مهریه زن چقدر است

مهریه، تعهدی مالی است که مرد هنگام عقد نکاح به زن می پردازد یا بر عهده می گیرد. میزان مهریه توافقی است و سقف قانونی مشخصی ندارد، اما در صورت مطالبه و اجرای آن، قوانین حمایتی خانواده، به ویژه ماده ۲۲، در خصوص نحوه وصول و سقف اجرایی (۱۱۰ سکه) شرایط خاصی را اعمال می کنند. این حق قانونی از دیرباز در فرهنگ و قوانین ایران جایگاه ویژه ای داشته و در سال های اخیر با توجه به تغییرات اجتماعی و اقتصادی، ابهامات و دغدغه های بسیاری را برای زوجین، خانواده ها و عموم مردم ایجاد کرده است. درک صحیح از مهریه، انواع آن، نحوه مطالبه و قوانین حاکم بر آن، برای هر فردی که قصد ازدواج دارد یا با مسائل حقوقی خانواده سروکار پیدا کرده، ضروری است.

مقاله حاضر با هدف ارائه یک راهنمای جامع، دقیق و به روز درباره مهریه زن در ایران، تدوین شده است. این نوشتار تمامی جنبه های قانونی، اجرایی و اجتماعی مهریه را بر اساس آخرین قوانین و رویه های قضایی (به ویژه در سال ۱۴۰۴ شمسی) روشن می کند. تلاش بر این است که با پاسخگویی به متداول ترین سؤالات و ابهامات، به آگاهی بخشی کامل و کمک به تصمیم گیری آگاهانه درباره این موضوع مهم کمک کند تا از فشارهای روانی ناشی از ناآگاهی حقوقی کاسته شود.

مهریه چیست؟ مبانی و تعاریف

مهریه یکی از ارکان اصلی عقد نکاح در فقه اسلامی و قانون مدنی ایران است که با هدف حمایت از حقوق مالی زن و ایجاد پشتوانه اقتصادی برای او در زندگی مشترک و پس از آن، تعریف شده است. این مفهوم ریشه های عمیقی در فرهنگ و سنت های جامعه ایرانی دارد و نمادی از صداقت مرد در تشکیل خانواده تلقی می شود.

تعریف حقوقی و فقهی مهریه

از نظر حقوقی و فقهی، مهریه (صَداق یا مَهر) مالی است که مرد هنگام عقد نکاح به همسر خود می پردازد یا متعهد به پرداخت آن می شود. در ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی ایران آمده است: «به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بکند.» این بدان معناست که به محض جاری شدن صیغه عقد، زن مالک مهریه شده و این حق برای او ایجاد می شود که هر زمان که بخواهد، آن را مطالبه کند. مهریه می تواند شامل هر مالی باشد که ارزش اقتصادی داشته و قابل تملک باشد، مانند وجه نقد، سکه، طلا، ملک، سهام، یا حتی آموزش هنری و معنوی. هدف اصلی مهریه، تأمین پشتوانه مالی برای زن و نشانه ای از احترام و تعهد مرد است.

انواع مهریه در قانون مدنی

قانون مدنی ایران سه نوع اصلی مهریه را شناسایی می کند که هر کدام شرایط و احکام خاص خود را دارند:

• مهرالمسمی: این رایج ترین نوع مهریه است و به مهریه ای گفته می شود که میزان و نوع آن با توافق صریح زوجین (زن و مرد) و در حضور شاهدان، در هنگام عقد نکاح تعیین و در سند ازدواج ثبت می شود. این مهریه از زمان عقد، به ملکیت زن درمی آید و او می تواند آن را مطالبه کند.
• مهرالمثل: در مواردی که مهریه ای در عقد نکاح تعیین نشده باشد یا اگر تعیین شده، باطل باشد و رابطه زناشویی (نزدیکی) نیز میان زوجین برقرار شده باشد، مهریه ای به نام مهرالمثل به زن تعلق می گیرد. میزان این مهریه بر اساس عرف و عادت جامعه، شأن و موقعیت خانوادگی زن، تحصیلات، سن، زیبایی و سایر شرایط مشابه تعیین می شود. دادگاه در این خصوص رأی صادر می کند.
• مهرالمتعه: این نوع مهریه در صورتی مطرح می شود که در عقد نکاح، مهریه ای تعیین نشده باشد و رابطه زناشویی نیز بین زوجین برقرار نشده و طلاق قبل از نزدیکی واقع شود. در این حالت، مرد موظف است بر اساس توانایی مالی خود و با توجه به وضعیت اقتصادی اش، مالی را به زن بپردازد. تعیین میزان مهرالمتعه بر عهده دادگاه است که با در نظر گرفتن وضعیت مالی مرد (و نه شأن زن) آن را مشخص می کند.

