سهم ارث زن بدون فرزند از شوهر: راهنمای جامع قوانین و شرایط در قانون مدنی

سهم ارث زن بدون فرزند از شوهر متوفای خود، بر اساس قانون مدنی ایران، در صورت نبود فرزند یا نوه برای شوهر، یک چهارم از کل دارایی ها (ترکه) خواهد بود. اما اگر شوهر فرزند یا نوه داشته باشد، حتی اگر این فرزندان از ازدواج قبلی او باشند و زن فعلی فرزندی نداشته باشد، سهم الارث زن به یک هشتم از کل ترکه کاهش می یابد. آگاهی از این جزئیات قانونی برای احقاق حقوق و جلوگیری از هرگونه سوءتفاهم ضروری است.

قوانین ارث در ایران، به ویژه در خصوص زوجین، دارای ظرایف و پیچیدگی هایی است که عدم آشنایی با آن ها می تواند منجر به تضییع حقوق و بروز اختلافات خانوادگی شود. یکی از موارد رایج که ابهامات زیادی را ایجاد می کند، وضعیت سهم الارث زن از شوهر متوفای خود است، به ویژه زمانی که زن فرزندی ندارد. این ابهام بیشتر از آنجاست که گاهی منظور از زن بدون فرزند، زنی است که شوهرش فوت کرده و خودش فرزندی از شوهر یا همسر قبلی ندارد و به دنبال درک دقیق سهم الارث خود از شوهر متوفی است. در سناریوی دیگر و مرتبط، زن خودش فوت کرده و فرزندی ندارد و بحث سهم شوهر از او مطرح می شود.

هدف از این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع و دقیق برای روشن ساختن این مسائل است. ما به تفصیل به شرایط عمومی و اختصاصی ارث بردن زن و شوهر از یکدیگر خواهیم پرداخت، سهم الارث زن از شوهر متوفای بدون اولاد (چه از خودش و چه از شوهر) را با ذکر مثال های کاربردی بررسی خواهیم کرد و در ادامه، موضوع سهم الارث شوهر از زن متوفی که فرزندی ندارد را نیز تشریح خواهیم کرد. همچنین، موانع ارث، وضعیت زن مطلقه و اصلاحات قانونی مربوط به ارث زن از عرصه و اعیان اموال غیرمنقول شوهر نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

شرایط عمومی و اختصاصی ارث بردن زن از شوهر

برای اینکه زن بتواند از شوهر خود ارث ببرد، باید شرایطی فراهم باشد که این شرایط به دو دسته عمومی و اختصاصی تقسیم می شوند. رعایت این اصول مبنای هرگونه تقسیم ارث بین زوجین است و عدم وجود هر یک از آن ها می تواند مانع از ارث بری شود.

شرایط عمومی ارث (مواد ۸۶۱ و ۸۶۴ قانون مدنی)

دو شرط اصلی برای ارث بردن زن از شوهر وجود دارد که در قانون مدنی ایران به وضوح بیان شده اند:

1. رابطه زوجیت دائمی و معتبر در زمان فوت: زن و شوهر باید در زمان فوت یکی از طرفین، در عقد دائم و صحیح یکدیگر باشند. ازدواج موقت به موجب قانون مدنی ایران، حق ارث بری برای زوجین ایجاد نمی کند. حتی اگر در ضمن عقد موقت، شرط ارث بری گنجانده شود، این شرط باطل و بی اثر است. این یعنی اگر زن و شوهر در زمان فوت، به دلایل مختلفی مانند فسخ نکاح یا طلاق بائن، رابطه زوجیتشان قطع شده باشد، از یکدیگر ارث نمی برند.
2. زنده بودن زن در زمان فوت شوهر: همانطور که ماده ۸۶۴ قانون مدنی تصریح می کند، یکی از اشخاصی که به موجب سبب (قرابت سببی یا همان زوجیت) ارث می برند، هر یک از زوجین است که در حین فوت دیگری زنده باشد. بنابراین، اگر زن قبل از شوهر خود فوت کرده باشد، طبیعتاً از اموال او ارث نخواهد برد.

