آن به گنبد علویان، امکان بازدید از هر دو مکان را در یک برنامه سفر مهیا می سازد.

تپه و موزه باستانی هگمتانه

تپه هگمتانه، یکی از بزرگترین تپه های باستانی ایران و محوطه باستانی پایتخت تابستانی مادها و پایتخت هخامنشیان، در فاصله نه چندان دوری از گنبد علویان قرار دارد. موزه هگمتانه که در این محوطه واقع شده، گنجینه ای از آثار باستانی با قدمتی بیش از ۳۰۰۰ سال را در خود جای داده است. اشیای به نمایش درآمده در این موزه، شامل الواح زرین منتسب به آریارمنه و ارشام، اشیای زرین و سیمین متعلق به دوره هخامنشی، جام های زرین و سفالینه های دوران ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی است. بازدید از این موزه و تپه باستانی، شما را با تاریخ کهن و تمدن های فراموش شده ایران آشنا می کند و تکمیل کننده خوبی برای بازدید از گنبد علویان است.

آرامگاه بوعلی سینا

آرامگاه شیخ الرئیس ابوعلی سینا، فیلسوف و پزشک شهیر ایرانی، یکی دیگر از نمادهای همدان است که ارزش علمی و فلسفی بی نظیری دارد. این آرامگاه که در مرکز شهر قرار گرفته، با معماری الهام گرفته از برج گنبد قابوس، خود شامل یک موزه از آثار و ابزار پزشکی و علمی دوران بوعلی سینا و همچنین یک کتابخانه غنی است. فاصله آرامگاه بوعلی سینا تا گنبد علویان چندان زیاد نیست و می توان هر دو را در یک برنامه بازدید گنجاند.

پیشنهاد می شود برای بهره وری بیشتر از زمان، یک برنامه بازدید یک روزه برای گنجاندن گنبد علویان در کنار آرامگاه باباطاهر، امامزاده عبدالله، موزه هگمتانه و آرامگاه بوعلی سینا تنظیم کنید. این ترتیب بازدید، به شما کمک می کند تا در زمان و انرژی خود صرفه جویی کرده و از تمام زیبایی های این بخش از همدان لذت ببرید.

اقامت و صرف غذا: هتل ها و رستوران های اطراف گنبد علویان

پس از یک روز پربار گشت وگذار در شهر تاریخی همدان و بازدید از گنبد علویان و جاذبه های اطراف آن، نیاز به استراحت و صرف یک وعده غذای دلنشین احساس می شود. خوشبختانه، منطقه اطراف گنبد علویان و همچنین سایر نقاط شهر همدان، دارای گزینه های متعددی برای اقامت و صرف غذا هستند که متناسب با سلیقه و بودجه های مختلف، خدمات مناسبی را ارائه می دهند.

رستوران های پیشنهادی

همدان به دلیل داشتن غذاهای محلی خوشمزه و رستوران های متنوع، مقصدی عالی برای علاقه مندان به خوراک است. در نزدیکی گنبد علویان و در مناطق مرکزی شهر، می توانید رستوران های با کیفیتی را پیدا کنید که انواع غذاهای سنتی ایرانی، غذاهای محلی همدان، و حتی فست فود را ارائه می دهند. برخی از رستوران های معروف و پیشنهادی در این منطقه عبارتند از:

• رستوران موزه حمام قلعه: یک تجربه منحصر به فرد در محیطی تاریخی.
• رستوران سنتی شهر همدان: برای چشیدن طعم اصیل غذاهای ایرانی.
• کبابی بناب آذربایجان: معروف به کباب های لذیذ.
• رستوران سحاب: ارائه دهنده غذاهای سنتی در فضایی دلنشین.
• پسر خوب و گلپایگان: گزینه هایی برای انواع سلیقه ها.
• رستوران باستان: تجربه ای کلاسیک از رستوران های همدان.

تنوع رستوران ها به شما امکان می دهد تا پس از بازدید از گنبد علویان، غذای مورد علاقه خود را انتخاب کرده و خستگی سفر را از تن به در کنید.

هتل ها و اقامتگاه های پیشنهادی

برای اقامت در همدان، گزینه های متنوعی از هتل های لوکس تا اقامتگاه های بوم گردی و هتل آپارتمان های اقتصادی وجود دارد. انتخاب محل اقامت بستگی به بودجه و ترجیحات شما دارد. بسیاری از این اقامتگاه ها در فاصله مناسبی از گنبد علویان و سایر جاذبه های اصلی شهر قرار دارند:

• هتل باباطاهر: هتلی نزدیک به آرامگاه باباطاهر با دسترسی خوب به سایر نقاط.
• هتل پارسیان بوعلی: یکی از هتل های لوکس و شناخته شده همدان.
• هتل امیران: هتلی با امکانات خوب و موقعیت مکانی مناسب.
• اقامتگاه الماس نوین: گزینه ای برای اقامت های اقتصادی تر.
• هتل خاتم و هتل آپارتمان الوند: دیگر گزینه های با کیفیت برای اقامت.