دسته بندی مهریه بر اساس شرایط پرداخت

مهریه علاوه بر انواع ذکر شده، بر اساس شرایط پرداخت نیز به دو دسته اصلی تقسیم می شود که در سند ازدواج مشخص می گردد:

1. مهریه عندالمطالبه: این نوع مهریه به معنای آن است که زن می تواند در هر زمان و بدون نیاز به اثبات توانایی مالی مرد، آن را از همسرش مطالبه کند. به محض درخواست زن، مرد موظف به پرداخت مهریه است. در صورتی که مرد از پرداخت امتناع کند، زن می تواند از طریق قانونی اقدام به وصول آن نماید. بخش عمده ای از مهریه ها در ایران به صورت عندالمطالبه تعیین می شوند.
2. مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، پرداخت آن مشروط به اثبات توانایی مالی (استطاعت) مرد توسط زن است. به عبارت دیگر، زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که ثابت نماید مرد توانایی مالی برای پرداخت آن را دارد. اثبات این توانایی مالی بر عهده زن است و می تواند با معرفی اموال، دارایی ها یا منابع درآمدی مرد انجام شود. این نوع مهریه فشار کمتری را بر مرد وارد می کند، اما فرآیند مطالبه آن برای زن پیچیده تر و زمان برتر است.

سقف مهریه و قوانین اجرایی (ماده 22 قانون حمایت خانواده)

در سال های اخیر، یکی از پربحث ترین موضوعات در حوزه مهریه، سقف اجرایی آن و نحوه برخورد قانون با مهریه های سنگین است. ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، نقش کلیدی در تعیین این سقف و ضوابط اجرایی مهریه ایفا می کند.

قانون حمایت خانواده و نقش آن در تعیین سقف اجرایی مهریه

با تصویب قانون حمایت خانواده در سال ۱۳۹۱، تحولات مهمی در زمینه مطالبه و اجرای مهریه رخ داد. هدف اصلی این تغییرات، کاهش آمار زندانیان مهریه و تعدیل انتظارات در خصوص مهریه های بسیار بالا بود. بر اساس ماده ۲۲ این قانون، «چنانچه مهریه زوجه بیش از ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی باشد، وصول مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه منوط به اثبات ملائت (توانایی مالی) زوج توسط زوجه است.» این ماده به صراحت، بین مهریه تا ۱۱۰ سکه و مهریه بیش از آن تفاوت قائل شده و ضمانت اجرای متفاوتی برای هر کدام تعیین کرده است. این قانون در واقع مهریه را کاهش نداده، بلکه نحوه مطالبه و ضمانت اجرای بخش مازاد بر ۱۱۰ سکه را دستخوش تغییر کرده است.

مهریه تا 110 سکه (ضمانت اجرای حقوقی و کیفری)

در صورتی که مهریه زن تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی (یا معادل آن) تعیین شده باشد، مطالبه آن مشمول مقررات ماده ۲ قانون اجرای محکومیت های مالی است. این بدان معناست که:

• نحوه مطالبه مهریه تا سقف 110 سکه: زن می تواند از طریق دادگاه خانواده یا اجرای ثبت (در صورت رسمی بودن سند ازدواج) اقدام به مطالبه مهریه خود کند. دادگاه در این موارد، فرض را بر توانایی مالی مرد برای پرداخت مهریه (چه به صورت یکجا، چه اقساط) قرار می دهد.
• وضعیت حکم جلب و حبس برای مهریه: یکی از مهم ترین ابهامات رایج، در مورد حبس مرد بابت مهریه است. بر اساس رویه های قضایی کنونی، اگر مرد از پرداخت مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه امتناع کند و دادخواست اعسار (ناتوانی مالی) ندهد، یا درخواست اعسار او توسط دادگاه رد شود، زن می تواند درخواست حکم جلب او را داشته باشد. اما باید توجه داشت که دادگاه همیشه اولویت را به تقسیط مهریه می دهد و حبس، آخرین راهکار محسوب می شود. مرد می تواند با اثبات عدم توانایی مالی خود، درخواست اعسار داده و مهریه را به صورت اقساطی پرداخت کند. در این صورت، حکم جلب و حبس منتفی خواهد بود.
• لزوم اثبات عدم توانایی مالی توسط مرد در این سقف: برای مهریه های تا ۱۱۰ سکه، بار اثبات عدم توانایی مالی بر عهده مرد است. یعنی مرد باید به دادگاه ثابت کند که توان پرداخت مهریه به صورت یکجا را ندارد تا بتواند از مزایای تقسیط یا اعسار بهره مند شود.