موانع ارث (مواد ۸۸۰، ۸۸۲ و ۹۴۰ قانون مدنی)

علاوه بر شرایط عمومی، مواردی وجود دارند که حتی با وجود رابطه زوجیت دائمی، مانع از ارث بردن زن از شوهر می شوند. این موانع به شرح زیر هستند:

• قتل مورث: اگر زن، شوهر خود را عمداً به قتل برساند، طبق ماده ۸۸۰ قانون مدنی، از ارث او ممنوع خواهد شد. این حکم برای جلوگیری از بهره مندی قاتل از جرم خود وضع شده است.
• کفر (عدم تساوی در دین): قانون مدنی ایران، اصل تساوی در دین را برای ارث بری رعایت می کند. به این معنی که اگر یکی از زوجین مسلمان و دیگری کافر باشد، کافر از مسلمان ارث نمی برد، اما مسلمان از کافر ارث خواهد برد.
• لعان: در مواردی که بین زن و شوهر، تشریفات شرعی لعان (سوگندهای مخصوص برای نفی ولد) انجام شود، طبق ماده ۸۸۲ قانون مدنی، زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند. این حکم شامل فرزندی که به سبب انکار او لعان واقع شده نیز می شود؛ آن فرزند از پدر و پدر از او ارث نمی برد، اما فرزند مزبور از مادر و خویشان مادری خود ارث می برد و مادر و خویشان مادری نیز از او ارث می برند.
• ازدواج موقت: همانطور که پیشتر اشاره شد، در ازدواج موقت، زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند. ماده ۹۴۰ قانون مدنی به صراحت بیان می دارد که زوجین تنها در صورتی از یکدیگر ارث می برند که زوجیت آن ها دائمی باشد.

ارث زن مطلقه از شوهر (مواد ۹۴۳، ۹۴۴ و ۹۴۵ قانون مدنی)

به طور کلی، زن مطلقه پس از طلاق از شوهر سابق خود ارث نمی برد. اما استثنائاتی وجود دارد که در آن ها زن مطلقه می تواند از شوهر خود ارث ببرد:

1. طلاق رجعی در ایام عده: اگر شوهر، زن خود را به صورت طلاق رجعی مطلقه کرده باشد و در طول مدت عده رجعیه فوت کند، زن از اموال شوهر ارث خواهد برد. این امر به دلیل این است که در طلاق رجعی، رابطه زوجیت در دوران عده به طور کامل قطع نشده و امکان رجوع وجود دارد. اما اگر فوت شوهر پس از پایان مدت عده رخ دهد یا طلاق از نوع بائن باشد، زن هیچ ارثی از مرد نخواهد برد.
2. طلاق در حال مرض خاص (با شرایط مشخص): اگر مردی در حال بیماری خاص و لاعلاج، همسر خود را طلاق دهد و در ظرف یک سال از تاریخ طلاق، به دلیل همان بیماری فوت کند، زن از او ارث می برد. این حکم حتی در صورتی که طلاق از نوع بائن باشد نیز صادق است، به شرط آنکه زن در این مدت یک ساله مجدداً ازدواج نکرده باشد.
3. عقد در حال مرض و فوت قبل از دخول: اگر مردی در حال مرض خاص، زنی را به عقد دائم خود درآورد و قبل از نزدیکی (دخول) و به دلیل همان مرض فوت کند، زن از او ارث نمی برد. اما اگر پس از دخول یا پس از بهبودی از آن مرض فوت کند، زن از او ارث خواهد برد.

سهم الارث زن (که خودش بدون فرزند است) از شوهر متوفی

یکی از مهم ترین بخش های قانون ارث مربوط به سهم زن از ترکه شوهر است، به ویژه در شرایطی که خود زن فرزندی نداشته باشد. در اینجا، وضعیت فرزندان شوهر (چه از این زن و چه از ازدواج های قبلی) نقش تعیین کننده ای در میزان سهم الارث زن ایفا می کند.

حالت اول: شوهر متوفی نیز فرزند یا نوه (از هر همسری) نداشته باشد

در این حالت، اگر مردی فوت کند و نه خودش فرزندی (چه از این زن و چه از زن های قبلی) داشته باشد و نه نوه ای (اولادِ اولاد) از خود به جای گذاشته باشد، وضعیت ارث زن مشخص است. ماده ۹۱۳ قانون مدنی به صراحت این حالت را پیش بینی کرده است.

