از موشک «مصطفی مصطفی» تا استفاده از تاکتیک آب

ابتکار‌های شهید چمران در جبهه‌های دفاع مقدس؛

به گزارش گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری سقف شیبدار، زمانی که دکتر مصطفی چمران به جبهه‌های جنگ تحمیلی ورود کرد، تجربه نبرد با اسرائیلی‌ها در جنوب لبنان و حضور در غائله کردستان را داشت. او که دکترای فیزیک پلاسما را از آمریکا گرفته بود، دستی بر مهندسی و ساخت انواع تسلیحات داشت و در مدت حضورش در جبهه‌ها توانست اولین موشک ایرانی را به همراه مهندس شهید مصطفی مجد بسازند. موشکی که به نام هر دوی آن‌ها «مصطفی مصطفی» نامگذاری شد.

شهید مصطفی مجد مهندس جوانی بود که در ستاد جنگ‌های نامنظم با دکتر چمران کار می‌کرد. این دو افکار بلندی در ذهن داشتند. مجد مثل خیلی از رزمنده‌های دیگر، مرید چمران بود. اصلا مگر می‌شد کسی چمران را بشناسد و شیفته مرام و اخلاق او نشود! مصطفی مجد هم نگاه مرید و مرادی به دکتر داشت. چون هر دو با سواد و پر از ایده‌های نو بودند، تصمیم گرفتند اولین موشک بومی کشورمان را بسازند. با کمترین امکانات و با بیشترین خلاقیت‌ها.

دو مصطفی

عباس کفایی قائنی، نویسنده کتاب «فیض حضور» (زندگینامه شهید مصطفی مجد) در همین خصوص می‌گوید: شهید مصطفی مجد یک مهندس جوان، تحصیلکرده و در عین حال مومن بود که در گروه تخریب شهید چمران ابتکار‌ها و خلاقیت‌های زیادی بروز می‌داد. شهید چمران بسیار به شهید مجد علاقه داشت و با هم شروع به ساخت انواع موشک‌ها مثل موشک «مصطفی مصطفی» کردند. حتی اینطور می‌شود گفت که شهید مصطفی مجد و شهید مصطفی چمران پدر صنعت موشکی کشورمان هستند و سردار شهید تهرانی‌مقدم صنعت موشکی را نهادینه کرد و گسترش داد.

دکتر چمران به غیر از موشک «مصطفی مصطفی» موشک‌های دیگری نیز طراحی کرده بود. لانچر برخی از این موشک‌ها کیسه‌های شن بودند. به این ترتیب که روی خاکریز یا کیسه‌های شن قرار می‌گرفتند و برای انهدام خطوط دفاعی دشمن مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

مهدی چمران برادر شهید چمران در همین خصوص می‌گوید: کارکرد موشک به این صورت بود که باید آن را پر از تی ان تی کرده و دور آن را ۴ موتور بازوکا که با برق کار می‌کرد می‌بستیم. سر آن شبیه موشک و انتهای آن پروانه مانند بود. هدف از ساخت این موشک انهدام خاکریز‌های دشمن و سپس هدایت آب به زیر تانک‌های آن‌ها بود.

بازوکای ساعتی

یکی از ابتکار‌های شهید چمران تعیین زمان برای شلیک موشک بازوکا بود (یک نوع موشک ضد تانک) با ساعتی ابدایی که روی موشک انداز قرار می‌دادند، تعیین می‌کردند که چه زمانی شلیک شود. سرهنگ فرتاش از نیرو‌های ستاد جنگ‌های نامنظم در همین خصوص می‌گوید: در نزدیکی دشمن روی موشک ساعت زمانی کار می‌گذاشتیم و سر یک ساعت مشخص این موشک‌ها به طرف دشمن شلیک می‌شد. بعثی‌ها تا صبح در وحشت به سر می‌برد. چون از ۱۷ کیلومتر بین کرخه کور و سوسنگرد هیچ نیرویی نداشتیم و دشمن به تصور اینکه ما در منطقه هستیم، گیج می‌شد و دشت و بیابان را می‌کوبید.