توصیه می شود قبل از سفر، نسبت به رزرو محل اقامت خود اقدام کنید، به خصوص اگر در ایام پیک سفر مانند نوروز یا تابستان قصد بازدید از همدان را دارید.

نکات جالب و دانستنی ها درباره گنبد علویان

گنبد علویان، جدا از ارزش های معماری و تاریخی، دارای نکات جالب و کمتر شنیده شده ای است که به جذابیت آن می افزاید و آن را در میان بناهای تاریخی ایران متمایز می کند:

• اشاره خاقانی: برخی پژوهشگران معتقدند که خاقانی شروانی، شاعر بزرگ قرن ششم هجری، در یکی از اشعار خود به گنبد سبز اشاره کرده است که به گمان آن ها، منظور همان گنبد علویان بوده است. این امر نشان دهنده شهرت و اهمیت این بنا حتی در دوران حیات خود و در میان شاعران و ادیبان معاصر آن است.
• معنای دوگانه گنبد: همانطور که پیشتر اشاره شد، واژه گنبد در برخی از متون و فرهنگ های عامیانه ایران، علاوه بر معنای سازه گنبدی شکل، به گورخانه یا مقبره نیز اطلاق می شده است. این موضوع به خوبی دلیل حفظ نام گنبد علویان را با وجود نداشتن گنبد فعلی، توجیه می کند و بر کاربری تدفینی آن تأکید دارد.
• گچ بری ها به عنوان یکی از نفیس ترین نمونه ها: گچ بری های گنبد علویان، به دلیل دقت فوق العاده، عمق زیاد و طرح های پیچیده و متنوع، به عنوان یکی از نفیس ترین و کامل ترین نمونه های هنر گچ بری پس از اسلام در ایران شناخته می شوند. این گچ بری ها نشان دهنده اوج مهارت و زیبایی شناسی هنرمندان سلجوقی هستند.
• نماد شهر همدان: گنبد علویان در کنار آرامگاه بوعلی سینا و باباطاهر، یکی از سه نماد اصلی و شناخته شده شهر همدان به شمار می رود. این بنا به دلیل زیبایی، قدمت و اهمیت تاریخی، به عنوان یکی از مهمترین مقاصد گردشگری و فرهنگی استان همدان مطرح است.
• شباهت به گنبد سرخ مراغه: گنبد علویان از نظر سبک معماری و استفاده از آجرکاری و گچ بری، شباهت هایی به گنبد سرخ مراغه دارد که نشان دهنده وحدت نسبی سبک های معماری در دوره سلجوقی در مناطق مختلف ایران است. این شباهت ها، به درک بهتر جریان های هنری آن دوران کمک می کند.
• نورپردازی شب: در شب، گنبد علویان با نورپردازی های ویژه، جلوه ای متفاوت و دیدنی پیدا می کند که بازدید از آن در ساعات پایانی روز را نیز لذت بخش می سازد.

نتیجه گیری

گنبد علویان در همدان، بیش از یک بنای تاریخی، تبلور هنر، فرهنگ و تاریخ غنی ایران اسلامی است. این شاهکار معماری دوره سلجوقی با گچ بری های بی نظیر، آجرکاری های استادانه و تاریخ پرفراز و نشیب خود، نه تنها یک مقصد گردشگری بلکه یک کلاس درس زنده برای علاقه مندان به معماری، هنر و تاریخ است. از ابتدای ساخت به عنوان یک مسجد تا تبدیل شدن به مقبره خاندان علویان و در نهایت بازسازی و حفاظت آن، گنبد علویان همواره نمادی از پایداری و شکوه بوده است.

بازدید از گنبد علویان، فرصتی بی نظیر برای قدم زدن در گذشته، لمس ظرافت های هنری استادکاران سلجوقی و درک اهمیت بناهای تاریخی در هویت ملی ماست. این تجربه با نزدیکی به دیگر جاذبه های مهم همدان نظیر آرامگاه باباطاهر، موزه هگمتانه و آرامگاه بوعلی سینا، کامل تر می شود و می تواند یک روز فراموش نشدنی را در این شهر تاریخی برای شما رقم بزند. دعوت می کنیم تا خود را مهمان این شهر کهن و این بنای اعجاب انگیز کنید و از نزدیک شاهد این گنجینه بی بدیل باشید. همدان با آب وهوای مطبوع، مردمی مهمان نواز و جاذبه های فراوان، تجربه ای ماندگار را برای هر سلیقه ای به ارمغان می آورد.