• توضیح کامل شرایط: فرض کنید زنی سال ها با همسرش زندگی کرده و از او فرزندی ندارد. همسرش نیز از ازدواج های قبلی فرزندی نداشته و پدر و مادر او نیز فوت کرده اند. در چنین شرایطی، ورثه متوفی شامل زن و شاید خواهران و برادران یا عموها و عمه ها باشند.
• میزان سهم: زن در این صورت، یک چهارم از کل ترکه شوهر متوفی را به عنوان سهم الارث می برد. بقیه اموال بین سایر وراث نسبی شوهر (مانند پدر و مادر، خواهر و برادر، یا عمو و دایی) بر اساس طبقات و درجات ارث تقسیم می شود.
• مثال کاربردی: فرض کنید مردی فوت کرده و همسرش (که فرزندی ندارد) و تنها برادرش از او به جای مانده اند. اگر کل دارایی مرد، شامل خانه، ماشین و پس انداز، ۱ میلیارد تومان باشد، یک چهارم آن (۲۵۰ میلیون تومان) به همسرش می رسد و سه چهارم باقی مانده (۷۵۰ میلیون تومان) به برادرش تعلق می گیرد.

حالت دوم: شوهر متوفی دارای فرزند یا نوه (از هر همسری) باشد

این حالت زمانی است که مرد متوفی فرزند یا نوه داشته باشد، حتی اگر این فرزند یا نوه از ازدواج قبلی او باشد و زن فعلی (که متوفی همسرش است) خودش فرزندی از شوهر نداشته باشد. نکته مهم این است که وجود فرزند برای شوهر، از هر همسری که باشد، میزان سهم الارث زن را تغییر می دهد.

• توضیح کامل شرایط: فرض کنید زنی با مردی ازدواج کرده و خودش فرزندی ندارد. شوهرش از ازدواج قبلی خود یک فرزند یا چندین فرزند دارد یا حتی نوه هایی از فرزندان درگذشته خود دارد. در این سناریو، زمانی که شوهر فوت می کند، سهم الارث زن متفاوت خواهد بود.
• میزان سهم: زن در این شرایط، یک هشتم از کل ترکه شوهر متوفی را به عنوان سهم الارث می برد. این میزان، صرف نظر از تعداد فرزندان یا نوه های شوهر، ثابت است. باقی مانده ترکه بین فرزندان، نوادگان و سایر وراث متوفی تقسیم می شود.
• مثال کاربردی: مردی فوت کرده و همسرش (که فرزندی از او ندارد) و دو فرزند از ازدواج قبلی از او به جای مانده اند. اگر کل دارایی مرد ۱ میلیارد تومان باشد، یک هشتم آن (۱۲۵ میلیون تومان) به همسرش می رسد و هفت هشتم باقی مانده (۸۷۵ میلیون تومان) بین دو فرزندش به تساوی یا بر اساس سهم الذکور و سهم الاناث تقسیم خواهد شد (پسر دو برابر دختر).

طبق ماده ۹۱۳ قانون مدنی، سهم ارث زوجه از ترکه شوهر، در صورت نداشتن اولاد یا اولاد اولاد از جانب متوفی، یک چهارم و در صورت داشتن اولاد یا اولاد اولاد، یک هشتم است.

ارث زن از انواع اموال: اصلاحیه قانون و سهم از عرصه و اعیان (مواد ۹۴۶ و ۹۴۷ قانون مدنی)

یکی از مهم ترین تحولات در قانون ارث زن از شوهر، مربوط به نحوه ارث بردن زن از اموال غیرمنقول (مانند زمین و ساختمان) است. در گذشته، زن تنها از اموال منقول (مانند پول، ماشین، لوازم منزل) و از اعیان اموال غیرمنقول (ساختمان و ابنیه) ارث می برد و از عرصه (زمین) هیچ سهمی نداشت. این موضوع ناعادلانه تلقی می شد و به همین دلیل، قانون مدنی در سال ۱۳۸۷ اصلاح گردید.