مهریه بیش از 110 سکه (فقط با اثبات تمکن مالی)

وضعیت مهریه هایی که از ۱۱۰ سکه فراتر می روند، متفاوت است. در این موارد، قانون حمایت خانواده رویکرد متفاوتی را در پیش گرفته است:

• نحوه مطالبه و وصول مهریه در مازاد 110 سکه: زن همچنان حق مطالبه کل مهریه خود را دارد، اما برای وصول بخش مازاد بر ۱۱۰ سکه، لازم است که تمکن مالی مرد را ثابت کند. یعنی زن باید به دادگاه نشان دهد که مرد دارای اموال و دارایی کافی برای پرداخت این بخش از مهریه است.
• عدم امکان صدور حکم جلب برای مازاد بر 110 سکه: برای بخش مازاد بر ۱۱۰ سکه مهریه، امکان صدور حکم جلب یا حبس برای مرد وجود ندارد. حتی اگر مرد توانایی مالی برای پرداخت مازاد را داشته باشد اما از پرداخت آن امتناع کند، زن نمی تواند حکم جلب او را بگیرد و تنها می تواند از طریق توقیف اموال وی، مهریه را وصول کند.
• لزوم اثبات تمکن مالی مرد توسط زن برای وصول مازاد: در این بخش، برخلاف مهریه تا ۱۱۰ سکه، بار اثبات توانایی مالی مرد بر عهده زن است. زن باید با معرفی اموال و دارایی های مرد، استطاعت او را برای پرداخت مازاد مهریه به دادگاه ثابت کند.

ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده تأکید می کند که در مهریه های بالای ۱۱۰ سکه، دادگاه تنها با احراز توانایی مالی مرد، حکم به پرداخت مازاد را صادر می کند و در غیر این صورت، امکان اعمال ضمانت اجرای حبس وجود ندارد.

محاسبه و تعدیل مهریه

نحوه محاسبه و تعدیل مهریه بسته به نوع آن (وجه نقد یا سکه و طلا) متفاوت است:

• مهریه وجه نقد: اگر مهریه به صورت وجه نقد (مثلاً مبلغی پول) تعیین شده باشد، ارزش آن با گذشت زمان و تورم، کاهش می یابد. قانونگذار برای حمایت از حقوق زن، پیش بینی کرده است که مهریه وجه نقد بر اساس شاخص قیمت سالانه که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می شود، تعدیل و به روزرسانی گردد. این تعدیل به این معناست که ارزش مهریه با توجه به نرخ تورم از زمان عقد تا زمان مطالبه، محاسبه و پرداخت می شود تا قدرت خرید آن حفظ شود.
• مهریه سکه و طلا: مهریه ای که به صورت سکه (مانند سکه تمام بهار آزادی، نیم سکه یا ربع سکه) یا طلا تعیین شده باشد، بر اساس قیمت روز مطالبه محاسبه و پرداخت می شود. به عبارت دیگر، اگر زن امروز مهریه خود را مطالبه کند، قیمت روز سکه یا طلا در همان روز مبنای پرداخت قرار می گیرد. این نوع مهریه معمولاً کمتر تحت تأثیر تورم قرار می گیرد، زیرا ارزش ذاتی طلا و سکه حفظ می شود و با افزایش قیمت ارز و تورم، ارزش آن ها نیز افزایش می یابد.

مراحل مطالبه و وصول مهریه (گام به گام)

مطالبه و وصول مهریه فرآیندی حقوقی است که می تواند از دو مسیر اصلی، یعنی اجرای ثبت یا دادگاه خانواده، پیگیری شود. آشنایی با این مراحل برای زنانی که قصد مطالبه مهریه خود را دارند، بسیار مهم است.

مطالبه از طریق اجرای ثبت

اگر سند ازدواج به صورت رسمی تنظیم شده باشد (که معمولاً در دفاتر اسناد رسمی انجام می شود)، زن می تواند برای مطالبه مهریه خود ابتدا به اداره ثبت اسناد و املاک مراجعه کند. این روش معمولاً سریع تر و کم هزینه تر از مسیر دادگاه است:

1. شرایط و مدارک لازم: زن با در دست داشتن سند رسمی ازدواج خود، به دفترخانه ای که عقد در آن به ثبت رسیده یا به دایره اجرای ثبت (مستقر در اداره ثبت اسناد محل وقوع ازدواج) مراجعه می کند.
2. مراحل اداری و صدور اجرائیه: در این مرحله، زن تقاضای صدور اجرائیه مهریه را ثبت می کند. از طرف اجرای ثبت، اجرائیه به مرد ابلاغ می شود و او ۱۰ روز مهلت دارد تا مهریه را پرداخت کند یا ترتیبات پرداخت آن را فراهم آورد. اگر مرد در این مدت مهریه را نپردازد، زن می تواند با معرفی اموال و دارایی های مرد (مانند ملک، خودرو، حساب بانکی، سهام، حقوق و مزایای دریافتی)، درخواست توقیف آن ها را از اجرای ثبت نماید.