تعیین ساعت شلیک موشک انداز بازوکا آن هم با کمترین امکانات، ابتکار دیگری از شهید چمران بود که در اولین ماه‌های شروع دفاع مقدس و با توجه به محرومیت‌های شدیدی که در آن روز‌ها وجود داشت، بسیار به رزمنده‌ها کمک می‌کرد. حسین غمگین مقدم از دیگر نیرو‌های شهید چمران در شرح چگونگی تعیین زمان پرتاب موشک بازوکا می‌گوید: “یکی از ابتکار‌های دکتر چمران، تعیین زمان برای شلیک موشک‌انداز بازوکا بود. به وسیله یک ساعت و باطری‌های کتابی و یک رشته نخ و پونز و… موشک‌انداز‌ها را روی زمین و مثلاً در ۵۰ متری نیرو‌های دشمن کار می‌گذاشتیم. سپس ساعت را به نیم ساعت بعد تنظیم می‌کردیم و خودمان از منطقه دور می‌شدیم. رأس ساعتی که ما تنظیم کرده بودیم، هفت، هشت بازوکایی که کار می‌گذاشتیم، شروع به شلیک می‌کردند و چادر، سنگر یا خودرو‌های دشمن را منهدم می‌کردند. بعد آنها به تصور اینکه حمله شده است تا دو ساعت بعد یک ریز به اطراف شلیک می‌کردند. ما هم از فاصله دور با دوربین تماشا می‌کردیم و می‌خندیدم!.پ

ممد خمپاره

محمد نخستین که در ستاد جنگ‌های نامنظم به دلیل کار با انواع خمپاره اندازه‌ها به «ممد خمپاره» معروف بود، خاطرات بسیار زیبایی از ابتکار‌های شهید چمران در ساخت انواع تسلیحات یا کاربرد تاکتیک‌های مختلف برای شکست دشمن بیان می‌کند. نخستین با اشاره به اینکه شهید چمران به غیر از موشک، اولین زیردریایی ایرانی را نیز ساخته بود، می‌گوید: اولین زیردریایی ایران را که طولی سه، چهار متری و عرضی ۸۰ سانتی داشت، شهید چمران و چند نفر از همرزمانش ساختند و حتی آن را در آب انداختند و عملیاتی کردند. این زیردریایی بعد از اینکه ستاد در سپاه ادغام شد توسط مهندس چمران برادر دکتر به یک گاراژ در خیابان طالقانی تهران منتقل شده بود که مدت‌ها خاک می‌خورد و الان نمی‌دانم در کجاست. اولین نفربر زرهی شنی‌دار نیز در همین ستاد جنگ‌های نامنظم ساخته شد. مهندس مجد، از نیرو‌های ستاد، اولین موشک ۹ متری ایرانی را ساخته بود که به عمق خاکریز دشمن نفوذ و آن را منهدم می‌کرد. همگی این ابتکارات با فرماندهی موفق دکتر چمران صورت می‌گرفت. ستاد در اهواز کارگاهی داشت که متخصصانش می‌توانستند هر گونه سلاحی را بازسازی و تعمیر کنند.

تاکتیک آب

استفاده از آب رودخانه هایی، چون کرخه برای متوقف کردن نیروی زرهی دشمن از تاتیک‌هایی بود که دکتر چمران چند بار در جبهه جنوب از آن بهره برد. یکی از همرزمانش در همین خصوص می‌گوید: دکتر می‌گفت می‌توان دشمن را تنها با آب شکست داد و او را عقب راند. ایشان همین کار را هم کرد و اولین بار با سدی که در کرخه کور زدند، ماشین جنگی دشمن را در منطقه کوهه زمین گیر کردند و به عقب راندند. در نوبت بعدی کانالی به عرض ۱۰۰ متر و به طول ۲۰ کیلومتر حفر کردند که از کرخه تا زیر پای دشمن در جنگل گمبوعه می‌رفت و باعث شد آنها از این منطقه نیز عقب‌نشینی کنند. بعد از شکست طرح بنی‌صدر طی عملیات ۲۸ صفر (عملیات نصر) که منجر به پیشروی دشمن در محور هویزه و سوسنگرد شد، باز طرح دکتر چمران بود که با حفر کانالی در نیستان (شعبه‌ای از کرخه در سوسنگرد) باعث شد دشمن عقب بنشیند. در مجموع این اقدامات، شهید چمران تنها با بهره‌گیری از تاکتیک آب انداختن زمین‌ها، دشمن را از اهواز تا سوسنگرد و در پهنه‌ای به طول ۵۰ کیلومتر عقب راند.