• توضیح تاریخی تغییر قانون: قبل از اصلاحیه سال ۱۳۸۷ و سپس تبصره الحاقی سال ۱۳۸۹ به ماده ۹۴۶ قانون مدنی، زن تنها از قیمت اعیان اموال غیرمنقول ارث می برد. یعنی اگر شوهری خانه ای داشت، زن از قیمت خود بنا ارث می برد نه از قیمت زمین زیر آن. این قانون مشکلات بسیاری را در عمل ایجاد می کرد و سهم زن را به شدت کاهش می داد.
• نحوه محاسبه و مطالبه سهم زن از قیمت عرصه و اعیان: با اصلاحیه، اکنون زن از قیمت عرصه و اعیان هر دو ارث می برد. این به این معنی است که اموال غیرمنقول مانند زمین، خانه، مغازه و باغ باید قیمت گذاری شوند و سهم زن (یک چهارم یا یک هشتم بسته به وجود یا عدم وجود فرزند برای شوهر) از این قیمت محاسبه و به او پرداخت شود.
• حقوق زن در صورت عدم همکاری وراث: اگر سایر ورثه از پرداخت سهم زن یا توافق بر سر قیمت گذاری و تقسیم امتناع کنند، قانون برای زن حق مطالبه قائل شده است. زن می تواند به دادگاه مراجعه کرده و تقاضای فروش ماترک (اموال به جای مانده) را مطرح کند تا سهم خود را از قیمت فروش استیفا کند. در صورت عدم امکان فروش یا عدم همکاری، زن می تواند با حکم دادگاه، عین اموال غیرمنقول را به میزان سهم خود تملک نماید. این تبصره الحاقی حتی شامل کسانی می شود که قبل از سال ۱۳۸۷ فوت کرده اند اما ترکه آن ها تا به امروز تقسیم نشده است.

سهم الارث شوهر از زن متوفی بدون فرزند

همانطور که سهم الارث زن از شوهر حائز اهمیت است، آگاهی از میزان سهم الارث شوهر از همسر متوفی خود، به ویژه زمانی که زن فرزندی ندارد، نیز اهمیت فراوانی دارد. این بخش به تشریح این جنبه از قوانین ارث می پردازد.

حالت اول: زن متوفی هیچ فرزند یا نوه ای نداشته باشد

اگر زنی فوت کند و از خود فرزندی (چه از این شوهر و چه از شوهران قبلی) و نوه ای به جای نگذاشته باشد، سهم الارث شوهر از او متفاوت خواهد بود.

• توضیح کامل شرایط: فرض کنید مردی همسر خود را از دست داده است. همسر او در طول زندگی مشترک یا از ازدواج های قبلی، هیچ فرزند یا نوه ای نداشته است. در چنین وضعیتی، سهم الارث شوهر از اموال همسر متوفی اش تعیین می شود.
• میزان سهم: بر اساس ماده ۹۱۳ قانون مدنی، شوهر در این حالت، نصف ترکه (یک دوم) همسر متوفای خود را به عنوان سهم الارث می برد. این سهم ثابت است و بقیه ترکه بین سایر وراث نسبی زن (مانند پدر و مادر، خواهر و برادر) تقسیم خواهد شد.
• اگر زن وارث دیگری (مانند پدر، مادر، خواهر، برادر) نداشته باشد: در شرایط خاصی که زن متوفی، علاوه بر شوهرش، هیچ وارث نسبی دیگری در هیچ یک از طبقات ارث (پدر، مادر، فرزند، نوه، اجداد، خواهر، برادر، عمو، عمه، خاله، دایی و فرزندان آن ها) نداشته باشد، کل ترکه او به شوهرش می رسد. این حکم بر اساس ماده ۹۴۹ قانون مدنی است که تصریح می کند: «در صورت نبودن هیچ وارث دیگر به غیر از زوج، شوهر تمام ترکه زن متوفات خود را می برد.»
• مثال کاربردی: فرض کنید زنی فوت کرده و تنها همسرش وارث اوست (نه فرزندی دارد، نه پدر و مادری و نه هیچ خویشاوند دیگری). اگر دارایی زن ۵۰۰ میلیون تومان باشد، تمامی این ۵۰۰ میلیون تومان به شوهرش می رسد. اما اگر زن علاوه بر شوهر، پدر و مادر نیز داشته باشد، ۲۵۰ میلیون تومان (یک دوم) به شوهر می رسد و ۲۵۰ میلیون تومان باقی مانده بین پدر و مادرش تقسیم می شود.