در صورت توقیف اموال، اداره ثبت اقدام به کارشناسی و فروش آن ها نموده و مهریه زن را از محل حاصل از فروش، پرداخت می کند. در مورد حقوق مرد کارمند نیز، تا یک سوم حقوق (در صورت جدایی و عدم ازدواج مجدد مرد) یا یک چهارم (در زمان تاهل) قابل توقیف و پرداخت به زن است.

مطالبه از طریق دادگاه خانواده

اگر سند ازدواج به صورت رسمی نباشد، یا اگر زن از طریق اجرای ثبت نتیجه ای نگرفته باشد، می تواند به دادگاه خانواده مراجعه کند. این مسیر نیز مستلزم طی کردن مراحل حقوقی مشخصی است:

1. شرایط و مدارک لازم: زن باید یک دادخواست مطالبه مهریه تنظیم کرده و آن را به دادگاه خانواده ارائه دهد. مدارک لازم شامل کپی مصدق سند ازدواج، کارت ملی و هرگونه مدرکی که اثبات کننده دارایی های مرد باشد (در صورت مطالبه مهریه بیش از ۱۱۰ سکه)، است.
2. روند دادخواهی و صدور حکم: پس از ثبت دادخواست، دادگاه طرفین را برای رسیدگی دعوت می کند. در جلسات دادگاه، هر یک از طرفین می توانند ادله خود را ارائه دهند. پس از بررسی های لازم، دادگاه اقدام به صدور حکم در خصوص مهریه می کند. این حکم می تواند شامل الزام مرد به پرداخت مهریه به صورت یکجا یا اقساط باشد. پس از صدور حکم و قطعیت آن، زن می تواند از طریق واحد اجرای احکام دادگستری، نسبت به وصول مهریه اقدام کند.

توقیف اموال و دارایی های مرد

یکی از راه های مؤثر برای وصول مهریه، توقیف اموال و دارایی های مرد است. این اقدام می تواند همزمان با مطالبه مهریه یا پس از صدور حکم انجام شود. انواع اموال قابل توقیف عبارتند از:

• اموال منقول: شامل خودرو، موجودی حساب های بانکی، سهام بورس، مطالبات مرد از اشخاص دیگر و سایر دارایی های قابل جابه جایی.
• اموال غیرمنقول: شامل ملک، زمین و هرگونه دارایی ثابت. البته در توقیف اموال، مستثنیات دین باید رعایت شود. مستثنیات دین شامل مواردی مانند منزل مسکونی مورد نیاز، اثاثیه ضروری زندگی، ابزار کار و سایر اموالی است که برای زندگی حداقلی مرد ضروری هستند و قابل توقیف نیستند.
• توقیف حقوق و مزایای مرد: همانطور که پیش تر اشاره شد، بخشی از حقوق و مزایای مرد شاغل نیز می تواند به نفع زن توقیف و به عنوان مهریه پرداخت شود. این درصد بسته به وضعیت تأهل مرد و نوع طلاق متغیر است. توقیف اموال به زن این امکان را می دهد که حتی بدون رضایت مرد، حق قانونی خود را استیفا کند.

تقسیط مهریه و اعسار از پرداخت

در بسیاری از پرونده های مهریه، مرد ممکن است توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد. در چنین شرایطی، قانون راهکارهایی مانند تقسیط مهریه و اعسار از پرداخت را پیش بینی کرده است تا از زندانی شدن مرد جلوگیری شده و در عین حال، حق زن نیز پایمال نشود.

درخواست اعسار چیست؟

اعسار در لغت به معنای تنگدستی و ناتوانی مالی است. در اصطلاح حقوقی، درخواست اعسار به معنای ادعای مرد مبنی بر عدم توانایی مالی برای پرداخت یکجای مهریه است. هدف از طرح این درخواست، تقسیط مهریه به اقساط کوچک تر و متناسب با درآمد و دارایی های مرد است تا او بتواند بدون فشار مالی شدید، به تعهدات خود عمل کند. مرد می تواند همزمان با دریافت ابلاغیه مهریه یا حتی پس از صدور حکم پرداخت، دادخواست اعسار را به دادگاه تقدیم کند.

