گورستان کولون Colon Cemetery

هاوانا پایتخت پر جنب و جوش کوبا شهری است که تاریخ در هر گوشه اش نفس می کشد. در میان خیابان های سنگ فرش شده و ساختمان های رنگارنگ مکانی وجود دارد که نه تنها بازتابی از گذشته است بلکه داستان های بی شماری از زندگی ها و سرنوشت ها را در دل خود جای داده است: گورستان کولون. این آرامستان وسیع و باشکوه بیش از یک مکان برای دفن مردگان است؛ آن یک موزه در فضای باز یک سند تاریخی زنده و نمادی از فرهنگ و هنر کوبایی است که بازدیدکنندگان را با زیبایی عجیب و داستان های نهفته اش مجذوب می کند. اما پشت این عظمت معماری و آرامش ظاهری روایت هایی از کمبود فضا تدفین های موقت و حتی برخورد با بقایای انسانی وجود دارد که آن را از بسیاری از گورستان های دیگر متمایز می کند. درک پیچیدگی های این مکان از قوانین خاص دفن و نگهداری اجساد گرفته تا شاهکارهای هنری که روی قبرها آرمیده اند بینشی عمیق تر از تاریخ اجتماعی و فرهنگی هاوانا به دست می دهد.

گورستان عجیب هاوانا

گورستان کریستوبال کولون که به نام گورستان کولون شهرت دارد یکی از بزرگترین و مهم ترین آرامستان های قاره آمریکا و یکی از عجیب ترین آن ها در جهان است. این گورستان در محله ودادو هاوانا واقع شده و در سال ۱۸۷۶ میلادی پس از پر شدن ظرفیت گورستان قدیمی تر اسپادا تأسیس گردید. وسعت عظیم آن که بیش از ۱۲۲ هکتار را در بر می گیرد فضایی برای دفن بیش از یک میلیون نفر در طول تاریخ فراهم کرده است. آنچه کولون را متمایز می کند نه تنها مقیاس آن بلکه رویکرد منحصر به فرد آن به مسئله دفن و نگهداری از بقایا است. در شرایطی که فضای محدود یک جزیره پرجمعیت مانند کوبا به ویژه در پایتخت همواره یک چالش بوده در این گورستان سیستمی برای مدیریت فضا ایجاد شد که در نگاه اول ممکن است غیرمعمول به نظر برسد. این سیستم شامل اجاره دادن قبرها برای مدت زمان مشخص و سپس جابجایی بقایای قدیمی تر برای ایجاد فضای جدید است.

این رویکرد که ریشه در نیاز و شرایط خاص دارد باعث شده تا گورستان کولون فراتر از یک مکان صرفاً برای خاکسپاری باشد. آن به یک مکان پویا تبدیل شده که در آن چرخه زندگی و مرگ به شکلی متفاوت با آنچه در بسیاری از فرهنگ ها مرسوم است مدیریت می شود. این پویایی همراه با تاریخ طولانی فعالیت آن از اواخر قرن نوزدهم تا به امروز لایه های مختلفی از داستان ها و سنت ها را در خود انباشته است. از همه گیری هایی مانند وبا که در گذشته به پر شدن سریع گورستان ها منجر شد و نیاز به مکان های جدید مانند کولون را تسریع کرد تا تحولات اجتماعی و اقتصادی که بر نحوه مدیریت دفن ها تأثیر گذاشته است. در نتیجه گورستان کولون نه تنها به دلیل معماری و هنر دفن بلکه به دلیل تاریخچه عملیاتی و قوانین داخلی خود به عنوان یک مکان عجیب و جذاب در هاوانا شناخته می شود.

معماری و طراحی گورستان

طراحی گورستان کولون یک شاهکار برنامه ریزی شهری و هنر معماری قرن نوزدهم است. این گورستان توسط معمار اسپانیایی کالیستو آریستو پولو (Calixto Arellano de Loizaga) طراحی شده و ساخت آن در سال ۱۸۷۱ آغاز و در سال ۱۸۷۶ به طور رسمی افتتاح شد. طراحی کلی گورستان بر اساس یک شبکه منظم و شطرنجی است که خیابان ها و بلوارهای عریضی آن را قطع می کنند و دسترسی به بخش های مختلف را آسان می سازند. این ساختار شبکه ای که یادآور طراحی شهری است به نظم و ترتیب کلی گورستان کمک می کند و بازدیدکنندگان را قادر می سازد تا به راحتی در میان هزاران آرامگاه و مقبره مسیریابی کنند.