در صورتی که زن فوت کرده و فرزندی نداشته باشد، شوهر نصف ترکه را به ارث می برد. اگر زن هیچ وارث دیگری جز شوهر نداشته باشد، تمام ترکه به شوهر تعلق می گیرد.

حالت دوم: زن متوفی دارای وارثان طبقاتی دیگر (پدر، مادر، خواهر، برادر و…) باشد

حتی اگر زن متوفی فرزندی نداشته باشد، ممکن است وارثان نسبی دیگری مانند پدر، مادر، خواهر یا برادر داشته باشد. در این صورت، سهم شوهر همچنان یک دوم ترکه است و مابقی ترکه با توجه به حضور این وارثان تقسیم می شود.

• سهم شوهر: در این حالت نیز سهم شوهر یک دوم (نصف) ترکه است. وجود سایر وراث نسبی زن، سهم شوهر را تغییر نمی دهد و همان نصف ترکه را به فرض (سهم معین شده در قانون) می برد.
• نحوه تقسیم باقی مانده ترکه بر اساس طبقات و درجات ارث: پس از کسر سهم شوهر، باقی مانده ترکه بر اساس طبقات و درجات ارث (ماده ۸۶۲ و ۸۶۳ قانون مدنی) بین سایر وراث تقسیم می شود. ترتیب طبقات ارث به شرح زیر است:
  1. طبقه اول: پدر، مادر، اولاد و اولاد اولاد (فرزندان و نوه ها).
  2. طبقه دوم: اجداد (پدربزرگ و مادربزرگ)، خواهر، برادر و اولاد آن ها.
  3. طبقه سوم: اعمام و عمات (عموها و عمه ها)، اخوال و خالات (دایی ها و خاله ها) و اولاد آن ها.

  تا زمانی که یک نفر از طبقه اول زنده باشد، نوبت به طبقات بعدی نمی رسد.

• مثال کاربردی با حضور پدر و مادر (سهم مادر، پدر و شوهر):
  فرض کنید زنی بدون فرزند فوت کرده و همسر، پدر و مادرش زنده هستند.
  • سهم شوهر: ۱/۲ از ترکه.
  • باقی مانده ترکه: ۱/۲.
  • این ۱/۲ بین پدر و مادر تقسیم می شود: سهم مادر ۱/۳ از کل ترکه (به دلیل عدم وجود فرزند) و سهم پدر ۲/۳ از کل ترکه (به دلیل عدم وجود فرزند). اما چون سهم شوهر کسر شده، باید از باقی مانده تقسیم شود. در اینجا پدر و مادر ترکه را به صورت مساوی تقسیم می کنند (نصف به پدر و نصف به مادر از باقی مانده)، یعنی هر کدام ۱/۴ از کل ترکه را می برند.

  مثال عددی: اگر کل ترکه ۱ میلیارد تومان باشد:

  • سهم شوهر: ۵۰۰ میلیون تومان.
  • باقی مانده: ۵۰۰ میلیون تومان.
  • سهم مادر: (از ۱/۲ باقی مانده) ۲۵۰ میلیون تومان.
  • سهم پدر: (از ۱/۲ باقی مانده) ۲۵۰ میلیون تومان.
• مثال کاربردی با حضور خواهر و برادر (سهم شوهر و بقیه وراث):
  فرض کنید زنی بدون فرزند فوت کرده و همسرش و یک خواهر و یک برادر ابوینی (از یک پدر و مادر) از او به جای مانده اند (پدر و مادرش قبلاً فوت کرده اند).
  • سهم شوهر: ۱/۲ از ترکه.
  • باقی مانده ترکه: ۱/۲.
  • این ۱/۲ بین خواهر و برادر تقسیم می شود. برادر دو برابر خواهر می برد (اصل سهم الذکور، سهم الاناث).