شرایط پذیرش درخواست اعسار

پذیرش درخواست اعسار توسط دادگاه، منوط به اثبات عدم توانایی مالی مرد است. این اثبات باید با ارائه مدارک و شواهد کافی صورت گیرد:

• اثبات عدم توانایی مالی: مرد باید به دادگاه نشان دهد که دارایی های او (غیر از مستثنیات دین) کفاف پرداخت مهریه را به صورت یکجا نمی دهد و درآمد او نیز برای پرداخت اقساط سنگین کافی نیست. این اثبات می تواند شامل ارائه لیست دارایی ها، شهادت شهود، صورتحساب بانکی و مدارک مربوط به هزینه های زندگی باشد.
• شهادت شهود: معمولاً برای اثبات اعسار، مرد باید دو نفر شاهد عاقل و بالغ را به دادگاه معرفی کند که از وضعیت مالی او آگاه باشند و شهادت دهند که او توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد.

دادگاه پس از بررسی مدارک و شنیدن شهادت شهود، در مورد پذیرش یا رد درخواست اعسار تصمیم گیری می کند. در صورت رد اعسار، مرد موظف به پرداخت یکجای مهریه خواهد بود و در صورت عدم پرداخت، ممکن است با حکم جلب مواجه شود.

نحوه تعیین اقساط مهریه توسط دادگاه

در صورتی که دادگاه درخواست اعسار مرد را بپذیرد، با توجه به عوامل مختلفی، اقدام به تعیین مبلغ پیش پرداخت (قسط اول) و تعداد اقساط ماهانه می کند. این عوامل شامل:

• توانایی مالی مرد: میزان درآمد، شغل، هزینه های زندگی، تعداد فرزندان تحت تکفل و سایر تعهدات مالی مرد.
• میزان مهریه: تعداد سکه ها یا ارزش ریالی مهریه.
• شرایط زن: نیازهای مالی و وضعیت اقتصادی زن (هرچند تأثیر کمتری دارد).

دادگاه سعی می کند اقساط را به گونه ای تعیین کند که هم برای مرد قابل پرداخت باشد و هم حقوق زن به تدریج وصول شود. معمولاً مبلغ پیش پرداخت، بسته به توانایی مالی مرد، از چند سکه تا مبلغی معادل آن متغیر است و اقساط ماهانه نیز می تواند به صورت یک سکه، نیم سکه یا حتی کسری از سکه تعیین شود.

پیامدهای عدم پرداخت اقساط مهریه

پس از تعیین اقساط مهریه توسط دادگاه، مرد موظف است در تاریخ های مقرر، اقساط را به زن پرداخت کند. در صورت عدم پرداخت هر یک از اقساط، پیامدهای حقوقی زیر متوجه مرد خواهد شد:

• حکم جلب: زن می تواند برای اقساط معوقه، درخواست حکم جلب مرد را از دادگاه نماید. این حکم می تواند منجر به بازداشت موقت مرد شود تا زمانی که نسبت به پرداخت اقساط معوقه اقدام کند یا با زن به توافق برسد.
• توقیف اموال: زن می تواند مجدداً اقدام به شناسایی و توقیف اموال مرد به میزان اقساط پرداخت نشده نماید.
• تأثیر بر سابقه حقوقی: عدم پرداخت اقساط، سابقه حقوقی منفی برای مرد ایجاد می کند که می تواند در آینده در سایر پرونده های حقوقی او تأثیرگذار باشد.

مهم است که مردان به تعهدات خود در خصوص اقساط مهریه پایبند باشند و در صورت بروز هرگونه مشکل در پرداخت، مراتب را به دادگاه اطلاع دهند تا راهکاری قانونی برای آن پیدا شود و از پیامدهای ناگوار حقوقی جلوگیری شود.

مهریه در شرایط خاص و ابهامات رایج

مسائل مربوط به مهریه تنها به مراحل مطالبه و پرداخت محدود نمی شود. در بسیاری از شرایط خاص و موقعیت های پیش بینی نشده در زندگی مشترک، سؤالات و ابهامات زیادی در مورد تکلیف مهریه پیش می آید که لازم است به آن ها پاسخ داده شود.