عنصر برجسته معماری در گورستان کولون تنوع سبک ها و کیفیت هنری بناها و مجسمه های یادبود است. در حالی که سبک کلاسیک در طراحی کلی و به ویژه در دروازه ورودی اصلی مشهود است می توان تأثیرات سبک های دیگر مانند نئوکلاسیک گوتیک آرنوو (Art Nouveau) و آرت دکو (Art Deco) را نیز در آرامگاه های مختلف مشاهده کرد. این تنوع سبک ها بازتابی از دوره های مختلف تاریخی و ذائقه های هنری خانواده های متمول و شخصیت های برجسته ای است که عزیزانشان را در اینجا به خاک سپرده اند. هر آرامگاه اغلب یک اثر هنری منحصر به فرد است که با جزئیات فراوان سنگ تراشی های استادانه و مجسمه های نمادین تزئین شده است. استفاده از سنگ مرمر و گرانیت در ساخت بناها و مجسمه ها به دوام و زیبایی آن ها کمک کرده است. دروازه ورودی اصلی با طاق های باشکوه و مجسمه های نمادین ایمان امید و نیکوکاری خود یک بنای یادبود چشمگیر است و نقطه کانونی طراحی گورستان محسوب می شود. این ترکیب از برنامه ریزی منظم و هنر فردی در طراحی آرامگاه ها گورستان کولون را به یک موزه روباز از معماری و مجسمه سازی تبدیل کرده است.

ویژگی های منحصربه فرد گورستان

گورستان کولون دارای چندین ویژگی است که آن را از بسیاری از آرامستان های دیگر در سراسر جهان متمایز می کند. یکی از برجسته ترین این ویژگی ها سیستم مدیریت فضاست که به دلیل محدودیت های جغرافیایی و تراکم جمعیت در هاوانا توسعه یافته است. برخلاف گورستان هایی که در آن ها قبرها به صورت دائم خریداری می شوند در کولون قبرها اغلب برای یک دوره زمانی مشخص معمولاً پنج سال اجاره داده می شوند. پس از پایان این دوره و در صورتی که خانواده متوفی اجاره را تمدید نکنند بقایای جسد از قبر خارج شده و به یک مکان ذخیره سازی عمومی (اوسواری) منتقل می شود. این عمل که ممکن است برای برخی فرهنگ ها عجیب به نظر برسد راه حلی عملی برای مسئله کمبود فضای دفن در یک شهر در حال رشد بوده است.

این سیستم اجاره ای و جابجایی بقایا تاریخچه ای طولانی در کولون دارد و در گذشته به اشکال مختلفی اجرا می شده است. در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم قبل از تأسیس انبارهای منظم بقایای انسانی که از قبرها خارج می شدند گاهی اوقات به صورت موقت در محوطه های خاصی در داخل گورستان نگهداری می شدند. این وضعیت به ویژه در دوران جنگ اسپانیا و آمریکا در سال ۱۸۹۸ که سربازان آمریکایی در هاوانا حضور داشتند منجر به صحنه هایی شد که برای بازدیدکنندگان خارجی بسیار غیرعادی و حتی شوکه کننده بود. با گذشت زمان روش های مدیریت بقایا سازمان یافته تر شد و انبارهای عمومی (اوسواری ها) برای نگهداری منظم استخوان ها و بقایای خارج شده از قبرها ایجاد گردیدند.

علاوه بر سیستم اجاره و جابجایی گورستان کولون به دلیل وجود تعداد بی شماری از آرامگاه های خانوادگی بزرگ و باشکوه نیز منحصر به فرد است. این بناهای یادبود که اغلب به اندازه یک خانه کوچک هستند توسط خانواده های ثروتمند و بانفوذ ساخته شده اند و نه تنها به عنوان محل دفن بلکه به عنوان نمادی از جایگاه اجتماعی و ثروت آن ها عمل می کنند. این آرامگاه ها خود موزه های کوچکی از هنر و معماری هستند و شامل مجسمه ها نقوش برجسته و تزئینات فراوان می باشند که داستان ها و نمادهای مرتبط با خانواده و متوفیان را به تصویر می کشند. این ترکیب از سیستم عملیاتی منحصر به فرد و هنر غنی دفن گورستان کولون را به مکانی با اهمیت تاریخی فرهنگی و هنری فراوان تبدیل کرده است.

قبرستانی که مردم با استخوان های بیرون زده اش عکس می گیرند

داستان عکس گرفتن مردم با استخوان های بیرون زده در گورستان کولون به یک دوره خاص در تاریخ این آرامستان بازمی گردد و عمدتاً مربوط به اواخر قرن نوزدهم میلادی است. همانطور که پیشتر اشاره شد در آن زمان سیستم اجاره قبرها وجود داشت و پس از پایان دوره اجاره و عدم تمدید بقایای جسد از قبر خارج می شد. قبل از اینکه انبارهای منظم برای نگهداری این بقایا تأسیس شوند گاهی اوقات استخوان ها و جمجمه ها به صورت موقت در محوطه هایی در فضای باز جمع آوری می شدند.