موتوری‌های ستاد

تشکیل گروه موتورسواران یکی دیگر استراتژی نظامی شهید چمران بود که در ستاد جنگ‌های نامنظم آن را به اجرا گذاشت. شهید چمران موتور‌ها را توسط آشنایانی که در دوبی داشت سفارش می‌داد و تحویل می‌گرفت. موتور‌ها را از نظر روشنایی ساقط می‌کردند و چراغ‌ها را به طور کامل باز می‌کردند. به این خاطر که شب‌ها چراغ آنها باعث شناسایی شان توسط دشمن نشود. بعد تمام بدنه موتور را گل می‌مالیدند و به وسیله گونی قسمت‌های براق و رنگی را با گونی یا گل می‌پوشاندند و موتور را تحویل نیرو‌ها می‌دادند.

مختار احمدی پور یکی دیگر از همرزمان شهید چمران در همین خصوص بیان می‌دارد: موتورسواران کار پیک را انجام می‌دادند و به سرعت‌عمل بالایی نیاز داشتند. آن زمان غالباً در مناطق نبرد جاده‌ای وجود نداشت تا اتومبیل‌ها بتوانند به راحتی تردد کنند؛ لذا موتور‌ها می‌توانستند با سرعت بالایی در همان ناهمواری زمین خودشان را از یک خط به خط دیگر برسانند یا اینکه از همان منطقه به اهواز و ستاد بیایند. قسمتی از ستاد که شامل دفتر دکتر چمران می‌شد داخل دانشگاه جندی‌شاپور اهواز بود و قسمتی از کار‌های عملیاتی در فلکه چهار شیر قرار داشت. ضمن اینکه موتور‌ها می‌توانستند در زمین‌های ناهموار عملکرد خوبی داشته باشند، در شب‌های عملیات هم برانکارد‌های کوچکی پشتش تعبیه می‌شد و حالت یک پشت ترک نیم‌متری داشت و اگر کسی زخمی می‌شد موتورسوار می‌توانست شبانه نیروی زخمی را از منطقه خارج کند. زخمی را پشت موتور می‌بستند و موتور سریع باید فاصله سه، چهار کیلومتری خط تا پشت خط را طی می‌کرد.

قدرت جذب

دکتر مصطفی چمران پر از ایده و خلاقیت بود و با نگاه بازی که داشت، باعث جذب افراد با سلائق مختلف به جبهه‌های جنگ می‌شد. در اطراف او از مردم معمولی کوچه و بازار گرفته تا مهندسان و دانشجویان تحصیل کرده، همه جوره آدمی یافت می‌شد. چمران توانسته بود همه این افراد را در ستاد جنگ‌های نامنظم به کار گیرد و از توانایی‌های هر فردی به جا و در موقعیت خودش استفاده کند.

گروه موتور سوار‌های چمران تعدادی جوان مشتی معاب بودند که از تپه‌های عباس آباد و زمین‌های خاکی اطراف تهران به جبهه رفته بودند. یا شهید مصطفی مجد و چند مهندس تحصیلکرده دیگر که او را در طراحی تسلیحات یاری می‌کردند، نخبه‌هایی بودند که با قدرت جذب شهید چمران به جبهه‌ها آمده و از علم خود برای پیشبرد کار جنگ استفاده می‌کردند.

چمران قدرت جذب بسیار بالایی داشت. این مساله در کنار مدیریت فوق العاده او باعث شده بود تا ستاد جنگ‌های نامنظم در عمر یک سال و نیمه خود، تبدیل به کابوسی برای دشمن شود. عاقبت دکتر چمران در ۳۱ خردادماه ۱۳۶۰ در جبهه دهلاویه به شهادت رسید. ستاد جنگ‌های نامنظم نیز آبان ماه همان سال در سپاه ادغام شد.