مهریه و طلاق

رابطه مهریه با طلاق، یکی از پیچیده ترین و پرچالش ترین جنبه های حقوقی آن است. بسته به اینکه طلاق از سوی مرد، زن یا به صورت توافقی باشد، وضعیت مهریه متفاوت خواهد بود:

• طلاق از طرف مرد: اگر مرد بدون دلیل موجه و صرفاً به خواست خود زن را طلاق دهد، موظف است تمام مهریه او را (به صورت یکجا یا اقساط، بسته به تمکن مالی و رأی دادگاه) بپردازد. در این شرایط، حتی اگر مرد توانایی پرداخت یکجا را نداشته باشد، دادگاه با پذیرش اعسار، مهریه را تقسیط خواهد کرد، اما او به هر حال مکلف به پرداخت کل مهریه است.
• طلاق از طرف زن: در صورتی که زن با داشتن دلایل موجه و قانونی (مانند عسر و حرج) درخواست طلاق دهد، مهریه او همچنان به قوت خود باقی است و مرد موظف به پرداخت آن خواهد بود. اما اگر زن بدون دلیل موجه درخواست طلاق دهد، ممکن است در جریان رسیدگی، دادگاه او را تشویق به بخشش بخشی از مهریه (اصطلاحاً بذل مهریه) کند تا مرد راضی به طلاق شود. این امر به صورت توافقی و با رضایت زن صورت می گیرد و اجباری در آن نیست.
• طلاق خلع و مبارات: این دو نوع طلاق، از انواع طلاق بائن هستند که در آن ها زن با بخشیدن قسمتی یا تمام مهریه خود، رضایت مرد را برای طلاق جلب می کند. در طلاق خلع، زن به دلیل کراهت شدید از مرد، مالی را به او می بخشد تا طلاق بگیرد. در طلاق مبارات نیز، کراهت دوطرفه است و زن مالی را به مرد می بخشد، اما میزان آن نباید از مهریه بیشتر باشد.

آیا قانون جدید مهریه (مثلاً 14 سکه) تصویب شده است؟

یکی از باورهای غلط و ابهامات رایج در جامعه، وجود قانونی تحت عنوان قانون جدید مهریه ۱۴ سکه است. باید تأکید کرد که تا این لحظه (سال ۱۴۰۴) چنین قانونی به تصویب نهایی نرسیده است. طرح هایی برای اصلاح قانون مهریه و تعیین سقف برای آن در مجلس شورای اسلامی مطرح شده و در حال بررسی است، اما هیچ یک از این طرح ها به مرحله تصویب نهایی نرسیده اند و به قانون تبدیل نشده اند. بنابراین، تمام صحبت ها درباره سقف ۱۴ سکه به عنوان مهریه قانونی، صرفاً در حد طرح و پیشنهاد است و مبنای قانونی ندارد. قوانین فعلی همچنان بر اساس ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده است که سقف اجرایی ۱۱۰ سکه را برای ضمانت اجرای حبس، مد نظر قرار می دهد.

در چه صورتی مهریه به زن تعلق نمی گیرد؟

در برخی شرایط خاص، ممکن است تمام یا بخشی از مهریه به زن تعلق نگیرد:

• طلاق قبل از نزدیکی: اگر طلاق قبل از برقراری رابطه زناشویی (نزدیکی) واقع شود، زن فقط مستحق نصف مهریه خواهد بود. این حکم برای مهرالمسمی است.
• بخشش مهریه: زن با اختیار کامل و بدون هیچ اجباری می تواند تمام یا بخشی از مهریه خود را به مرد ببخشد. این بخشش می تواند به صورت شفاهی یا کتبی باشد، اما برای اثبات آن در مراجع قضایی، سند کتبی یا اقرار در دادگاه ضروری است. در صورت بخشش، مهریه به زن تعلق نمی گیرد.
• فوت زن بدون ورثه خاص: در صورت فوت زن قبل از مطالبه مهریه، مهریه او به ورثه اش تعلق می گیرد. اما اگر زن هیچ ورثه ای نداشته باشد (مانند نداشتن پدر، مادر، فرزند و همسر)، مهریه او به بیت المال منتقل می شود.
• فسخ نکاح: در صورت فسخ نکاح (به دلیل عیوب زن یا مرد که در قانون مدنی آمده است)، بسته به زمان فسخ (قبل از نزدیکی یا بعد از آن) و نوع عیب، ممکن است تمام یا بخشی از مهریه به زن تعلق نگیرد.