  مثال عددی: اگر کل ترکه ۶۰۰ میلیون تومان باشد:

  • سهم شوهر: ۳۰۰ میلیون تومان.
  • باقی مانده: ۳۰۰ میلیون تومان.
  • این ۳۰۰ میلیون تومان بین خواهر و برادر به نسبت ۱ به ۲ تقسیم می شود. یعنی خواهر ۱۰۰ میلیون تومان و برادر ۲۰۰ میلیون تومان می برد.

مراحل عملی انحصار وراثت و مطالبه سهم الارث

پس از فوت متوفی، برای تعیین و تقسیم سهم الارث، انجام مراحل قانونی انحصار وراثت ضروری است. این فرآیند از چند گام اصلی تشکیل شده و نیازمند دقت و ارائه مدارک صحیح است.

1. گرفتن گواهی فوت: اولین قدم، دریافت گواهی فوت متوفی از اداره ثبت احوال است. این سند نشان دهنده تاریخ و علت فوت است و برای شروع تمامی مراحل قانونی بعدی الزامی است.
2. درخواست گواهی انحصار وراثت: پس از اخذ گواهی فوت، ورثه (یا یکی از آن ها) باید با در دست داشتن مدارک لازم به شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی مراجعه کرده و درخواست صدور گواهی انحصار وراثت را ارائه دهند.
   • مدارک لازم: شامل گواهی فوت، شناسنامه و کارت ملی تمامی وراث، عقدنامه دائم (در مورد زوجین)، استشهادیه (که توسط چند نفر از معتمدین امضا و در دفتر اسناد رسمی گواهی شده باشد مبنی بر تایید وراث)، و در برخی موارد فرم مالیات بر ارث (در گذشته).
   • اهمیت: این گواهی، وراث قانونی متوفی را به طور دقیق مشخص می کند و سهم الارث هر یک را بر اساس قانون مدنی تعیین می نماید. بدون این گواهی، هیچ نهادی (بانک، اداره ثبت اسناد، و…) اقدام به انتقال اموال متوفی به وراث نخواهد کرد.
3. پرداخت دیون و حقوق متوفی قبل از تقسیم ترکه (مواد ۸۶۸، ۸۶۹، ۸۷۰ قانون مدنی): طبق قانون، قبل از تقسیم اموال بین وراث، ابتدا باید بدهی ها و حقوق متوفی از ترکه پرداخت شود. این حقوق و دیون به ترتیب زیر هستند:
   • هزینه کفن و دفن: هزینه های مربوط به تجهیز میت و مراسم تدفین.
   • بدهی ها: پرداخت تمامی دیون و بدهی های متوفی به اشخاص حقیقی و حقوقی.
   • وصیت: عمل به وصیت متوفی تا یک سوم از کل اموال. اگر متوفی وصیت کرده باشد که بیشتر از یک سوم اموالش صرف امری خاص شود، این وصیت تنها با رضایت سایر وراث معتبر خواهد بود.

   ماده ۸۷۰ قانون مدنی تأکید می کند که این حقوق باید به ترتیبی که ذکر شد، تادیه شوند و مابقی ترکه بین وراث تقسیم گردد.

4. نحوه تقسیم اموال (توافق وراث یا مراجعه به دادگاه): پس از کسر دیون و حقوق متوفی، اموال باقی مانده بین وراث تقسیم می شود.
   • توافق وراث: بهترین و سریع ترین راه، توافق تمامی وراث بر سر نحوه تقسیم اموال است. این توافق می تواند به صورت رسمی در دفترخانه اسناد رسمی ثبت شود.
   • مراجعه به دادگاه: در صورت عدم توافق یا وجود هرگونه اختلاف، هر یک از وراث می تواند با مراجعه به دادگاه، تقاضای تقسیم ترکه را مطرح کند. دادگاه پس از بررسی مدارک و گواهی انحصار وراثت، دستور تقسیم اموال را صادر خواهد کرد.
5. تاکید بر نقش وکیل متخصص در تسریع و دقت فرآیند: با توجه به پیچیدگی های قانونی و مراحل اداری، کمک گرفتن از یک وکیل متخصص در امور ارث و انحصار وراثت می تواند فرآیند را تسریع بخشیده و از بروز خطاها و اختلافات احتمالی جلوگیری کند. وکیل می تواند در جمع آوری مدارک، پیگیری پرونده در مراجع قضایی و ارائه مشاوره تخصصی نقش مهمی ایفا کند.