در طول جنگ اسپانیا و آمریکا در سال ۱۸۹۸ زمانی که نیروهای آمریکایی هاوانا را اشغال کردند سربازان آمریکایی با این صحنه های غیرعادی در گورستان مواجه شدند. برای بسیاری از آن ها دیدن تپه هایی از استخوان های انسانی در فضای باز کاملاً شوکه کننده و در عین حال کنجکاوی برانگیز بود. گزارش ها و عکس هایی از آن دوران وجود دارد که نشان می دهد برخی از سربازان از روی کنجکاوی یا شاید بی احترامی ناشی از ناآگاهی فرهنگی با این توده های استخوان عکس می گرفتند و حتی برخی از استخوان ها را به عنوان یادگاری برمی داشتند. این رفتار که امروزه بسیار غیرمتعارف و نامناسب تلقی می شود در آن زمان نشان دهنده برخورد دو فرهنگ متفاوت با مفهوم مرگ و دفن بود.

با این حال مهم است که تأکید شود این وضعیت یک روال دائمی یا بخشی از فرهنگ دفن در کوبا نبوده است. این یک پیامد موقت از سیستم مدیریت فضای گورستان در دوره ای خاص و قبل از سازماندهی کامل روش های نگهداری بقایا در اوسواری ها بود. پس از مدتی و با دستور مقامات این بقایا جمع آوری و به صورت مناسب دفن یا در انبارهای عمومی نگهداری شدند. امروزه در حالی که فرآیند جابجایی بقایا پس از پایان دوره اجاره همچنان ادامه دارد و بقایا به اوسواری ها منتقل می شوند صحنه توده های استخوان در فضای باز دیگر در گورستان کولون مشاهده نمی شود و بازدیدکنندگان با چنین صحنه هایی مواجه نخواهند شد. عکس هایی که از آن دوران باقی مانده صرفاً اسنادی تاریخی از یک دوره گذار و یک برخورد فرهنگی خاص هستند.

مشاهیر دفن شده در گورستان

گورستان کولون به عنوان یکی از مهم ترین و قدیمی ترین آرامستان های هاوانا محل دفن بسیاری از شخصیت های برجسته و تأثیرگذار در تاریخ کوبا است. این مشاهیر شامل طیف وسیعی از افراد از جمله سیاستمداران هنرمندان نویسندگان موسیقیدانان ورزشکاران دانشمندان و رهبران نظامی هستند که نقش مهمی در شکل گیری هویت و تاریخ مدرن کوبا ایفا کرده اند. آرامگاه های آن ها اغلب از باشکوه ترین و هنرمندانه ترین بناهای موجود در گورستان هستند و به همین دلیل مورد توجه بازدیدکنندگان و علاقمندان به تاریخ و فرهنگ کوبا قرار می گیرند.

در میان مشاهیر دفن شده در کولون می توان به نام های قابل توجهی اشاره کرد. از جمله سیاستمداران و شخصیت های انقلابی که در این مکان آرمیده اند می توان به بقایای برخی از قهرمانان جنگ استقلال کوبا اشاره کرد. در عرصه هنر و فرهنگ هنرمندان و نویسندگان نامداری مانند آلخو کارپنتیه (Alejo Carpentier) رمان نویس برجسته کوبایی و برنده جایزه سروانتس و گیلرمو کابره را اینفانته (Guillermo Cabrera Infante) نویسنده و فیلمنامه نویس در این گورستان دفن شده اند. موسیقیدانان و آهنگسازانی که نقش مهمی در توسعه موسیقی کوبا داشته اند نیز در اینجا آرام گرفته اند.

ورزشکاران به ویژه در رشته بیسبال که ورزش ملی کوبا محسوب می شود نیز جایگاه ویژه ای در میان مدفونان دارند. چهره های برجسته بیسبال کوبا که در دوره های مختلف تاریخ این ورزش در کشور درخشیده اند در گورستان کولون یادبودهایی دارند. علاوه بر این پزشکان دانشمندان فیلسوفان و رهبران مذهبی که در پیشرفت جامعه کوبا سهیم بوده اند نیز در این آرامستان وسیع دفن شده اند. بازدید از بخش هایی از گورستان که به مشاهیر اختصاص دارد فرصتی برای ادای احترام به این شخصیت ها و آشنایی با بخشی از تاریخ معاصر کوبا از طریق بناهای یادبود آن ها فراهم می آورد. هر آرامگاه داستان زندگی فردی را روایت می کند که مجموع آن ها تاریخچه غنی و پیچیده ملت کوبا را تشکیل می دهد.

آیا گورستان کولون هاوانا هنوز هم فعال است؟

بله گورستان کولون هاوانا از زمان تأسیس در سال ۱۸۷۶ تاکنون همچنان فعال است و به عنوان محل اصلی دفن در پایتخت کوبا مورد استفاده قرار می گیرد.

آیا امکان بازدید از گورستان کولون برای عموم وجود دارد؟

بله گورستان کولون یک مکان عمومی است و بازدید از آن برای عموم مردم و گردشگران امکان پذیر است. اغلب برای ورود مبلغ ورودی دریافت می شود.

بهترین زمان برای بازدید از گورستان کولون چه زمانی است؟

بهترین زمان برای بازدید معمولاً در ساعات اولیه صبح یا اواخر بعدازظهر است تا از گرمای شدید هاوانا در امان باشید. همچنین بازدید در روزهای آفتابی برای دیدن جزئیات معماری مناسب تر است.