تاثیر خیانت زن بر مهریه

یکی دیگر از ابهامات رایج، تأثیر خیانت زن بر مهریه است. بر اساس قوانین فعلی و رویه قضایی ایران، خیانت زن به تنهایی باعث سلب حق مهریه او نمی شود. مهریه یک حق قانونی و مالی است که به محض جاری شدن عقد نکاح برای زن ایجاد می شود و تنها در موارد خاصی که در قانون تصریح شده، ساقط می شود (مانند طلاق قبل از نزدیکی یا بخشش مهریه). بنابراین، حتی اگر خیانت زن در دادگاه اثبات شود، این امر نمی تواند به طور مستقیم منجر به عدم تعلق مهریه به او گردد. البته، خیانت می تواند در تصمیم گیری های دادگاه در مورد سایر حقوق مالی زن (مانند نفقه) یا حضانت فرزندان تأثیرگذار باشد، اما به خودی خود مهریه را ساقط نمی کند.

آیا مهریه مالیات دارد؟

مطالبه و وصول مهریه به خودی خود مشمول مالیات نمی شود. مهریه به عنوان یک دین و حق قانونی تلقی می شود و نه به عنوان درآمد یا سود مشمول مالیات. با این حال، باید به این نکته توجه داشت که برای مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت یا دادگاه، هزینه هایی وجود دارد که به آن ها نیم عشر اجرایی یا هزینه های دادرسی گفته می شود. این هزینه ها، که درصدی از مبلغ مهریه هستند، برای پوشش دادن به خدمات قضایی و اداری دریافت می شوند و نباید با مالیات اشتباه گرفته شوند.

مهریه بعد از فوت زن یا مرد

وضعیت مهریه پس از فوت یکی از زوجین نیز یکی از سؤالات مهم است:

• فوت مرد: در صورت فوت مرد، مهریه زن به عنوان یک دین بر عهده ترکه (اموال باقی مانده از متوفی) او محسوب می شود. زن می تواند مهریه خود را از اموال باقی مانده همسر متوفی خود مطالبه کند، حتی اگر ورثه دیگری وجود داشته باشند. پرداخت مهریه بر سایر بدهی های مرد مقدم است.
• فوت زن: در صورت فوت زن، حق مهریه او ساقط نمی شود و به ورثه اش منتقل می گردد. ورثه زن (شامل فرزندان، پدر و مادر او) می توانند با ارائه مدارک لازم، نسبت به مطالبه مهریه متوفی از مرد اقدام کنند. سهم هر یک از ورثه بر اساس قوانین ارث تعیین می شود.

نکات مهم و توصیه های کاربردی

آگاهی از قوانین و جزئیات مربوط به مهریه برای داشتن یک ازدواج پایدار و حل وفصل منصفانه اختلافات احتمالی ضروری است. در اینجا به برخی نکات مهم و توصیه های کاربردی می پردازیم.

اهمیت مشاوره حقوقی تخصصی (قبل و در طول فرآیند)

مسائل حقوقی مربوط به مهریه پیچیده و حساس هستند. کوچک ترین اشتباه در مراحل قانونی می تواند منجر به از دست رفتن حقوق یا ایجاد مشکلات جدی شود. از این رو، مشاوره حقوقی تخصصی در تمام مراحل، از قبل از ازدواج تا زمان مطالبه و وصول مهریه، اهمیت فراوانی دارد:

• قبل از ازدواج: زوجین می توانند با مشاوره با وکیل خانواده، از ابعاد حقوقی مهریه، انواع آن، و پیامدهای تعیین مهریه های سنگین یا عندالاستطاعه آگاه شوند. این آگاهی به آن ها کمک می کند تا تصمیمی آگاهانه و منطقی در مورد تعیین مهریه بگیرند.
• در طول فرآیند مطالبه: در صورتی که نیاز به مطالبه مهریه باشد، کمک گرفتن از وکیل متخصص مهریه، می تواند فرآیند را تسهیل کند. وکیل می تواند در تنظیم دادخواست، جمع آوری مدارک، پیگیری پرونده در دادگاه یا اجرای ثبت و دفاع از حقوق موکل خود، نقش مؤثری ایفا کند. او با پیچیدگی های قانونی آشناست و می تواند از بروز اشتباهات جلوگیری کند.

نگاه واقع بینانه به مهریه

یکی از بزرگ ترین چالش ها در موضوع مهریه، نگاه غیرواقع بینانه و تأثیرپذیری از چشم و هم چشمی های اجتماعی است. مهریه باید با توجه به توانایی مالی مرد و شرایط واقعی زندگی تعیین شود، نه صرفاً بر اساس مقایسه با دیگران یا انتظارات غیرمنطقی:

• جلوگیری از چشم و هم چشمی: تعیین مهریه های بسیار سنگین که هیچ گاه امکان پرداخت آن ها وجود ندارد، می تواند به جای پشتوانه، به منبعی برای اختلافات و مشکلات بزرگ تر تبدیل شود. بهتر است مهریه ای معقول و متناسب با شرایط مالی مرد تعیین گردد که در صورت لزوم، قابلیت وصول داشته باشد.
• توجه به توانایی مالی: مهریه ای که با در نظر گرفتن توانایی مالی مرد تعیین می شود، نشان دهنده صداقت و مسئولیت پذیری هر دو طرف است. مهریه ای که خارج از توان مرد باشد، در بلندمدت می تواند فشار روانی و مالی زیادی به او وارد کند و بنیان خانواده را به خطر اندازد.