سوالات متداول

اگر زن فرزندی نداشته باشد و شوهرش فوت کند، سهم الارث او چقدر است؟

اگر زن فرزندی نداشته باشد و شوهرش فوت کند: اگر شوهر نیز هیچ فرزند یا نوه ای (از هر همسری) نداشته باشد، سهم زن یک چهارم از کل ترکه است. اما اگر شوهر دارای فرزند یا نوه (حتی از ازدواج قبلی) باشد، سهم زن یک هشتم از کل ترکه خواهد بود.

آیا زن بدون فرزند از تمام اموال شوهر (منقول و غیرمنقول) ارث می برد؟

بله، با اصلاحیه قانون مدنی (سال ۱۳۸۷ و تبصره الحاقی ۱۳۸۹ به ماده ۹۴۶)، زن از تمام اموال شوهر، چه منقول (مانند پول و ماشین) و چه غیرمنقول (مانند زمین و ساختمان)، ارث می برد. سهم او از اموال غیرمنقول بر اساس قیمت عرصه و اعیان محاسبه و پرداخت می شود.

سهم الارث شوهر از همسر متوفی خود که فرزندی نداشته است، چقدر است؟

اگر زن متوفی فرزندی نداشته باشد، شوهر نصف (یک دوم) از کل ترکه او را به ارث می برد. در صورتی که زن هیچ وارث دیگری (مانند پدر، مادر، خواهر، برادر) نداشته باشد، تمامی ترکه به شوهر تعلق خواهد گرفت.

آیا در ازدواج موقت، زن یا شوهر از یکدیگر ارث می برند؟

خیر، بر اساس ماده ۹۴۰ قانون مدنی ایران، در ازدواج موقت، زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند و حتی اگر این شرط در عقد گنجانده شود، باطل و بی اثر است. ارث بری تنها مخصوص زوجیت دائمی است.

قانون جدید ارث زن از شوهر (عرصه و اعیان) شامل چه سال هایی می شود؟

قانون جدید ارث زن از شوهر که شامل ارث بردن زن از قیمت عرصه و اعیان اموال غیرمنقول می شود، با اصلاحیه سال ۱۳۸۷ و تبصره الحاقی سال ۱۳۸۹ به ماده ۹۴۶ قانون مدنی وضع شده است. این قانون شامل تمامی مواردی می شود که بعد از این تاریخ رخ داده اند و همچنین در مواردی که فوت قبل از این سال ها بوده، اما ترکه هنوز تقسیم نشده است، نیز لازم الاجرا خواهد بود.

نتیجه گیری

قوانین ارث، به ویژه در مورد سهم الارث زن بدون فرزند از شوهر و همچنین سهم شوهر از زن بدون فرزند، دارای جزئیات حقوقی مهمی است که آگاهی از آن ها برای هر شهروندی ضروری است. همانطور که توضیح داده شد، سهم الارث زن در صورت نداشتن فرزند برای شوهر، یک چهارم و در صورت داشتن فرزند، یک هشتم است. این میزان از تمامی اموال، شامل عرصه و اعیان اموال غیرمنقول، پس از اصلاحیه قانونی سال ۱۳۸۷ محاسبه می شود. در مقابل، سهم الارث شوهر از همسر بدون فرزند، یک دوم ترکه است و در صورت عدم وجود سایر وراث، تمام ترکه به او می رسد.

با توجه به پیچیدگی های این قوانین و لزوم رعایت دقیق مراحل انحصار وراثت و تقسیم ترکه، توصیه می شود که در مواجهه با این مسائل، حتماً از مشاوره تخصصی حقوقی و راهنمایی وکلای مجرب استفاده شود. این اقدام نه تنها به حفظ حقوق تمامی وراث کمک می کند، بلکه از بروز اختلافات و طولانی شدن فرآیندهای قانونی نیز جلوگیری خواهد کرد.