توصیه هایی برای ثبت و تعیین مهریه

برای جلوگیری از مشکلات آینده، توصیه می شود که زوجین و خانواده ها در زمان تعیین و ثبت مهریه، به نکات زیر توجه کنند:

• شفافیت و توافق: در مورد میزان، نوع و شرایط پرداخت مهریه، به صورت شفاف با یکدیگر صحبت کرده و به توافق کامل برسند. هرگونه ابهام یا اجبار در این مرحله، می تواند در آینده مشکل ساز شود.
• مشخص بودن مال المهریه: مهریه باید مالی معین و مشخص باشد که قابلیت تملک داشته باشد. تعیین مهریه های مبهم یا نامشخص، می تواند در زمان مطالبه، چالش های حقوقی ایجاد کند.
• ثبت رسمی: حتماً مهریه در سند رسمی ازدواج و در دفترخانه ثبت شود. سند رسمی، اعتبار حقوقی بالاتری دارد و فرآیند مطالبه مهریه را آسان تر می کند.
• شرایط پرداخت: در مورد عندالمطالبه یا عندالاستطاعه بودن مهریه، با آگاهی کامل تصمیم گیری شود. هر کدام از این شرایط، پیامدهای حقوقی متفاوتی دارند که باید از آن ها مطلع بود.
• مستندسازی: اگر زن در طول زندگی مشترک، بخشی از مهریه خود را دریافت می کند یا آن را به مرد می بخشد، حتماً این موارد را به صورت کتبی و با امضای طرفین مستندسازی کند تا در آینده سوءتفاهمی پیش نیاید.

با رعایت این نکات، می توان از بسیاری از اختلافات و مشکلات حقوقی مربوط به مهریه جلوگیری کرد و با آگاهی کامل، زندگی مشترک را آغاز نمود.

نتیجه گیری

مهریه زن به عنوان یک حق قانونی و مالی در ازدواج ایرانی، دارای ابعاد پیچیده و حساسی است که شناخت کامل آن برای تمامی افراد جامعه ضروری است. این مقاله سعی کرد تا با ارائه یک راهنمای جامع و به روز، به سؤال اصلی مهریه زن چقدر است پاسخ دهد و تمامی جنبه های قانونی، اجرایی، انواع، سقف مطالبه و شرایط خاص مربوط به آن را بر اساس قوانین سال ۱۴۰۴ شمسی روشن سازد.

دریافتیم که مهریه می تواند عندالمطالبه یا عندالاستطاعه باشد و این دو نوع، تفاوت های اساسی در نحوه مطالبه و پرداخت دارند. همچنین، ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده نقش مهمی در تعیین سقف اجرایی مهریه ایفا کرده است، به طوری که مهریه تا ۱۱۰ سکه از ضمانت اجرای حقوقی و کیفری (حبس در صورت عدم اثبات اعسار) برخوردار است، در حالی که مازاد بر ۱۱۰ سکه تنها با اثبات تمکن مالی مرد قابل وصول بوده و منجر به حبس نمی شود. مراحل مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت یا دادگاه خانواده، امکان تقسیط مهریه و درخواست اعسار از سوی مرد، و همچنین شرایط خاصی مانند مهریه در طلاق، بعد از فوت و تأثیر خیانت بر آن، همگی مورد بررسی قرار گرفتند.

تأکید شد که هیچ قانون جدیدی مبنی بر کاهش سقف مهریه به ۱۴ سکه به تصویب نرسیده است و اطلاعات موجود در این زمینه صرفاً در حد طرح و پیشنهاد باقی مانده اند. نهایتاً، اهمیت مشاوره حقوقی تخصصی، نگاه واقع بینانه به مهریه و پرهیز از چشم و هم چشمی، و توجه به نکات کاربردی در زمان تعیین و ثبت مهریه، به عنوان راهکارهایی برای جلوگیری از مشکلات احتمالی و ساختن زندگی های مشترک پایدارتر مطرح شد. امید است این محتوای جامع، گامی مؤثر در جهت افزایش آگاهی عمومی و کمک به تصمیم گیری های بهتر در این زمینه باشد.